Freyr - 01.12.1911, Blaðsíða 7

FREYE.
133
skoðun inn kjá almenningi, þá þurfi að berja
liána blákalt áfram í tíma og ótíma, þagna
aldrei á fienni fyr en árangurinn er orðinn
sæmilegur, en öðrum virðist réttara að fara að
öllu með hógværð og varast að gera menn leiða
á því umtalseíni sem mikils er um vert. Á þá
skoðun mun sóra Björn Haldórsson í Sauðlauks-
dal fiafa verið kominn á efri árum. í „Gras-
nytjum“ sínum tilfærir fiann þetta máltæki, í
kafla þeim sem ræðir um kál: „Allir filutir
verða leiðir, sem of mjög er troðið upp á menn.“
— Eg fiefi heyrt það utan að mér, að eg skrif-
aði fielzt til lítið um garðyrkju. Mætti reyna
að bæta ár því; en þá kemur vandinn sá, að
þreyta ekki lesendurna; getur orðið full örðugt
að synda fyrir það sker.
Matjurtir getum vér ræktað fiér á landi og
það þurfum vér líka að gera; fivorttveggja er
jafn víst. .Þetta fiefir oss verið sagt og sýnt
altaf við og við síðan á dögum Vísa-Gíala, en
hvernig er ástandið nú i byrjun 20. aldar? Á
flestum bæjum á Suðurlandi eru garðar, og á
sumum þeirra allmyndarlegir, svo er fyrir að
þakka, en í hinum landsfjórðungunum er viða
engin garðfiola, einkanlega fyrir norðan og
austan.
Þegar litið er á það fivað ræktað er í þess-
um görðum, þá er varla teljandi annað en
kartöflur og gulrófur. I>að er auðvitað sjálf-
segt að leggja langmesta stund á þessar garð-
jurtir, þær eru arðsamari en nokkurar aðrar.
En svo er á fiitt að líta, að kartöfluræktin getur
brugðist í mörgum sveitum þessa lands þegar
illa árar og það veldur því, að þær eru tiltölu-
lega fásénar í þeim fiinum sörau sveitum þó
vel láti í ári. Aftur á móti geta gulrófur við-
ast sprottið til mikilla muna ef rétt er að
farið.
Eg ætla nú að nefna nokkrar matjurtir enn,
i þvi trausti, að aldrei sé góð vísa of oft kveð-
in. Sumar þeirra geta sprottið ágætlega norð-
ur i Grímsey, auk fieldur annarstaðar fiér á
landi. Byrja eg þá á káltegundunum.
f>ær eru nokkuð margar káltegundirnar,
sumar vaxa fiér vel, en sumar miður vel.
Grœnkálið er ógnarlega fiarðgjört og auð-
ræktanlegt, engu viðkvæmara en gulrófur. Það
þolir að standa úti fram á jólaföstu að minsta
kosti. f>ví er viðbrugðið fyrir hollustu. En
það þykir ef til vill ekki nógu „fint“; menn
vilja fá eittfivað annað og þá stundum helzt
það, sera ekki getur sprottið.
Þá er toppkál og blööritkál, hvorttveggja
nær allgóðum þroska, gróðursett úr vermireit.
Þau eru bæði saðsöm og Ijúffeng; mesta fyrir-
tak í súpur. Með sæmilegri meðferð spretta
þau svo vel, að þau gefa jafnmikið búsilag og
gulrófur af jafnstórum bletti.
Blómkáliö vex prýðisvel ef því er sómi
sýndur. Það þykir alstaðar fierramannsmatur.
Allar þessar káltegundir, nema ef til vill
grænkálið, á að ala upp í vermireit um vortím-
ann og gróðursetja svo úti á bersvæði, þar sem
blasir við sólu og skjólgott er. Grænkálið
sprettur auðvitað fyr og meir ef það er alið
upp í vermireit. Yermireit þurfa allir húsfeð-
ur að eiga, þeir sem nokkurn jarðarskika hafa.
Um fyrirkomulag vermireita fiefir vfða verið
skrifað og þar á meðal í H. árg. „Freys“, og
læt eg í þetta sinn nægja að vísa til þess.
Salat sprettur vel þó til þess sé sáð á ber-
svæði. Má fara að borða blöðin 9 vikum eftir
að sáð fiefir verið. Réttast væri að sá salati í
svolítinn blett í vermireitnum til borðunar i
júní og júlí. Það afbrigði þess, sem nefnist
fiöfðasalat, er fieldur matarmeira og fult svo
gott sem blaðasalat. Blöðin hrá, fieil, eða skor-
in, í góðri mjólk, með sykri og litlu af ediki í,
eru mesta sælgæti, borðuð með kjötmeti.
Spínat vex fljótt, má fara að borða það 6—7
vikum eftir sáningu, en það heldur sér ekki
lengi. Þegar blómstilkarnir fara að vaxa, fara