Akranes - 01.03.1943, Síða 2

18
AKRANES
ara véla hafa unnið landsmönnum og út-
vegnum markvíst gagn á margan veg.
Fyrst með því að vera vandir um val
véla. Með því að útvega aðgengilega skil-
mála á þeim meðan þess var mest þörf.
Og sumir hverjir með því, að telja það
skyldu sína að annast af mikilli nákvæmm
innfluttning hverskonar varastykkja. Aft-
ur á móti virðist sem sumir hafi kapp-
kostað um of að ná í einhverja vél til að
selja einhverjum án tillits til öryggis eða*
endingar, og látið sig litlu skifta, hvort
hér væru til varahlutir ef til þyrfti að taka.
í landi, sem notkunin er svo lítil sem
hér, hlýtur hinn mikli fjöldi tegunda að
vera mjög vafasöm eða vanhugsuð, svo
ekki sé meira sagt. Verksmiðjur mjög
misjafnar. Sumar þeirra standa mjög
skamma stund. Fara á höfuðið eða renna
saman við aðrar. Þannig hefur það komið
fyrir, að samskonar vélar hafa ekki feng-
ist eftir nokkur ár, og enn síður stór eða
smá varastykki til þeirra.
Færri tegundir mundu hinsvegar skapa
margvíslegt og markvíst öryggi og sparn-
að í innlendri og erlendri mynt. Eitt veiga-
mikið atriði um ending véla er að sem
sjaldnast sé skipt um vélamenn. Fjöldi vél-
anna eykur á þessa hættu, því vélamaður,
sem fer af einum bát á annan, kemur þá
oftar en ella að nýrri og nýrri vél, sem
hann sjaldan hefur séð eða vanizt og
þekkir lítil deili á. Hlýtur það út af fyrir
sig að auka áhættu en minnka öryggi að
sama skapi.
Nú skulum vér athuga innflutning báta-
véla og vélahluta nokkur undanfarin ár.
Árið 1926 fyrir 203 þús. kr.
— 1927 — 375 — —
— 1928 — 710 — —
— 1929 — 1203 — —
— 1930 — 555 — —
— 1931 — 260 — —
— 1932 — 178 — —
— 1933 — 549 — —
— 1934 — 424 — —
— 1935 — 304 — — 91 stk.
— 1936 — 185 — — 73 —
— 1937 — 249 — — 113—.
— 1938 — 363 —— — 150 —
— 1939 — 817 — — 194 —
Meðaltal öll þessi ár er því rúmlega
455 þús. kr.
Auk þess hefur á eftirfarandi tilgreind-
um árum verið innfluttir mótorhlutar sem
hér segir:
Árið 1935 54476 kg. fyrir kr. 178387.00
— 1936 29100 — ----------125282.00
— 1937 54382 -----------225597.00
— 1938 50870 -----------215166.00
— 1939 91595 -----------375305.00
Eða að meðaltali á ári 254 þús. kr.
Þegar taldar eru vélar í stærr i og
smærri skipum er tegundafjöldi sennilega
um 70 talsins. Ef hinsvegar aðeins er tek-
ið tillit til stærri skipa og báta, flokkast
þetta svo samkv. sjómannaalmanakinu
1940. Þar er heildartala mótora 557 stk.
34 tegundir með samtals 30207 hestöfl-
um.
Sundurliðun þannig: Af • 10 tegundum 1 vél 10
— 3 — 2 vélar 6
— 4 — 3 — 12
— 2 — 4 — 8
— 1 — 5 — 5
— 6 — 6
— 8 — 8
2 — 12 — 24
— 14 — 14
— — 19 — 19
— — 31 — 31
— 1 34 — 34
— 2 — 35 — 35
— — 47 — 47
— ; 57 — 57
— — 85 — 85
— I -— 121 — 121
34 teg. 557 vélar
Síðasta vélin í skránni er June Munk-
tel, 121 stk. með tæp 10 þúsund hestöfl.
Frá stríðsbyrjun hefur tegundafjöldinn enn
aukizt nokkuð, og síðan er vitanlega enn
örðugra með öll varastykki fyrir utan alla
aðra meinbugi á þessu sviði.
Af þessum á sjá, að allar þessar verk-
smiðjur hafa hér í rauninni ekki mikilla
hagsmuna að gæta. Þær dregur skammt
á veg þessi viðskipti við ísland. Þess er
því vart að vænta, að þær Ieggi mikla
vinnu eða fjármuni í næga varahluti, sízt
á mörgum stöðum á landinu. Enn síður er
þess að vænta, að þessir mörgu umboðs-
menn vélanna séu yfirleitt svo fjársterkir,
að þeir geti bundið mikið fé í slíkan lager,
auk annarra vara, sem þeir að sjálfsögðu
verzla margir með.
í upphafi þessarar greinar var minnst
á möguleikann um smíði innlendra mótor-
véla, en dregið í efa hvort sú leið væri
rétt og skynsamleg.
