Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.10.1930, Page 5

Tí M ARIT V. F. I. 1930.
59
að hann hafi í'engið laud. Reynið að spyrja mála-
stúdent um terrestriska kóordínata, um það, livað
átt sé við með lengd staðar eða breidd; hann veit
það ekki i níu tilfellum af tíu og tæpast i því ti-
unda heldur. Og þó að hann kynni að nefna gráð-
ur eða stig, eða eitthvað þess háttar, mundi liann
enga hugmynd tengja við orðið. Veggir máladeild-
arinnar eru impregneraðir með „bókmenntum",
þeir eru orðnir ísólerandi, þeir hindra aðstreymi
af þekkingu. Það var að vísu ofurlitill gluggi á
máladeildinni, þar sem mathematíkin var, en það
er búið að byrgja liann. Nú týrir þar á kvæða- og
smásögu-rusli.
Máladeild menntaskólans hefir frá því 1908 og
þangað til nú fyrir fáum árum, verið ein um að
útskrifa íslenzka stúdenta, og væri þá ekki úr
vegi að gera sér grein fyrir því, hvernig hún hafi
leyst af hendi þetta ábyrgðarmikla hlutverk. Að
vísu treysti ég mér ekki til að gefa neina lieildar-
lýsingu á íslenzkri menntamannastétt, en þó eru
ýms fyrirbrigði, sem naumast orka tvímælis og
benda eindregið i lakari áttina. Ég á hér lielzt
við blöðin. Skynbærum mönnum ber nokkurn-
vegin saman um, að þau séu vond, verri en við
þyrfti að búast, og að tónninn í blaðadeilunum
sé ekki menntuðum mönnum samboðinn. Flest
tímaritin eru fábreytt og ófróðleg. Þau byrja oft-
ast með kvæði. Svo kemur kannske grein eins og
„Trúarhugtakið“, svo aftur kvæði, líklega eftir
Vestur-íslending, svo smásaga, sem heitir „í
rökkrinu", svo enn kvæði: „Stúlkan brjóstveika“
o. s. frv. Þetta er alveg satt, þessar fj'rirsagnir
standa virkilega i timaritsræksni, sem ég fann í
bókarusli inni í skáp —. Eitt er enn, sem bendir
til þess, að íslenzkir menntamenn séu ver upp-
lýstir en sæmilegt má kalla. Það er hin feykilega
trúgirni, þeir eru um það eins og Bjarni á Leiti,
þeir trúa bezt öllu þvi, sem vitlausast er. Það eru
ekki til svo fáránleg hindurvitni, að þau eigi sér
ekki forsvarsmenn meðal menntamanna þjóðar-
innar. Þetta er alveg alkunnugt og sannanlegt. Það
þarf ekki annað en minna á fjárdrápið norður i
Húnavatnssýslu, liérna um árið, sem fjöldi mennt-
aðra mánna kenndi draugum eða huldufólki, já,
eða furðuljósin, sem blöðin sáu tvisvar í viku, og
draugaflugvélarnar, því að nú eru draugarnir
liættir að ganga sig upp að linjám, eins og í gamla
daga, þeir þeytast nú í flugvélum landsliornanna
á milli, og helmingur skólagenginna manna trúir
á þá. Það væri synd að segja, að þeir séu krít-
iskir, okkar yngri menntamenn aif máladeildar-
kynslóðinni, þeir eru lýriskir í staðinn, en ég ætla
nú að lála lýrikina i friði i þetta sinn.
Onei annars, ég læt liana ekkert i friði, úr
því ég minntist á hana á annað borð. Lýrikin okk-
ar er eitt auðvirðilegasta fyrirbrigði andlegrar
starfsemi. Hún er ger af IV hlutum: Af músík
villimannsins og af vísindum þess þekkingarlausa
og af list klaufans og af heimskingjans filósófi.
Hún eitrar málið, gerir það óskýrt og lieimskt og
loðið og teygjanlegt og mér fjandsamlegt, liún vel-
ur orðin eftir því, á hvaða staf þau byrja, eða
eftir því, livernig endasamstöfur þeirra eru, en
skiftir sér miklu siður af hinu, livað þau þýða,
já og stundum er hún hara endileysa, bara gal-
tóm langavitleysa, alvizkuhlutfallahljómur! Þetta
snilldarorð er eftir liann Matthías gamla, hann her
upp tvær gátur i sömu andránni: Hvað þýða höpp
og fár? Hvað eru þúsund ár? Nú skyldi maður
halda, að ráðningarnar væru tvær, sín á hvorri,
þvi að liöpp og fár þýða vissulega allt annað en
þúsund ár. En það er bara ein ráðning: Alvizku-
lilutfallahljómur. Það er billegt að vera spekingur
á Islandi. Svo á maður að hampa dellunni á tung-
unni og velta vöngum yfir kúnstinni: AI—vizk—u
—lilut—fall—a—hljóm—ur. „Andríki", segja þeir,
„fegurð“! Ætli það sé ekki nóg að kalla það „heg-
urð“, það er orð, sem þeir á Akureyri liafa búið
til. „Megurð“ er aftur á móti klassiskt.
Já, ég segi það satt, þeir eru brjóstumkennanleg-
ir aumingj arnir, sem eru fordæmdir til þess að lifa
alla sína æfi á tómum dömulitteratúr. Svo verða
þeir að halda þessu á lofti, eins og það væri eitt-
hvað, já meira að segja eins og það væri það eina
sáluhjálplega, þeim fer líkt og Skrælingjunum á
Grænlandi, sem kalla sjálfa sig „innuk“, það kve
þýða „mannkynið“, ég liefi lesið það í einhverri
bók. „Við erum innuk“, segja þeir, mannkrílin.
Jæja, svo að ég slcppi nú skáldskapnum okkar
og „bókmenntunum“ og því öllu, þá er meira en
grátlegt til þess að vita, að við, sem gjarnan viljum
láta kalla okkur menntaþjóð, skulum standa svo
lágt, að eiga „lærðan“ skóla, þar sem ekki er minnst
á megin-fræðigreinar nútímans lieldur • en þær
væru ekki til, já og „háskóla“ lika, það mátti ekki
minna vera. Aðrir eins skólar ern víst ekki til meðal
hvítra manna, og naumast þó að viðar væri leitað.
Því er nú mjög haldið á lofti, að þeim skjátlist
þeim lærðu, alþýðuhyggjuvitið setji þá i gápastokk-
inn. En ef lærdómurinn dugar ekki, þá verður að
læra meira. Ég býst ekki við að neinn annar veg-
ur sé fær, sízt sá, að setja lærdómsstimpilinn á
þá ólærðu og láta eins og visindin séu viðfangs-
efni útlendinga og komi okkur ekki við. Nú stend-
ur yfir öld skjótra breytinga og stórstígra fram-
fara, mannvitið ryður nýjar brautir til meiri þekk-
ingar og lífsþæginda, en skólarnir okkar draga sig
þegjandi út úr, snúa rassinum i framfarirnar og
kenna mál og fornfræði. Nú er rnest þörf fyrir sögu
Rómverja, svo skildist mér á stúdentinum i Morg-
unblaðinu um daginn, mest þörf á dálítið meiri
latinu og meiri fornfræði. Ég hef annars ætíð