Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 29.12.1947, Qupperneq 8

82
TÍMARIT V.F.I. 1947
Afsegulmögnunarstraumurinn verður:
I = I0 C — °’33t (0,376 sin 0,93 t + cos 0,93 t),
og er línurit hans samkv. 6. mynd
Samsvarar þetta virka afsegulmögnunartímanum
T, = 1,7 sek. Má reikna með, að Tt sé 1—2 sek.
með þessari aðferð.
I framangreindum reikningum er, eins og fyrr
er getið, ekki tekið tillit til ýmissa atriða, sem þýð-
ingu hafa. Sé það gert, verða reikningar þessir mjög
flóknir og erfiðir.
Þegar velja á þá viðnámsaukningu, sem nota skal,
þarf að taka tillit til ýmissa atriða, svo sem því,
að sveiflurnar verða að vera þannig, að enginn re-
manens verði eftir í segulmögnunarvélinni. Jafnvel
þótt viðnámsaukinn sé útreiknaður, prófaður og stillt-
ur eftir öllum „kúnstarinnar“ reglum, fæst yfirleitt
ekki betri árangur en með þeirri einföldu aðferð,
sem áður hefur verið getið, nefnilega að snara segul-
vefjunum yfir á afhleðsluviðnám. Gildir þetta eink-
um, þegar afsegulmagna á við skammhlaup. Þessi
afsegulmögnunaraðferð, sem náð hefur einna mest-
um frama í tekniskum ritum og gefið einná beztar
vonir, mun því nú úr sögunni.
Sem annað dæmi um afsegulmögnunaraðferð, sem
byggist á því, að snara segulspennu rafalsins, má
nefna aðferð, sem er í því fólgin, að í segulmögn-
unarvélinni eru slyngivefjur, sem að jafnaði eru ó-
virkar, en sem gerðar eru virkar, þegar afsegul-
mögnun á að fara fram og sem snara og eyða segul-
mögnuninni. Tæki of langan tíma að gera grein fyrir
öllum þeim aðferðum, sem til greina koma, enda
undirrituðum ekki kunnugt nema um sumar þeirra.
Hér skal þó minnzt nánar á eina af þessum aðferð-
um, sem byggir á notkun vissra tegunda af spennu-
stillingakerfum til þess að snara segulspennunni, og
sem, hvað afsegulmögnunartímann snertir, er góð,
en sem því miður hefur ýmsa leiða galla.
Laust fyrir stríðsbyrjun pantaði Vattenfallssty-
relsen í Svíþjóð tæki til afsegulmögnunar samkvæmt
„Schwingungsentregungsaðferðinni“ fyrir rafla sína.
Einn af skólafélögum undirritaðs, Slettenmark að
nafni, átti að hafa mál þetta með höndum og var
það hjá honum, sem ég kynntist þessum málum nokk-
uð. Því meir, sem hann athugaði þessa sveifluaðferð
og reikninga í sambandi við hana, því verr leizt hon-
um á hana. Fór hann sjálfur að reyna að finna upp
aðra aðferð og fann eina slíka. Er hún í því fólgin,
að þegar afsegulmögnun á að fara fram, er byrjað
á því að opna segulmögnunarrofann (sjá 7. mynd),
en þó ekki meir en svo, að ljósbogi standi milli snerta
rofans. Er þá að sjálfsögðu gert ráð fyrir sérstakri
gerð af rofa. Því næst er einhver aðfengin spenna,
t. d. frá rafgeymi, látin snara segulspennu rafals-
ins. Við það snarast einnig segulstraumur rafalsins,
og um leið og hann fer fram hjá núllpunktinum,
slokknar ljósboginn milli snerta segulmögnunarrof-
ans, og afsegulmögnuninni er lokið.
Þessari aðferð er auðvelt að koma við, t.
d. þegar um spennustillingarkerfi ASEA er að
ræða. Er aðferðin sýnd við ASEA-kerfið
á 7. mynd. Þeirri spennustillingu er þannig háttað,
að í röð við affallsvefjur aðalsegulmögnunarvélar-
innar er hjálparsegulmögnunarvél, sem segulmögn-
uð er frá rafgeymi. Spennustillirinn vinnur þannig,
að hann snarar í sífellu segulsviði hjálparvélarinn-
ar það ótt, að tregða segulsviða aðalsegulmögnunar-
vélarinnar og rafalsins sé nægileg til þess að sveifl-
ur komi ekki fram á segulstraum rafalsins. Þegar
hins vegar breyting á að fara fram á spennu rafals-
ins, breytir spennustillirinn jafnvægisstöðu sinni og
eykur eða minnkar segulmögnunina eftir því, sem við
á, og getur snarað henni alveg, svo að hún verði
negativ.
Gerum nú ráð fyrir, að afsegulmögnun eigi að
fara fram með þessari aðferð samkvæmt 7. mynd.
Þá skeður hvorttveggja í senn, að segulmögnunar-
rofinn opnast, en þó ekki meira en svo, að ljósbogi
standi milli snerta hans, og spennustillirinn læsir
sér í slíkri stöðu, að hann snarar spennu segulmögn-
unarvélarinnar frá því, sem hún var, yfir í t. d.
E„ volt og heldur henni stöðugri á því gildi eftir
það. Frá þeim tíma reiknað, sem þetta hefur skeð,
gildir, ef spennan yfir ljósbogann er V:
eða ef gert er ráð fyrir V0'3 konstant: