Akranes - 01.03.1943, Qupperneq 12

28

AKRANES
Leiðrétting.
í 1. tölublaði þ. á. birtist grein eftir
dr. med. Árna Árnason héraðslækni er
nefndist „Fatnaður". Þessar villur slædd-
ust inn í greinina: Um miðjan 2. dálk:
„Ullardúkar hafa í sér mikið af raka og
vatni, án þess að rennvökna". Á að vera:
„Ullardúkar hafa í sér mikið af lofti, og
þeir geta tekið í sig mikið af raka og vatni
án þess að blotna eða rennvökna“. (Sjá
undirstrikun bls. 2). Næsta setning: „Ull-
arföt .......heppileg til innst fata“. Á
að vera: „heppileg innst fata“.
Heilbrigt líf.
Þetta tímarit Rauða Kross íslands er tví-
mælalaust vinsælasta, bezta og ódýrasta
tímarit landsins.
Ritstjói þess er hinn þjóðkunni ágætis-
maður og læknir dr. med. Gunnlaugur
Claessen. Þetta eitt út af fyrir sig eru næg
meðmæli með tímaritinu.
Auk þess rita í það margir hinna beztu
og fær^stu lækna landsins.
Tímarit þetta fjallar eingöngu um heil-
brigðismál, skýrir frá nýungum læknavís-
indanna, gefur hollar og góðar bendingar
um lifnaðarhætti og heilbrigði manna og
ýmiskonar annan fróðleik, sem hverjum,
jafnt konum sem körlum, er nauðsynlegt
að fræðast um og þekkja til hlítar. Allt er
þetta ritað við alþýðu hæfi, svo hver og
einn getur haft not af því.
Það er því ekki að furða, þó eftirspurn
að því sé orðin mikil, enda þarf það að
komast inn á hvert einasta heimili lands-
ins.
Lítið er orðið eftir af tveim fyrstu ár-
göngum þess.
Verðið, 4 hefti á ári, er aðeins 12 kr.
Nokkur eintök af nýútkomnum 3. árg.
(1.—2. hefti) hef ég til sölu. í þeim heft-
um er hver ritgerðin annarri betri.
Akurnesingar! Þér er ekki hafið þegar
gjörzt kaupendur, komið til mín og gjörizt
kaupendur tímaritsins. Eg mun greiða
götu ykkar og sjá um að ykkur verði sent
það í pósti með póstkröfu.
Minnist þses, að heilsuvernd og hollir
iifnaðarhættir er dýrmætasta hnoss hvers
manns.
Með vinarkveðjum
Ólafur Finsen.
Húsið á Görðum elzta senmentssteypuhús
hé á landi.
í nýútkominni bók um húsagerð á fs-
landi eftir próf. Guðmund Hannesson, en
bók þessi er hluti iðnsögu íslands, segir
m. a. svo:
„-------Eigi að síður er hél allt í einu
byggt kalksteypuhús á árunum 1876—81
í Görðum á Akranesi og stendur það til
þessa dags, en er nú notað sem líkhús.
Þetta var fyrsta steinsteypuhúsið hér á
landi og Iíklega á Norðurlöndum, en svo
litlar sögur fóru af byggingu þess, að þess
mun hvergi hafa verið getið opinberlega
nema í Héraðssögu Borgarfjarðar.
Og hvaðan kom svo þessi kunnátta?
Hún kom ekki frá Iærðu mönnunum, sem
gátu lesið útlendu málin, og ekki heldur
frá þeim, sem höfðu siglt og séð útlendar
fyrirmyndir. Það verður ekki annað séð
en að steinsmiður í Reykjavík, Sigurður
Hansson, hafi fundið upp aðferðina af
sínu hyggjuviti, og jafnframt hafði hann
þá djörfung að reyna hana á heilu húsi.
Þessum einkennilega manni er lýst
þannig af mönnum, sem þekktu hann, að
hann hafi verið lágvaxinn, þrekinn, lotinn
í herðum, dökkhærður en bláeygður, með
kúpt, hátt enni. Steinsmfði hafði hann lært
hjá Sverri Runólfssyni og lokið sveinsprófi
og hafði aldrei farið utan, en dugnaðar-
maður hafði hann verið með afbrigðum.
Þegar Sigurður tók að sér að byggja
steinhús í Görðum, rak hann sig á það, að
þar var ekki um annað grjót að gera en
óvinnandi blágrýti, sand og sjávarmöl.
Honum hefur þá hugkvæmst að úr því að
kalklím, sem þá var hvarvetna notað, gæti
límt stóra steina saman, gæti það einnig
Iímt smásteina, sem færu vel í móti. Sig-
urður hafði séð þetta við byggingu hegn-
ingarhússins í Reykjavík, því þar voru
steinar lagðir í kalkiím og sementsblanda
aðeins notuð til þess að fylla steinamót að
utan, en hann vann um tíma við bygging-
una. Hvern veg sem þessu var varið, afréð
Sigurður að steypa steina og hlaða vorjg-
ina úr þeim. Þessu fylgdu þau vandkvæði
að kalkið harðnaði seint og steinarnir urðu
að liggja lengi í móti, svo hann lét að
sögn smíða um 40—50 mót. Verkinu var
hagað þannig, að sögn Bjarna Jóhannes-
sonar, sem vann við húsið: Blágrýti var
brotið í mulning og honum blandað á fleka
við kalklím, lítið eit af sementi og dálítið
af sandi, og síðan mokað í mótin. Nánara
er ekki kunnugt um blöndunarhlutföllin.
