Freyr - 01.01.1939, Blaðsíða 16

10
F R E Y R
fé er sjaldan mjög' afurða-mikið. Afurða-
miklir einstaklingar verða oft nokkuð fóð-
urþungir og þeim hættir oft við að verða
undir í lífsbaráttunni, þegar mest á reyn-
ir. Féð varð á þennan hátt harðgert og
þurftarlítið en seinþroska og fremur af-
urðarýrt.
Seint á síðustu öld var farið að flytj a út
sauðina á fæti. Var þá sókzt eftir því, að
þeir hefðu sem mestan lifandi þunga, þar-
eð verðgildi þeirra var metið eftir því. Var
þá kapp lagt á að fá féð stórt og þungt.
Um sama leyti og tók fyrir sauðamarkað-
inn, lögðust fráfærur niður að mestu. Létu
bændur þá ærnar ganga með dilkum. Dilka-
kjötið var saltað og það, sem ekki var not-
að innanlands, var selt til Noregs.
Þá var reynt að eignast fé, sem vóg vel
á blóðvelli, en eðlilega lítið hugsað um
vaxtarlag þess. Það skipti litlu máli, þar
eð kjötið var ekki metið eftir gæðum,
heldur aðeins eftir þyngd.
Fyrir um 10 árum síðan, þegar fór að
draga úr saltkjötsmarkaðinum í Noregi,
var farið að frysta dilkakjöt og flytja til
Englands. Hefir það smá færzt í aukana,
svo að nú er meginhlutinn af ísl- dilka-
kjötinu fryst, til sölu, bæði innanlands og
erlendis.
Kom þá í ljós, að féð hafði bagalega
vaxtargalla, sem stórspilltu fyrir sölu
kjötsins, einkum í Bretlandi.
Ég hefi áður, bæði í ræðu og riti, lýst
því, hvernig kropparnir þurfa að vera, til
þess að fullnægja kröfum Breta. Fer ég
því aðeins um það fáum orðum nú.
Þeir þurfa að vera beinasmáir, útlima-
stuttir og vöðvaþykkir, einkum í verðmæt-
ustu hlutum kroppsins, spjaldhrygg, lær-
um og mölum. Yfir'borð kroppsins þarf að
vera alþakið hæfilega þykku fitulagi, svo
að sjáist helzt ekki í vöðva ofan á baki og
á lærum, og kropparnir eiga helzt að vega
frá 12—18 kg. En því fer f jarri að íslenzku
dilkakropparnir fullnægi þessum kröfum.
Þeir eru yfirleitt beinaberir, útlimalangir
og vöðvaþunnir. Afturhluti kroppsins er
oftast tiltölulega rýrari en framhlutinn og
flestir þeirra eru magrir á baki og lær-
um, en nýrmörinn aftur á móti meiri en
þörf krefur.
En þetta eru allt einkenni á kroppum á
óræktuðu eða lítt ræktuðu fé. fslenzka féð
er nú yfirleitt stórt, háfætt og hrikalegt
á vöxt. Hausinn stór og þungur, hálsinn
langur, bringan of þunn, herðakamburinn
hár og rifin of lítið útskotin, svo að slöður
myndast á báðum síðum aftan við bóga.
Á sumu af fénu er hryggurinn síginn og
malirnar of brattar.
Það er yfirleytt alltof holdþunnt á baki
og mölum og lærvöðvarnir alltof linir og
ná of stutt niður eftir leggnum. Það safn-
ar treglega fitu á bak og læri, en safnar
miklum mör. Á blóðvelli reynist það hafa
alltof léttan kropp miðað við lifandi þunga.
Kroppþunginn er þetta frá 36—45 % af lif-
andi þunganum en þyrfti að vera allt að
50%. Þetta orsakast fyrst og fremst af
slæmu vaxtarlagi.
Ullin á íslenzka fénu er lítil og oft úir
og grúfir af illhærum í henni.
Féð hefir aftur á móti þá kosti, að vera
harðgert. Það rekst vel og þolir vel ill veð-
ur. Ennfremur er það mjólkurlagið, lömbin
geta vaxið ört fyrstu mánuði æfinnar og
ærnar geta lifað til hárrar elli.
En féð er mjög misjafnt að gæðum. I
einstöku sveitum er það mun betra en í
öðrum og víða finnast ágætir einstakling-
ar, þótt þeir séu allt of fáir. Kynfesta er
víðast mjög lítil í fénu og ber það vott um,
hve lítið það hefir verið ræktað.
Sú staðreynd, að víða finnast góðir ein-
staklingar í okkar stofni, gefur góða von
um, að mikill árangur geti náðst af kyn-
bótastarfsemi, ef rétt er að farið.
Lökustu einstaklingarnir í íslenzka f jár-