Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1951, Qupperneq 18

64
TÍMARIT V.F.I. 1951
fleygur, en neðri hlutinn, frá 145—162 m, sé venjuleg-
ur blágrýtisstraumur, runninn á yfirborði jarðar.
Holufyllingar eru zeólitar, silfurberg og grænleitir eða/
og brúnleitir, brigðlitir klórítmíneralar, auk pýríts,
sem er því algengara, sem myndbreytingin er meiri.
Allar þessar míneraltegundir fylgjast að í sýnishorn-
unum, og eru stundum hlið við hlið í sömu holufyllingu.
Stundum hafa nýmynduðu kristalþyrpingarnar lögun,
sem minnir á upprunalega basaltmínerala eins og t. d. ólí-
vín, pýroxen eða plagíóklas. Þegar svo er, mun ekki vera
um að ræða holufyllingar, heldur gerfiform eftir krist-
öllum í basaltinu. Ólivín- og pýroxenkristallar eru þá
gjörsamlega horfnir og klórit komið í staðinn. Gera
má þá ráð fyrir, að silfurberg og zeólítar séu stað-
genglar plagíóklassins, enda er sumstaðar hægt að sjá
silfurberg (eða zeólíta) fylla skörðin í hálfeyddum pla-
gíóklaskristöllum.
Reyltjakot 2, borhola 102.
Vorið 1948 var byrjað á annarri tilraunaholu í Reykja-
koti, um 300 m sunnan Varmár gegnt borholu 51. Slétt-
an austan árinnar er þakin hrauni, sem hefur runnið
ofan af Hellisheiði, en mikill jarðvegur hefur borizt
í hraunið, og er það nú að mestu hulið grónum mó.
Borað var með meitilbor niður í 60 m, en þá var
lokið borun í holu 51, og var haglaborinn þá fluttur það-
an að holunni og borað með honum síðan. Niður í 115
m var notuð 4,5" borkróna, þá 4" niður í 167 m dýpi, en
úr þvi 3" króna.
Yfirborð holunnar liggur 67 m y. s., eða 11 m lægra
en yfirborð borholu 51.
Kjarninn:
0— 2 m Jarðvegur.
2— 12 m Hraun og basalt.
12—- 56 m Möl og sandur, leirborinn.
56— 64 m Basalt, mjög þétt og fínkornótt.
64— 68 m Grár leir með pýrítkornum.
68— 76 m Völuberg, fínkornótt og myndbreytt.
76—115 m Basalt í myndbreytingu.
115—130 m Móbergsvöluberg, fínkornótt og mjög
myndbreytt.
130—148 m Basaltvöluberg, myndbreytt.
148—230 m Móberg, mjög myndbreytt og torkenni-
legt.
230—250 m Basalt, nokkuð myndbreytt.
250—269 m Móberg, mjög myndbreytt og torkenni-
legt.
Um myndbreytinguna er allt svipað og í borkjarna 51,
nema ef vera skyldi, að hún væri öllu gagngerri í neðri
hluta borkjarnans. Um samlestur borkjarna er aftur á
móti það að segja, að hvergi reyndist unnt að lesa bor-
kjarnana saman. Að vísu er myndbreytta móbergið í
neðri hlutum kjarnanna mjög svipað, en það út af fyrir
sig sannar ekki neitt í þessu sambandi.
Þetta bendir til þess, að allmikið misgengi liggi milli
borholanna, eða þá að lárétt basaltlög séu ekki fyrir
hendi í móbergsmynduninni á þessu svæði. Af þessum
tveim möguleikum virðist sá fyrri sennilegri. Trausti
Eina.rsson prófessor hefur komizt að sömu niðurstöðu
frá öðrum forsendum, en hér rennur ný stoð undir þá
skoðun til viðbótar við athugnir Trausta.