Skipulagsnefnd atvinnumála athugaði
þetta eitthvað í samráði við forstjóra
Lansmiðjunnar og vélfræðiráðunaut
Fiskifélagsins. Nefndin fékk umsögn þess-
ara manna um þetta mál, svo sem sjá má
í áliti nefndarinnar bls. 384—387. Þar
segir m. a.: 1. að „þeir hafi undanfarið
rannsakað möguleika fyrir að gera þessa
smíði innlenda, og hafi þeir komist að
þeirri niðurstöðu, að það sé ekki einungis
unnt, heldur bendi líkur til þess, að þetta
geti orðið hinn mesti hagnaður fyrir bæði
iðnað og útgerð, auk þess sem þetta skipti
miklu fyrir gjaldeyrisjöfnuð landsins . —
Ennfremur segja þeir: 2. „um ^ hlutar
af verði vélanna séu vinnulaun og mundi
því veita allmörgum iðnaðarmönnum at-
vinnu. 3. Að innlendir mótorar yrðu gerðir
eftir þörfum og kröfum íslenzkra fiski-
manna og miðaðir við þá staðhætti og
vinnubrögð, sem hér væri til að dreifa.
4. Að eina leiðin sé að finna hér upp
alveg nýja gerð, sem hafi alla þá kosti, er
margra ára reynsla fiskimanna og fag-
manna um notkun mótora hafi kennt, að
þurfi að vera sameinaðir í þeim mótor,
sem talizt getur öruggur og hagkvæmur
fyrir íslenzka fiskiflotann".
Að síðustu stenduur: „Hér skulu til-
færð nokkur atriði, sem sýna hverjum
manni það ljóst, að innlend mótorsmíði
gæti orðið til hagsbóta:
1. Innlendir mótorar yrðu smíðaðir eftir
þörfum og reynslu fiskimannanna og
miðaðir við þá staðhætti, sem íslenzkir
bátar verða við að búa, og það fyrir-
komulag, sem er á notkun mótora hér
á landi.
2. Mótortegundum mundi fækka til muna
í bátum, sem yrði til mikilla bóta, bæði
um viðhald og endurbætur mótoranna,
varahlutaforða og þekkingu manna á
gæzlu og hirðu mótovanna.
3. Varahlutir í hina innlendu mótora
myndu æfinlega vera til á staðnum, en
það er til ómetanlegra hagsbóta frá
því sem nú er, því oft kemur fyrir, að
bátar verða að bíða 2—3 vikur eftir
því að fá varahluti í mótorinn, jafnvel
á miðri vertíð, og tapar ef til vill við
það bezta aflatímaniun.
4. Með innlendri mótorsmiðju kemur það
af sjálfu sér, að hér rís upp fullkomið
viðgerðarverkstæði fyrir mótora. En
það er eitt af því, sem eykur mjög mik-
ið þann kostnað, sem útgerðin hefur af
mótorkaupum og viðhaldi þeirra nú, að
hér er ekkert viðgerðarverkstæði, sem
fært er um að taka slitna mótora til við-
gerðar og reyna þá að henni lokinni,
áður en þeir eru settir í bátana aftur.
Það er alveg víst, að ef slíkt verkstæði
væri hér til, myndi það draga mikið úr
mótoraskiptum í fiskibátum, og þar
með innflutningi nýrra mótora og þeim
kostnaði, sem af þeim leiðir, bæði bein-
línis og óbeinlínis.
5. Erlendur gjaldeyrir myndi sparast til
muna, þar sem reikna má með því, að
verð hráefnis þess, sem mótorinn þarf,
verði ekki-nema um það bil /i af verði
hans.
6. Vinna í landinu eykst til muna, þar sem
eins og hér að framan er getið, skapast
atvinna fyrir um það bil 80 menn, sem
að mótorsmíðinni myndu vinna, þegar
hún er komin á rekspöl".
Það er mjög svo þakkarvert, að menn
hugleiði, rannsaki og álykti um mál, sem
svo almenna þýðingu hafi sem þetta. En
slík stórmál er hin mesta nauðsyn að skoð-
uð séu ofan í kjölinn. Að þar sé ekki að-
eins dregið fram, sem mælir með fram-
kvæmd þeirra, heldur engu síður það, sem
torveldar hana eða gera framkvæmdir
vafasamar. Aðeins með því móti er hægt
að vænta hinnar réttu lausnar, er í hverju
máli er æskilegast að finna. í þeim efnum
má engin tilfinningasemi, vonir eða óskir
komast að, heldur raunveruleikinn einn og
umbúðalaus.
í álitinu virðast einmitt um of koma
fram vonir þeirra og óskir um hvað æski-
legast væri, án nógu veigamikilla raka
fyrir möguleikum þessa, þegar á allt er
Iitið. Það virðist um of vera sniðgengið að
draga fram í dagsljósið erfiðleika þá og