Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.02.1929, Blaðsíða 13

TÍMARIT V. F. í. 1929.
9
verður mjög snöggur og ilt að átta sig eftir lionum-
Áður var talið, að svo framarlega sem ljóstíminn
væri minst % sek., væri hann nægilega langur til
þess að verka fyllilega á augað eins og stöðugt ljós
með sama ljósmagni geri, en nýjustu athuganir sem
gerðar liafa verið, sjerstaklega í Hollandi, hafa sýnt,
að það er skakt, ljóstíminn þarf að vera mun lengri.
Til þess að fullgilda ljósmagni stöðugra ljósa, þarf
hlossinn að vera 1,2 sek., en 0,8 sek. blossi samsvar-
ar 90% ljósmagni, 0,55 sek. samsvarar 80%; 0,3
sek. blossi 60% o. s. frv. Meðfram vegna þessa og
jafnframt til þess að geta fengið nógu mismunandi
einkenni, hefir verið hreytt frá því og er nú oftast
notaðir tillölulega lengri blossar, svo að hlutfallið
verði t. d. 1 : 8, 1 : 5 eða jafnvel 1 : 2 eftir ástæðum.
Með þessum gasblossatækjum eru notaðir ljós-
krónuhringir, ýmist dioptriskir, sem brjóta ljósið
eða catadioptriskir sem brjóta það og endurkasta. Við
höfum notað hringi alt að 800 mm. þvermáli og 800
mm. hæð, en jafnvel með 90 1. brennara fæst ekki
meira ljósmagn í þeim en 2800 kerta sem, samsvarar
17,3 sm. sjónarlengd. Upp yfir það er ilt að komast
nema með mjög mikilli gaseyðslu. Má því segja, að
þessir vitar sjeu ágætir upp að 17—18 sm. sjónar-
lengd, ódýrir, einfaldir og ábyggilegir. En þar sem
meira ljósmagns er nauðsyn, eru þeir ekki hentugir.
Það var því mikil framför, þegar verksmiðjunni
tókst að gera glóðarnet, sem nota mætti með gasi.
Hreint acetylen er þó ekki hægt að nola, það sótar
netin, en með því að blanda það lofti í vissu hlut-
falli tókst að láta glóðarnet af sjerstakri gerð glóa,
og gefa þau þá afarmikla birtu. Þeir opnu brennarar,
sem við notum, hafa skærleilc 6—9 kertaljós á crn2,
en glóðarnetin með 25—75 lítra hrennara liafa frá
50 upp í 75 kertaljós á cm2. Olíulampi með 2 lcveikj-
um liefir aðeins 5 kertaljós á cm2. Gasið nýtur sín
því miklu betur í þessum nýju brennurum. Tækin
eru eins og í eldri áhöldunum nema að í þessum er
bætt einu álialdi við, sem blandar gasið lofti. Það
er gert á svipaðan hátt og í blossatækjunum, með
ventlum og þynnum sem opnast og lokast á víxl.
Blöndunartækin eru nokkuð viðkvæm; loftið þarf
að vera þurt, er það því leitt gegn um klorcalcium
sem telcur rakann, og síðan þarf blöndunin að vera
mjög nákvæm, annars vill brennarinn sóla og Ijósið
sloknar. Ef t. d. lítil ögn lendir á ventilsæti, svo að
ventillinn ekki lokar alveg, verður blöndunin skökk
og ljósið sótar. Þessi tæki eru þvi ekki notuð nema
þar sem hægt er að liafa stöðugt eftirlit með vitan-
um.
Fyrslu tækin af iþessari gerð voru sett upp á Gróttu
og á Akranesi 1918. Þar voru fyrst notuð 10 1. brenn-
arar, en síðan liefir verið skift um og eru nú hvergi
notaðir minni brennarar en 25 1. Eftir fenginni
reynslu á þessum stöðum var haklið áfram með
þessum áhöldum þar sem mikils ljóss þarf með, og
nægileg gæsla er fáanleg. Ljósmagnið verður miklu
meira heldur en með opnum brennurum, t. d. gefur
90 1. glóðarnetsbrennari í 800 mm. ljóskrónu um
10000 kl. alt að því 4 sinnum meira en opni brenn-
arinn.
I sambandi við þessi vitatæki má liafa ýms sjerstök
áhöld, og er eitt þeirra sólventillinn. Það er upp-
íinning Gustaf Dalén’s, og er liún bygð á því, að
Ijósgeislar liafa söinu álirif á stengur eins og liita-
geislar, stengurnar lengjast við álirif ljósbirtunnar
eftir þvi hvernig yfirborð stanganna er. Alialdið er
þannig, að 3 gljáandi stengur og' ein svört, allar úr
sama efni, vinna sainan í glerhylki. Yegna dagsbirt-
unnar lengist svarta stöngin meira heldur en liinar
— það munar í áhöldum 0,0016 mm. — og þennan
mismun gat Dalén með vogstöngum stækkað svo,
að gasventill ýmist opnaðist og lokaðist. Við liöfum
notað eitllivað af þessum tækjum lijer, á vitum sem
eyða miklu gasi, en eingöngu á þeim stöðum, sem
liægt er að liafa auga með vitanum, því að álialdið er
eins og gefur að sldlja mjög viðkvæmt. Þó liefir það
yfirleitt reynst vel. En það er nokkuð dýrt og borg-
ar sig því ekki að nota það nema við mikla eyðslu.
Annað áliald, sem notað er með glóðarnetstækj-
um, er til jþess að skifta um glóðarnet. Markmiðið er,
að ganga þannig frá vitunum að þeir sjeu sem trygg-
astir og þurfi sem minsta gæslu, og er eitt, sem get-
ur orðið að, að glóðarnet bili. Ef það skyldi koma
fyrir, hittir loginn á spýtu, sem brennur sundur og
með því losnar gormur sem heldur úrverki í skefj-
um. Þegar gormurinn losnar, fer úrverkið af stað og
færir næsta glóðarnetið upp að brennaranum og það
tekur þar til starfa. Einnig þetta áhald liöfum við
notað nokkuð, en eftir fenginni reyslu talið það ó-
þarft. Netin endast mjög lengi, og það kemur tæp-
lega fyrir að nokkurt net hafi farist, án þess að gat
eða sprunga liafi komið á það fyrst og vitavörður-
inn þá skift um.
Síðustu vitatækin, sem við höfum tekið upp, eru
snúningstæki með gasglóðarnetjum. Var það fjæst
tekið upp á Siglunesi 1927, þegar skift var um ljós-
tæki. Þar eru notuð blöndunartæki og glóðarnet, en
blossatækin eru engin, þar sem stöðngt logar og
blossinn myndast með þvi að ljósgeislinn snýst í
lcring. Ljóstækin hvíla á kúlulegum og gasþrýsting-
urinn knýr tækin i kring. Samskonar útbúnaður er
í landtökuvitanum í Dyrhólaey en miklu stærri.
Með |þvi að setja sólventil og glóðarnetsskiftara i
samband við slík tæki, væri vel liægt að gera jafnvel
stóra vita sjálfvirka, kveikja og slökkva eftir birt-
unni og skifta um glóðarnet eftir þörfum. Gasliylki
má setja í samband eins mörg og vill, svo í raun og
veru er ótakmarkað, hve lcngi menn vilja láta slíka
vita ganga. En það mun varla verða framlcvæmt
lijer, a. m. k. ekki fyrst um sinn. Við höfum fasta
gæslu við báða þessa snúningsvita, og jeg býst við