Hús þeta er 12x15 álnir að utanmáli og
var upprunalega íbúðarhús með 3 stofum
og eldhúsi á neðri hæð og forstofuskúta
úr timbri við norðurhlið, en nú hafa öll
skilrúm verið tekin burtu, gluggum verið
breytt (stækkaðir) o gmúrhúðun endur-
nýjuð að utan og innan á stofuhæðinni.
Veggjaþykkt er 1 al. í kjallara en 12” of-
an hans. Efst í veggjum er steypan hvít
kalksteypa, en nokkru móleitari neðar, líkt
og sementi hafi verið blandað við kalk-
límið. í kjallaranum má sjá, að allstórir
steinar hafa verið lagðir í steinsteypustein-
ana, en að sögn voru þeir ein alin á lengd
og breidd og /2 alin á hæð. Styrkleiki
hvítu kalksteypunnar er fremur lítill og
vatn sýgur hún ákaft í sig,' svo tæpast
verður hún talin gott byggingarefni. Húsið
var lengi í smíðum og var fyrst búið í
kjallaranum. Að öllum líkindum hefur það
reynst fremur kalt og ekki laust við raka,
og dýrt hefur það orðið, því eigandi þess,
sr. Jón Benediktsson varð öreigi við bygg-
ingu þess og naut þó nokkurn styrk til
hennar.----------------Þá varð og önnur
nýung í húsi þessu, að veggir ofan kjall-
ara voru gerðir hálfu þynnri en venja var
til eða um 12” þykkir. Við þetta sparað-
ist efni, og sólar naut betur í húsinu, er
gluggakistur urðu ekki mjög djúpar. Það
má vel vera að þetta hafi komið Sigurði til
að steypa steinana, en mestu hefur það þó
líklega ráðið, að ekki var um annað grjót
að ræða en óvinnandi blágrýti. Loftið í
húsi þessu var reyrlagt og sléttað með
múrhúðun“.
Til ritnefndar blaðsins ,Akranes‘ Akranesi
Eftirfarandi kvæði sá ég fyrir nokkru
hjá kunningja mínum, sem er fæddur og
uppalinn hér á Akranesi, en er nú búsettur
í Reykjavík. Kvaðst hann hafa orkt þetta
kvæði, þegar Akranes fékk bæjarréttindi.
Þegar ég hafði lesið kvæðið, spurði ég
þennan kunningja minn, hvort hann vildi
ekki birta það opinberlega, þar eð ég
taldi kvæðið lýsa miklum innileik í garð
Akraness. Sagðist hann vera óvanur að
fást við skáldskap, og af þeim ástæðum
vildi hann ekki vera að hampa því, þó
það kæmi einstaka sinnum fyrir, að hann
reyndi sér til dægrastyttíngar að gera vís-
ur. Hinsvegar sagði hann, að ef ritnefnd
blaðsins „Akraness" teldi kvæðið birting-
arhæft, mættu þeir gjarnan láta það í
blað sitt. Ég hef því skrifað kvæðið upp
og sendi yður það.
Guðmundur Kristinn Ólafsson.
Um byggðina á Skaga eitt ljóð vil ég laga
þar lék ég sem bamungi mér
með hugljúfum svörum og ástúðarörum
að umvefja hana mér ber.
Oft vakna þau kynni í minningu minni,
sem markverðast þaðan ég bar
og hugfanginn lengi ég hlusta á þá strengi,
sem hljóma frá ströndinni þar.
Sem blómið í móó, fékk þyggðin að gróa
og bar ekki toppinn sinn hátt,
með sóleyjaryndi í svellandi vindi
hún sveigðist að jörðinni lágt,
en svo þegar aftur hver óveðurskraftur
í andvarans þýðleika dó,
þá hækkaði ’ún toppinn úr háskanum
með hóglátri stillingu og ró. [sloppinn
Ég sá hana stækka og hag hennar hækka
og hljóta svo öfluga vörn,
auðgast að skipum og allskonar gripum
og eignast svo glæsileg börn.
Kynslóða iðja var staðinn að styðja
og styrkja í brýnustu. þörf.
Hugirnir brunnu og hendurnar unnu
sín hljóðlátu framtíðarstörf.
Ég hylli nú þorpið, sem óveðrum orpið
nam ávallt að réta sinn hag.
Hamingjan bar það er bágstaddast var það
og bær er það orðið í dag.
Hljóti það gengi og lifi það lengi
við lánið svo unaðarmilt,
hlífi því trúin, en flýi það fúinn
og flest, sem er rotið og spillt.
*
Verði hver dagur því farsæll og fagur
og flytji því ljúfari kjör.
Báran hin mjúka skal ljúflega strjúka
um bátinn, sem leggur úr vör,
endalaus græðir skal kveða því kvæði
og hverjum, sem gaf því sitt líf,
hver af þess sonum, að verma það vonum
og vera því skjöldur og hlíf.
Akurnesmgur.