Akranes - 01.03.1943, Síða 5

AKRANES
21
Útgejendur: Nokkrir Akurnesingar
Ritnefnd: Arnljótur Guðmundsson,
Ól.B.Björnsson, Ragnar Ásgeirsson
Gjaldkeri: Óðinn Geirdal.
Afgreiðslumaður: Jón Árnason.
Prentverk Akraness h. f.
Tvennir tímar
Hinn 4. september 1820 dæmdi lands-
yfirréttur Gunnar nokkurn Jónsson, bú-
anda á Tanga á Akranesi til þess að kag-
strýkjast og erfiða æfilangt í Kaupmanna-
hafnarfestingu.
Forsaga þessa máls er sem hér segir:
Gunnar þessi var orðinn bjargþrota síð-
ara hluta vetrar. Hann leitaði á náðir sveit-
arinnar, en „svo að segja forgefis“, að
því er landsyfirréttur segir frá. — Nótt
nokkra laust fyrir páska skipaði Gunnar
syni sínum, Guðmundi að nafni, að sækja
hest upp fyrir túnið á Tanga. Drengurinn
gerði þetta, en nauðugur þó, en þegar
heim kom slátraði Gunnar hestinum, en
síðan var átan matreidd og sameiginlega
etin af hjónunum og börnum þeirra. Við
þjófaleit, sem fram fór út af þessu máli,
fundust hrossabein þar á heimilinu og við
frumpróf „gekk Gunnar fúslega og kona
hans tregðulítið til sannleikans viðurkenn-
ingar“. Það var því sannað í máli þessu,
að hesti hafði verið stolið og við því lögðu
lögin ákveðna refsingu, án tillits til þess,
hver orsök þjófnaðarins var.
Dómurum landyfirréttarins hefur sýni-
lega blöskrað refsingin. í forsendum dóms-
ins telja þeir samvizkusamlega upp allt
það, sem var Gunnari til málsbóta: „a.
hann var bjargþrota með fjórða mann á
heimili sínu, sem var sjálfur hann, kona
hans, sonur þeirra 12 vetra og annað barn
þeirra enn yngra; b. hann hafði áður Ieit-
að sveitarstyrks hjá hlutaðeigandi hrepp-
stjóra, en svo að segja forgefins; c. hefur
hann eða kona hans aldrei áður verið að
ófrómleika kynnt. Veruleg neyð, en engin
þjófnaðartilhneiging, má því virðast hafa
komið þeim ákærða til þessa óyndis úr-
ræðis“.
Óþarfi er að hafa langan eftirmála við
dóm þennan. Hann sýnir betur en margt
annað, hverjum breytingum til bóta refsi-
Iöggjöf þjóðarinnar hefur tekið sfðastliðna
öld.
skollinn á, heldur líka hvern einstakan
mann. Hvernig hagar þú seglum á lífs-
fleyi þínu, ung; íaður eða unga stúlka?
Lætur þú storm og straum ráða því,
hvort þú hrekst, eða ber tilhögun segl-
anna vott um snilli, áræði og viljaþrek?
Ætlar þú að nota storminn til þess að
komast farsællega áfram, eða ætlar þu
að láta storminn stjórna þér? Hvernig
þér og þjóð þinni reiðir af í stormin-
um, fer allt eftir því, hvernig seglunufn
er hagað.
Er fúlkið að verða
að risum?
Við fornmenjagröft í Egyptalandi fundu
fornfræðingar eitt sinn sniildarlega stancT
mynd af karlmanni. Egypzku verkamönn-
unum slóð hinn mesti stuggur af mynd
þessari oð þorðu Varla að snerta á henni.
„Þetta er enginn annar en hreppstjór-
inn okkar!" sögðu þeir. „Og hvernig er
mynd af honum komin djúpt niður í jörð-
ina?“ Þeim þótti þetta ekki einleikið.
Það reyndist og satt, sem þeir sögðu.
Myndin var alveg eins og hreppstjórinn,
og þó var hún æfagömul, líklega frá því
3—4 þúsund árum fyrir Kristsfæðingu.
Svo óforgengilegt getur arfgengt sköpu-
lag manna verið, og enn kvað alþýða í
Egyptalandi vera nauðalík fornáldarmynd-
unum. Þótt sköpulag eða gervi manna og
dýra sé undirorpið sífelldum smábeyting-
um, þá er það þó að miklu leyti fastara
fyrir en flest annað, sem vér þekkjum.
Annað þessa dæmi erum við íslending-
arnir. Þegar ég mældi hæð tvítugra karl-
manna (um 1920) og annað líkamsgervi
þeirra, þá kom það í ljós, að málin voru
nálega hin sömu og í Noregi, og hæðin
sízt minni en í Noregi og Svíþjóð. Eftir
þúsund ára sult og .seyru og allskonar
hörmungasögu, stóðum við jafnfætis
frændum okkar á Norðurlöndum og þó
nokkru framar. Okkur kippti í kynið. Að
svo miklu leyti sem þá Var kunnugt, var
meðalhæð tvítugra karlmanna á Norður-
löndum þessi:
ísland (1920—23) 173.05 cm.
Svíþjóð 1916—20) 171.70 cm.
Noregur (1921) 171.60 cm.