Hitastigullinn er öllu minni í holu 102 en í holu
51, enda liggur hún lengra frá yfirborðs jarðhita en
hin holan. 1 basaltinu milli 65 og 110 m dýpis er topp-
ur á hitalínunni, en einmitt á 66,5 m dýpi byrjaði heitt
(40°) vatn að vætla úr holunni. Seytla þessi hitnaði
mjög skjótt upp í 75°, en virðist hvorki hafa aukizt
né hitnað úr því. Hitatoppurinn i basaltinu mun því
standa í sambandi við jarðhitaæðar í sprungum í berg-
inu. Þegar kemur niður úr 120 m dýpi, tekur hitinn
aftur að aukast og eykst nokkurnveginn jafnt úr því.
Seinast var hitinn mældur í 240 m dýpi, og reyndist
þá 191°.
Boranir í Hveragerði.
Árið 1948 voru boraðar tvær holur, nr. 91 og 103
í Hveragerði í ölfusi. Hola 91, undir hamrinum suð-
vestan við þorpið, er 152,5 m djúp, en hola 103, syðst
í þorpinu eða sunnanvert við það, kippkorn vestan við
afleggjarann frá þjóðveginum, er 65 m djúp.
I báðum holunum var byrjað með 6" höggbor. Voru
51,2 m boraðir með höggbor í holu 91, en 18,4 m í holu
103. Þegar höggborun lauk, var borað með Sullivan
demantsbor, 3" krónu.
Borhola 91:
0— 20 m Sandur og möl. Hér er eingöngu
20— 22 m Basalt. stuðst við dag-
22— 50 m Sandsteinn. bækur boraranna.
50— 64 m Basalt og basaltískt völuberg.
64— 78 m Leirborinn standsteinn.
78— 95 m Myndbreytt móberg.
95—120 m Basaltískt völuberg í myndbreytingu.
120—152,5 m Myndbreytt móberg.
Þegar kom í 32 m dýpi, gaus holan, og var gosinu
haldið niðri, meðan á borun stóð.
Hitinn í holunni hækkaði mjög ört með vaxandi dýpi
og mældist 110° í 32 m, þar sem gufugosið hófst. Úr
því minnkar hitastigullinn, og seinustu 50 m hækk-
aði hitinn aðeins um 5°.
Borliola 103:
0—17 m Blágrýtishraun.
17—27 m „Soðið" móberg eða leir (enginn kjarni).
27-—30 m Basalt með dílum.
30—33 m Leirborinn sandsteinn.
33—39 m Basaltískt völuberg í myndbreytingu.
39—41 m Basalt, mjög hart og þétt, sennilega innskot.
41—65 m Basaltískt völuberg í myndbreytingu,
„soðið“ hér og þar.
Þegar kom niður úr hrauninu, tók að vætla úr hol-
unni 74° heitt vatn, en í sjálfri holunni munu engar
hitamælingar hafa verið gerðar. 1 50—51 m dýpi gaus
holan. Varð borun mjög erfið úr því, og var hætt í
65 m dýpi.
Við samanburð á borholunum á svæðinu Hveragerði—
Reykjakot kemur í ljós, að þrjár þeirra, allur sunnan
Varmár, hafa nokkur sameiginleg einkenni, sem ekki
verða fundin í holu 51 norðan árinnar. Um það bil í
sjávarhæð er allþykkt lag af basaltísku völubergi
í þrem holum, en þessa lags verður ekki vart í holu
51. Hola 103 nær einungis 30 m niður fyrir sjávarmál,
en í báðum hinum holunum sunnan Varmár, 91 og 102,
er annað lag af basaltísku völubergi á svipuðu dýpi,
um það bil 70 m.
1 öllum holunum sunnan Varmár er heita vatnið að
finna á bilinu milli -f 20 og 4- 15 m, og virðist því
halda sig á nokkurnveginn láréttu bili. I þeim holurn
sunnan Varmár, þar sem hitinn var mældur, vex hit-