Dagblaðið Vísir - DV - 24.01.2004, Síða 26

26 LAUGARDAGUR 24. JANÚAR 2004
Fókus 0V
I
Guðni Þórðarson tók
tugi þúsunda Ijós-
mynda á eftirminni-
legum blaðamanns-
ferli á umbrotaskeiði í
íslandssögunni. Hann
vann á Tímanum lengi
en raksíðan
ferðaskrifstofu.
„Þessi ár frá miðjum fimmta
áratugnum og fram til 1960, þegar
ég var á fullu í blaðamennskunni er
mjög merkilegt tímabil. Ekki bara í
mínum eigin endurminningum,
heldur líka í þjóðarsögunni, því
þetta er sá tími þegar allt íslenskt
samfélag umbyltist með því pen-
ingaflæði og tækninýjungum sem
þá ruddu sér rúms hér á landi í eft-
irleik síðari heimsstyrjaldar," segir
Guðni Þórðarson, löngum kenndur
við Sunnu. Þjóðin þekkir hann lík-
lega best fyrir ferðaskrifstofurekst-
ur sem greiddi leið íslendinga út í
heim. En fyrir þann tíma var Guðni
blaðamaður og ljósmyndari um
langt skeið og mótaði mjög hér á
landi þá starfshætti sem nú tíðkast
hjá sagnariturum samtímans.
Aliir nema ég og Albert
Fólk kemur til starfa í blaða-
mennsku eftir ýmsum leiðum. Sumir
fyrir tilviljun á unglingsaldri og fest-
ast svo rækilega í netinu að þeir eiga
ekki afturkvæmt til annarra starfa.
Jafnvel þó langskólanám hafl verið á
dagskrá.
„Ef maður fær bakteríu íyrir
blaðamennsku fylgir hún manni alla
tíð og alveg í gröfina. Ég losna aldrei
við áhugann og les blöðin alltaf með
því hugarfari að ég sé enn í þessu
harki,“ segir Guðni. DV tók á honum
hús, þar sem við ræddum um feril
hans í blaðamennsku og viðhorfln á
greininni fyrr og nú.
„Strax sem strákur heima í Hvíta-
nesi við Akranes var ég farinn að
halda dagbók reglulega sem þjálfaði
mig í að skrifa stfl. Síðan hafði mikil
áhrif á mig að kynnast fermingarföð-
ur mínum, séra Friðrik Friðrikssyni
sem um hríð var prestur á Akranesi.
Hann kenndi mér undir skóla og
kynnti fyrir mér menningarstefnur
og strauma víða frá. Ekki síst erlendis
og það með sinni miklu frásagna-
gáfu," segir Guðni. Hann segir að
þetta tvennt hafi reynst sér góður
heimanmundur þegar hann kom til
náms í Reykholtsskóla og í framhald-
inu með áformum um utanskólanám
í Menntaskólanum í Reykjavík.
„Ég ætlaði að lesa MR utanskóla,
en tók Samvinnuskólann á einum
vetri til þess að ná mér í verslunar-
próf sem ég taldi nauðsyn. Þegar
samvinnuskólanámi lauk vorið 1944
fór ég til starfa heima á Akranesi. Ekki
í eitthvert kaupfélaganna eins og
skólabræður mínir gerðu, allir nema
ég og Albert Guðmundsson sem fór í
atvinnuknattspyrnu til Skotlands.
Vistin í Samvinnuskólanum varð tfl
að móta framhaldið mikið einsog
margra sem nutu á einhvern hátt
leiðsagnar skólastjórans, Jónasar frá
Hriflu."
Blaðamennskan tók öll völd
Tíminn var allar götur málgagn
Framsóknarflokksins og formaður
flokksins fór jafnframt fyrir blað-
stjórn. „Hermann Jónasson, sem á
þessum tíma var forsætisráðherra,
fékk ábendingu frá Jónasi eða Guð-
laugi Rósinkranz sem var yfirkennari
skólans, ég vissi aldrei hvorum, að
mér léti vel að skrifa íslenskt mál.
Einn daginn hringdi hann tU mín upp
á Akranes og bað mig um að finna sig
næst þegar ég kæmi í bæinn, hvað ég
og gerði. Þar bauð hann mér starf í
blaðamennsku á Tímanum sem ég
þáði. Blaðamennskan tók öll völd ílíf-
inu og námsbækurnar viku. Ég lauk
aldrei stúdentsprófi, þó svo rektorinn
Pálmi Hannesson, sem þá var í for-
ystusveit flokksins, væri daglegur
gestur á ritstjórninni," segir Guðni.
Á þessum árum var Tíminn aðeins
fjórar til átta síður og starfsmenn á rit-
stjórn aðeins þrír; það er Guðni, Jón
Helgason óg Þórarinn Þórarinsson
sem var ritstjóri. Þetta var fjölbreytt
og efnismfldð blað og segir Guðni
eindræga fylgispekt þess við sjónar-
mið Framsóknar á þessum tíma of-
sögum sagða, að mörgu leyti. Sjálfur
hafi hann aldrei haft afskipti af stjórn-
málum, utan hvað hann átti til harðra
sjálfstæðismanna á Akranesi að telja
og sumum þeirra þótti ógott að strák-
urinn væri kominn til starfa á þeim
vettvangi sem þeir töldu helgustu vé
andstæðingsins.
