Freyr - 01.03.1907, Qupperneq 8

32
FRE YR.
of þröDgur, til þess að hann geti fullnægt
sanngjörnum kröíum. Skólinn er vel sóttur,
enda forstöðumaður hans, gagnfræðingur Sigur-
geir Asgeirsson, lipur kenuari.
I Strandasýslu athugaði eg ábúð jarða,
fekk upplýsingar um það hjá áreiðanlegum
mönnum í hverjum hrrppi. I sýslunni eru alls
132 bygðar jarðir, þar af landssjóðs eign,
32‘/2 kirkjujörð og 82 einstakra manna eignir.
Af þeim seinast töldu er sem svarar 33 í sjálfs-
ábúð en 49 í leiguábúð. Likt þessu mun það
veru í öðrum héruðum iandsins — þrír fjórðu
hlutar allra bœnda leiguliðar! Hér er því um
mjög alvarlegt þjóðarmein að ræða, en von-
andi bæta lögin frá seinasta þingi um sölu
þjóðjarða og forkaupsrótt leiguliða nokkuð úr,
og á næsta þingi verða væntanlega samin lög
um sölu kirkjujarða. Sá agnúi er þó á, að
Ræktunarsjóður Islands hefir alt of lítið, fé til
þess að geta ýtt nokkuð verulega undir sjálfs-
ábúðina. Til þess að verulegt skrið geti kom-
ist á hana, þyrfti landssjóður að hlaupa undir
bagga með Ræktunarsjóðnum, og láua houum
svo sem 20—30 þús kr. á ári næstu 10 árin
með góðum kjörum, og ættu bændur að ræða
það mál á þingmálafundum í vor.
Rjómabú í öórum löndum.
Elestir munu að líkindum skilja, hver
er munurínn á rjómabúum og mjólkurbuum.
En þvi til skýringar vil eg þó geta þess,
að rjómabú eru þau bú uefnd, er aðeins veita
rjómanum viðtöku til smjörgerðar. Mjólkin er
þá skilin lieima, og undanrenningunni haldið
eftir, en rjóminn sendur til búsins.
Aftur á móti er mjólkin óskilin flutt til
mjólkurbúanna og sltilin þar. Undanrenuing-
in síðan send heim eða seld. Stundum er hún
og notuð til ostagerðar á búinu.
Rjómabúin eða mjólkurbúin eru laDgflest
félagsstofnanir, og víðast hvar samvinuu og
sameignarbú. — I öðrum löndum, þar sem þessi
félagsskapur á sér stað, eru flest búin mjólkur-
bú, og sumir hér á landi hafa enda ímyndað
sér, að hvergi væru til rjómabú nema hér.
Þessu er þó eigi þann veg háttað. — Rjóma-
búin hafa verið og eru miklu víðar en hér.
Þau eru helzt i þeim sveitum og héruðum, þar
sem strjálbygt er og erfiðar samgöngur. Skal
hér nú stuttlega skýrt frá rjómabúum annars-
staðar.
Um siðustu aldamót voru i Danmörku 8
rjómabú. Eyrirkomulag þeirra var mjög svip-
að því, sem gerist hér á landi.
Munurinn á staffseminni aðallega sá, að
rjóminn var hitaður upp í 85° C. — Eitt af
þessum búum tók á móti rjóma úr 600 kúm
frá rúmum 100 félagsmönnum. Elest búin
kostuðu með öllu tilheyrandi 10,000—14,000 kr.
Nú er þessum búum öllum, nema ef til vill
einu þeirra, breytt i mjólkurbú. I Danmörku
þykja mjólkurbúin borga sig betur, enda er
þar þéttbýlla og fólksfleira en hér á landi, auk
þess, sem vegir og samgöngur eru þar miklu
betri.
A jÞýzkalandi eru nokkur rjómabú eða hafa
að minsta kosti verið til skamms tima. Mjólk-
in skilin heima og rjóminn aðeins sendur til
búsins. — Margir fátækari bændur eiga ekki
skilvindu, en fá svo mjólkina skilda hjá ná-
granna sínum og borga fyrir það ‘/4 eyrir á
hvern pott.
I Hollandi eru kýr góðar og ruikil mjólk-
urframleiðsla. Þar voru, eftir skýrslum frá
1903, alls 705 samvinnu og sameignarbú; þar
af voru rekin með gufuafli 247, en 458 með
handafli. — Auk þess voru þar 229 önnur bú,
rjómabú og ostabú; þar af rekin með gufuafli
177, en 52 með bandafli. Búin eru því raörg
fremur lítil, og ganga sum þeirra aðeins að
sumrinu líkt og hér.
Kýr mjólka óvíða jafmnikið einsogáHoll-
andi. Árið 1904 er getið um 2 kýr, sem tald-
ar voru beztar’ þar á landi.
Önnur þeirra mjólkaði 16,460pd.yfir árið, og
úr þtsirri mjólk fengust. 530 pd. af smjöri. Hin
kýrin mjólkaði 18,548 pd. yfir árið. Eitumagn
mjólkurinnar var 3,8°/0 til jafnaðar og úr árs-
nytinni fengust 560 pund af smjöri. — Á ein-
urn bæ þar er getið um 20 kýr, er mjólkuðu
til jafnaðar 8396 pd. yfir árið. Smjörið varð
281 pd. td jatnaðar undan kúnni.