Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.02.1929, Side 12

ljóskróna ((5. flokks) hvíla á flotliylki, cr flýtur á
kvikasilfursskál, og er knúð með lóðum cins og á
Reykjanesi. Með því er auðvitað núningsmótstaðan
hverfandi lítil og tækin renna miklu liðugra heldur
en Reykjanestækin gerðu. Var, því þessi búnaður
notaður einnig á næstu vitatækjum, er sett voru upp:
í Stórhöfða 1906, á Reykjanesi og Dalatanga 1908.
Garðskagatækin eru enn óbreytt þau sömu og voru
sett upp 1897, og liafa þvi endst i 32 ár, án þess að
beri á neinu verulegu sliti. — Á Gróttu var settur
upp viti með stöðugu ljósi, tvíkveikjalampi var sett-
ur í 4. flokks ljóskrónuhring með catadioptriskum
glerjum. Lampinn var notaður þangað til 1912, er
gasblossatækin voru sett í vitann. — A Skuggaliverf-
isvitann voru sett upp tæki með spegli af þeirri gerð,
sem vitamálastjóri Fleischer í Kaupmannahöfn hafði
fundið upp. Það var hyperparabólskur flötur, þar
sem skurðarplan gegnum focus, hornrjett á miðlínu
spegilsins, sker spegilfletina á hyperbólu. Þessir
speglar gáfu meiri birtu heldur en ljóskrónur, en
liöfðu ýmsa ólcosti, og eru ekki notaðir nú orðið. I
Skuggahverfisvitanum var jafnframt sett upp snún-
ingsáhald, er sneri skýlu fyrir ljósið og gaf ein-
kenni. En þegar fram leið, var mjög ilt að greina
ljósin frá hæjarljósunum, og var því skift um 1911,
og gasblossatæki sett í staðinn. —
Reykjanestækin frá 1908, sem enn eru notuð, en
verða tekin niður í sumar, eru með 4. fl. ljóskrónu
og þrikveilcja, jafnhæðarlampa. Tækin fljóta á kvika-
silfri, en í hinum tíðu og miklu jarðskjálftum á
Reykjanesi vill það oft koma fyrir, að kvikasilfrið
liendist úr skálinni og þá getur vitinn auðvitað ekki
starfað. Það stendur því lil á komandi sumri að
setja upp ný tæki með gasglóðarljósi og láta þau
snúast á kúlulegum í stað kvikasilfurs.
Jafnframt þessum vitategundum voru settir upp
nokkrir smærri vitar með stöðugu ljósi, ýmist með
ljóskrónum eða með speglum — t. d. voru notaðir
nokkrir af gömlu speglunum frá Reykjanesi í ýmsa
innsiglingarvita. En i þeim öllum var notuð stein-
olía, þangað til 1909, er fyrsta tilraunin var gerð
hjer með gasvita.
Á þeim árum var mikið unnið að því, að' nota
junsar gastegundir til vitaljósa og voru þær fram-
leiddar ýmist úr olíu og úr karbit sem acetylen. Olíu-
gasið er mest eftir þýskum aðferðum (t. d. Blau-
gas); á allra síðustu árum hefir ný gastegnd komið
upp á Frakklandi, svokallað B. B. T.-gas frá verk-
smiðjum Barbier, Béhard & Turenne i París. Sú
aðferð að nota acetylen geymt í acetone og þjappað
á flöskum, er frönsk að uppruna (Georges Claude
& Albert Hess), en er sjerstaklega notuð af sænska
fjelaginu Gasaccumulator og framkvæmdarsljóra
þess, Gustaf Dalén. Að sjálfsögðu urðum við að
kjósa einhverja aðferð og halda okkur að henni, ef
liún reyndist vel, og i samráði við þáv. vitamála-
stjóra Ravn í Kaupmannahöfn, var Gasaccumulator-
aðferðin tekin. Iiefir það komið sjer mjög vel á
ýmsan hátt. í fyrsta lagi hafa tækin reynst mjög
lientug og ábyggileg. Og meðan stríðið stóð yfir hefð-
um við, alls ekki getað sent þýskar flöskur út til fyll-
ingar; það reyndist erfitt með sænskar! — Og ace-
tylenið Iiefir þann mikla kost, að það er jafnframt
mikið notað á ýmsan hátt, t. d. til logsuðu og log-
skurðar og kemur sjer þvi vel fyrir öll vjelaverk-
stæði að hafa greiðan aðgang að þvi. —
Fyrstu gasvitarnir lijer voru smá ljósker — Stolp-
fyrar — á Reykjanesi og Öndverðarnesi, og voru
settir upp 1909. Þeir voru mjög einfaldir og ódýrir,
en sá galli var á húnaðinum, að sjór vildi safnast í
ljóskersbotninn og tæra þjettin, svo að gasið streymdi
þar út og logaði. Yar þeim þvi siðar breytt, eins og
Langanesvitanum, sem var af sömu gerð.
Gasinu er þjappað á járnhylki, sem inniheldur um
7 kg. acctylengas með 10—12 kg. þrýstingi. Frá liylk-
inu liggur leiðsla um mælir og síu inn i tækin. Þar er
fyrsta áhaldið vanalegur þrýstingsjafnari, sem
lækkar gasþrýstinginn og jafnar. Þaðan liggja tvær
leiðslur, önnur upp í vökulogann og logar þar stöð-
ugt með örlitlum loga, en hin inn á blossatækin. I
þeim er töluverður útbúnaður, venllar og þynnur,
sem hreyfast á víxl. Principið er það, að gasþrýst-
ingurinn opnar og lokar þeim á víxl, þannig að eitt-
hvert ákveðið mál af gasi hleypur upp í brennarann
í einu og logar. Með þvi myndast hlossarnir. Með
skrúfum er hægt að stillá ganginn og hreyla honum
innan vissra takmarka. Með þessum einföldustu tækj-
um er hægt að fá „einblossa“ þ. e. blossar með jöfnu
millibili. En það er hægt að búa tækin út til þess að
gefa blossa hvernig sem vill, 2, 3 eða 4 saman, með
lengri eða styttri millibilum, og blossana má gera
langa eða stutta. Jafnvel má hafa langa og stutta
blossa á víxl ,eins og við höfum t. d. á Galtarvitanum,
sem hefir þessi einkenni: hlossi 6 sek., myrkur 3, bl. 1,
m. 3, bl. 6, m. 3, bl. 1, m. 27, samtals 2 langir og 2
stuttir blossar á víxl á 50 sek. bili.
Frá blossatækjunum er leiðsla upp i brennarann,
sem er opinn spiksteinsbrennari. Stærð logans má
hafa eftir þörfum, við notum frá 20 lítra upp í 90 1.
á klst., en þegar komið er upp yfir 30—40 lítra
eyðslu, eru notaðir 2—3 brennarar saman. — Eins
og gefur að skilja, eyðist ekki gas i vitanum annað
en vökulogagasið, nema á þeim tíma, sem blossinn
stendur yfir, og þar sem það venjulega er mjög stutt-
ur tími, er gaseyðslan viðast lítil. Framan af var oft-
ast notað hlutfallið y10, þannig að myrkurhilið er 9
sinnum lengra en ljósbilið. Með þvi móti eyðir t. d. 25
1. brennari og vökulogi 70 1. gas á sólarhring eða 20
tenm. á ári frá 1. ágúst lil 15. maí. Það samsvarar
h. u. b. 3 gashylkjum af venjulegri særð. Nú óska
sjómenn vanalega lieldur að fá nokkuð lengri blossa
heldur en liægt er að fá með þessu hlutfalli, blossinn