Danmörk (1924) 169.50 cm.
Það er þó athugavert við mínar tölur,
að ég mældi aðallega skólafólk, en það er
venjulega nokkru hærra en allur almenn-
ingur.
Það eru í raun og veru mikil tíðindi, ef
líkamsgervi manna breytist verulega og
til langframa, en þessa hefur orðið vart á
Norðurlöndum um langan tíma. Menn vita
nú með fullri vissu, að fólkið hefur hækk-
að stöðugt og stórfeldlega á síðustu 100
árunum. Þessi hækkun hefur numið jafn-
aðarlega einum millimetra á ári.
Upplýsingar um þetta hafa mælingar á
nýliðum í herinn gefið. Svíar hófu þær
1840, Norðmenn um 1880, Danir um 1885
og Finnar um 1890. Við vitum ekki eins
nákvæmlega um íslendinga, því við höf-
um ekki haft neinn her eða hermannamæl-
ingar. Hinsvegar má telja það víst, að
svipuð breyting hafi orðið hér á landi.
Nú má spyrja, hversu þessu hafi verið
farið fyrr á öldum. Um það vita menn
fátt með vissu. Eftir beinagrindum að
dæma, sem fundizt hafa, voru Svíar lág-
vaxnir á stein- og b'-onceöld (1Ö000—
400 f. Kr.), tæplega 165 cm. á hæð. Á
járnöld (400 f. Kr. til 1050 e. Kr.) og
miðöldum var hæðin nokkru meiri (um
167 cm.), en á víkingaöld mun hún hafa
verið um 1 70 cm., eftir beinagrindum vík-
inga að dæma, þótt stök^ menn væru
hærri (1,85—2.00 m.). Meðalhæð alls al-
mennings í Svíþjóð mun ekki hafa verið
öllu meiri en 167 cm. fram undir 1840.
Eftir þann tíma vex hún stöðugt og 1939
var hún orðin 1 75 cm.
En af hverju stafar þessi mikii fjörkipp-
ur í fóikinu? Menn vita það ekki með
vissu. Nú er það víst, að hæðin er að miklu
leyti arfgeng, og telja því sumir, að or-
sökin sé aðallega kynblöndun, sem aftur
stafi af auknum samgöngum bæði innan-
lands og við útlönd. Þetta er þó ekki full
skýring, því sérstakar rannsóknir hafa
leitt það í ljós, að fólk, sem telja má að
hafi verið laust við kynblöndun hefui
hækkað engu síður en aðrir. — Aðrir hafa
talið, að íþróttir eigi mikinn þátt í þessu,
en þær gera menn frekar gilda en háa, og
auk þess hafði fólkið hækkað áður en
þær komu verulega til greina. Á íslandi
hefur og Iítið að þeim kveðið' fyrr en á
síðustu áratugum. — Flestir þakka þetta
betra viðurværi, minua erfiði í uppvexti
og yfirleitt betri lífskjörum. Þeir benda þá
sérstaklega á, að hækkunin hafi verið mest
í góðæri, en dregið hafi úr henni við ó-
áran og erfiðan efnahag hjá almenningi.
Þessi tilgáta sýnist mjög líkleg, en þó ó-
víst að hún sé full ráðning á þessari gátu.
— Annars eru það fáeinir kirtlar í líkam-
anum, sem ráða mestu um vöxtinn og hann
fer aðallega eftir þvf hvort þeir starfa
meira eða minna.
Enn má spyrja: „Er þetta framför eða
afturför, að fólkið stækkar og stækkar?“
Það er ekki hlaupið að því að svara
þessari spurningu, enda vitum við ekki
hvern enda þessi mikla hækkun tekur. —
Flestum mun þykja það ánægjulegt, og
horfa til framfara, að fólkið sé vel úr
grasi vaxið og ekkert athugavert, þótt
karlmenn séu um 1.80 m. á hæð eða ná-
lega þrjár álnir. Þó verður það tæpast
sagt, að stórvaxna fólkið skari verulega
fram úr öðrum við vinnubrögð, mannraun-
ir eða íþróttir og hefur það þó af meiri
kröftum að taka. Oftast mun það vera
nokkuð þungt í vöfunum. Sagt er að há-
um mönnum sé öllu hættara við að fá
berklaveiki en öðrum, en reglulegur risa-
vöxtur er beinlínis sjúkdómur.
Ollu mun óhætt enn, þótt fólkið hækki
til góðra muna, en svo míkill getur vöxt-
urinn orðið að hætta stafi af honum.
Þá má að lokum spyrja: Hve lengi held-
ur þetta áfram? Er fólkið að verða að
risum ? Or þessu getur enginn leyst, því að
orsakir hækk'unarmnar eru ekki þekktar
með vissu. Að vísu stendur í biblíunni
(Mós. I, 6. kap.) að „um sama Ieyti (og
mönnum fjölgaði) voru risar á jörðinni,
sem í fornöld voru víðfrægar hetjur“, en
hvergi hafa menn fundið neinar leifar af
slíkum risum. Þvert á móti eru elztu leifar
manna af smávöxnu fólki. Aftur eru þess
dæmi, að risavöxtur hafi orðið sumura
dýrum að falli.
P. S.
G. H.