Frjálslyndur Hermann
„Hermann Jónasson gaf okkur
frjálsar hendur, taldi affarsælast að
útgefendur hefðu ekki áhrif eða af-
skipti af efni blaðsins. Þetta var í
samræmi við hans frjálslyndu lífs-
skoðanir sem ég mat alltaf mikils,"
segir Guðni.
„Það var mjög fjarri honum að
krefjast þess að við skrifuðum eða
beittum blaðinu til stuðnings þeim
ríkisstjórnum sem Framsóknar-
flokkurinn átti aðild að, þó svo
mönnum í samstarfsflokkunum
mislíkaði slíkt. Þetta viðhorf breytt-
ist þegar Eysteinn Jónsson varð
áhrifameiri. Hann vildi þá beita
blaðinu meira í þágu Sambandsins
sem var oft gert. í steinolíumálinu
svonefnda á KeflavíkurflugveUi á
sjötta áratugnum - sem forystu-
menn Sambandins fléttuðustu illi-
lega innf - voru ritstjórarnir neyddir
tU þess að skrifa leiðara til að bera
blak af mönnunum. Inntak leiðar-
ans var að allt væri þetta mál ofsög-
um sagt og glæpurinn væri ekki ann-
ar en að menn hefðu ruglast eithvað
á brúsum með frostlegi og steinolíu.
En líklega var málið þó alvarlegra en
svo," segir Guðni.
Fylgdist með ferskum
straumum
í frumstæðni þeirri sem einkenndi
prentverk fyrr á tíð vom myndbirting-
ar í íslenskum fjölmiðlum óalgengar.
Smíða varð úr járni mót fyrir hverja
einustu mynd en þegar kom ffam á
sjötta áratuginn komu plastmót til
sögunnar sem gerði myndnotkun
ódýrari og algengari.
„Ég gerði mér far urn að fylgjast
með því sem var að gerast í fjölmiðl-
un erlendis og þá sem gjarnan fyrr
komu ferskustu straumarnir vestan
frá Bandaríkjunum. Þar var að ryðja
sér til rúms það sem menn kölluðu
photo-journalism; það er að láta
myndirnar segja sögu og spila sam-
an við textann. Þetta var algjört ný-
mæli en er alsiða í dag," segir Guðni
sem fór vestur til New York um
miðja öldina til að læra þessi fræði
við blaðamannskóla í borginni sem
rekinn var í samvinnu við tímaritin
Time og Life, sem ruddu brautina á
þessu sviði.
Þegar Guðni kom heim að loknu
námi varð hann brautryðjandi á því
sviði hérlendis að skreyta frásagnir
og texta ríkulega með ljósmyndum,
en um það leyti hafði Tíminn fengið
tæki til myndmótagerðar. „Ég fór
um allt land til að skrifa um atburði
og atvinnuhætti og taka myndir sem
fylgdu greinunum. Við vorum þrír
sem lögðum blaðaljósmyndun sér-
staklega fyrir okkur. Það er ég, Ólaf-
ur K. Magnússon sem var sérstakur
blaðaljósmyndari á Mogganum og
Þorsteinn Jósepsson á Vísi, sem
reyndar tók mest landslags- og
stemmningsmyndir. Ekki síst fyrir
árbækur Ferðafélags fslands sem
hann starfaði mikið með.“
Róið til fiskjar og flogið
með fé
Af mörgu er að taka þegar rifjaðir
eru upp atburðir sem risu hátt (
þjóðlífinu á fimmta og sjötta ára-
tugnum.
í Skálholti Einn afsögulegri atburðum
20. aldarinnar var þegar steinkista Páls
biskups Jónssonar fannst við fornleifa-
uppgröft árið 7 954. Fremstur á myndinni
er Jökull Jakobsson, siðar rithöfundur,
sem fyrstur manna kom niður að kistunni.
í Herdísarvík Út við ysta hafi Selvogi bjó
Hlin Johnson i Herdisarvík, sem kunnust
er fyrir að hafa annast Einar Benedikts-
son skáld á siðustu æviárum hans. Hér
tekur húná móti gestum, en heimsóknir
til hennar voru mönnum ogleymanlegar.
Dregið í dilka Myndin er tekin i Skaft-
holtsréttum i Gnúpverjahreppi iÁrnes-
sýslu, en það hafa löngum verið einhverj-
ar fjárflestu réttir landsins og eru þekkar
fyrir góða stemmningu. Myndin er tekin
um 7 950.
Prentverk fyrri tíða / fáum greinum sem prentverkinu hafa tækniframfarir orðið
meiri og prentvélar likar þeirri sem sjást eru orðnar algjörir forngripir. Mynd þessi
er að likindum tekin iprentsmiðjunni Eddu.