Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 29.12.1947, Blaðsíða 5

TÍMARIT V.F.Í. 1947
79.
1933 Ober die Bewegung der Planeten der Jupitergruppe 588
Achilles 1906—1929. Astronomische Nachrichten, Bd. 250.
(Þessi ritgerð var einnig birt í Publikationer og mindre
Meddelelser fra Köbenhavns Observatorium 1933.)
1936 Lýsingar á Hengilssvæðinu og Grafningi í Árbók Ferða-
félags ísl. 1936, bls. 91—97; 104—109; 120—128.
1938 Fjallvegir milli Eyjafjarðar og Skagafjarðar. Árbók
Ferðafélags Isl. 1938, bls. 91—95.
1939 Reikistjarnan Marz. Náttúrufræðingurinn, IX. árg., bls.
161—171.
1941 Á Fimmvörðuhálsi. Árbók Ferðafélags Isl. 1941, bls.
97—100.
Nokkrar rannsóknir á náttúru landsins 1939—1940. And-
vari 66. ár, bls. 79—98.
1942 Árbók Ferðafélags Islands 1942. Kerlingarfjöll. (Ritað
ásamt Jóni Eyþórssyni.)
Grímsvötn. Vísir, sunnudagsbiaðið 1942.
1943 Um hnegg hrossagauksins. Náttúrufræðingurinn, XIII.
árg., bis. 134—136.
Fækkun rjúpunnar. Náttúrufræðingurinn, XIII. árg.,
bls. 160—162.
Nýting jarðhitans. Tímarit V.F.I., 28. árg., bls. 1—4.
1944 Virkjun borholu hjá Reykjakoti í Ölfusi. Timarit V.F.I.,
29. árg., bls. 14—15.
Mæling árfarvegsins í Sogi. Tímarit V.F>jL, 29. árg.,
bls. 18—20. (Ritað ásamt Steingrími Jónssyni.)
1945 Yfirlitsrannsókn Islands. Náttúrufræðingurinn XV. árg.,
bls. 92—96.
Um snæugluna. Náttúrufræðingurinn, XV. árg., bls. 187.
Mæling á vatnsrennsli Gvendarbrunna. Tímarit V.F.I.,
30. árg., bls. 58—60. (Ritað ásamt Jóni E. Vestdal.)
1946 Kjarnorka. Tímarit V.F.I., 31. árg., bls. 33—40.
Jarðhiti á Islandi og hagnýting hans. Ársrit Garðyrkju-
félags Islands 1946, bls. 6—13. (Utdráttur á ensku:
Thermal Activity in Iceland and its Utilization in Ice-
land 1946, bls. 13—14).
Rannsóknarleiðangrar og náttúrufræðinám. Lesbók
Morgunblaðsins XXI. ár, 2. tbl.
Ný kenning um myndunarsögu heimsins. Jörð, VII. ár.
1947 The Living World. Some Contributions to a Theory of
Life from a Physical Point of View. Reykjavík 1947.
Volcano-Glaciological Investigations in Iceland during
the last Decade. The Polar Record 1947. (Ritað ásamt
Sigurði Þórarinssyni.)
1 handriti er allstórt rit um jarðhita á Islandi.
Sigurkarl Stefánsson.
Afsegulmögnun stórra riðstraumsrafla.
Erindi flutt í R.V.F.I. í jan. 1948 af Eiríki Briem.
r.
Algengustu bilanir í röflum og jafnframt þær
hættulegustu, eru bilanir í sátursvef junum. Geta þær
orsakað, að hluti af vefjunum eða jafnvel allar vefj-
urnar eyðileggist og einnig, að járnkjarni sátursms
skaðist. Er þá illa farið, því auðveldara er að lag-
færa bilun í vefjunum en í kjarnanum.
Reynslan sýnir, að við skammhlaup frá vefjum
til kjarna er 15—20 A straumur að jafnaði ekki
hættulegur kjarnanum, og er því oftast reynt að
haga svo til, að straumstyrkleikinn takmarkist við
þetta gildi með því að grunntengja skaut rafalsins
yfir hæfilegt viðnám. Verði straumurinn meiri en
15—20 A, er hins vegar hætta á ferðum, og t. d.
skaðar 30 A straumur kjarnann eftir um 1 sek. Sá
tími, sem er til umráða til þess að hindra kjarna-
bruna, er því ekki langur.
Við bilun á vefjunum utan kjarnans verður að
taka tillit til þess bruna, sem orsakzt getur af ljós-
boga og borizt getur um allan rafalinn með loft-
straumum. Innan sáturskjarnans þarf auk skamm-
hlaups til jarðar einnig að reikna með skámmhlaupi
milli fasa eða innan fasa.
Þeir liðar, sem nú eru til umráða til þess að upp-
götva og takmarka bilanir í vefjunum, eru margvís-
legir og fljótvirkir. Eru slíkir liðar ávallt notaðir,
a. m. k. þegar um stóra rafla er að ræða. Ef bilun
á sér stað, rjúfa þeir rafalinn úr tengslum við kerf-
ið og stöðva hann. Einnig hleypa þeir kolsýru inn
í rafalinn, til þess að slökkva þann bruna, sem kann
að hafa átt sér stað. Þessar ráðstafanir koma þó
eklti að tilætluðum notum, ef rafallinn er ekki sam-
tímis afsegulmagnaður, því að öðrum kosti stend-
ur straumurinn eða ljósboginn í bilunarstaðnum ó-
haggaður að meira eða minna leyti.
Eins og að framan er getið, skaðast kjarninn eftir
um 1 sek., enda þótt ekki sé um meiri straumstyrk-
leika að ræða en 30 A. Það er því auðsætt, að af-
segulmagna þarf rafalinn á mjög skömmum tíma,
og getur hver tíundi hluti úr sekúndu, sem hægt er
að stytta afsegulmögnunartímann um, haft mikla
þýðingu í för með sér. I fljótu bragði kann það að
virðast auðvelt að framkvæma skyndilega afsegul-
mögnun með því að rjúfa segulmögnunarstrauminn
skyndilega. Sé aftur á móti íhugað, að tímastuðull
segulmögnunarvef janna í stórum röflum, þ.e.a.s. hlut-
fallið milli induktans og viðnáms vefjanna, er um