Akranes - 01.10.1947, Blaðsíða 5

*
ar samkvæmt teikningum Gabriels Kiell-
ands þykja mikil listaverk. Gluggagerðina
annast verkstæði kirkjunnar. Myndhöggv-
arar eins og Vigeland hafa lagt hönd að
verki. Nokkrir myndhöggvarar eru fastir
starfsmenn við kirkjuna. Þar á meðal eru
þeir Lynnum og Odd Hilt, tengdasonur
séra Þorsteins Briem. Þykja þeir báðir
mjög eftirtektarverðir listamenn.
Einhver kostulegasti dýrgripur frá síð-
ari tímum, er hinn geysistóri og fagri
„rósagluggi" á vesturgafli kirkjunnar. Er
talið, að fátt setji fremur svip á hana að
innanverðu en þessi gluggi. Norskar kon-
ur söfnuðu fé til að fá þessa fögru rós í
kirkjuna.
Það er ekki á mínu færi að lýsa hinum
mörgu listaverkum dómkirkjunnar, forn-
um og nýjum. En eitt mundi vekja athygli
margra Islendinga, og það er hversu marg-
breytilegar myndirnar eru, og sumar langt
frá þvi að vera kirkjulegar í þrengstu
merkingu orðsins. „Þrænzka bóndann“ má
má nefna sem dæmi, og þó miklu fremur
„Prestkonuna", sem kölluð svo er í gamni,
af því að hún er beint á móti predikunar-
stólnum. Eða þá manninn með íslenzku
fiðluna, sem Fjær dóhprófastur gaf okk-
ur afsteypuna af í sumar. Odd Hilt gerir
meðal annars tólf myndir sem tákna mán-
uðina. Þessar „ókirkjulegu" myndir draga
þó ekkert úr þeirri heilögu tign, sem hvílir
yfir kirkjunni í heild sinni. Það er miklu
fremur eins og þær verði til að auglýsa
þá staðreynd, að í helgidómi þeirra tilveru,
sem guð er höfundur að, eiga heima
margskonar myndir hins mannlega lífs.
Þrátt fyrir allt útflúr og skraut kirkj-
unnar er þar ekkert tildur né hégómi.
Sumir rósahnútarnir mættu kallast út-
saumur í stein.
Eins og nærri má geta, er mjög vandað
til alls, er við kemur helgiþjónustu dóm-
kirkjunnar. Það mundi vera himinhróp-
andi ósamræmi að prestar fyrir altarinu
væru skrýddir höklum með verksmiðju-
saumuðum leggingum. Biskupsfrúin hefir
sjálf yfirumsjón með skrúða kirkjunnar.
Hún var svo vingjarnleg að sýna mér öll
messuklæði, þar á meðal hökul, sem var
nákvæm eftirlíking af hökli þeim, sem
kenndur er við Eirík Walkendorff erki-
biskup. Dómkirkjan á messuhökla af
hverjum hinna fimm táknrænu lita, er
kirkjuárinu tilheyra.
Við hámessuna þann sunnudag, er ég
var þar í kirkju, voru notaðir grænir hökl-
ar og grænt klæði á predikunarstól, því
að grænn litur tilheyrir öllum sunnudög-
um eftir trinitatis, og táknar gróður and-
ans i kirkju Krists og í sálum mannanna.
Orgel dómkirkjunnar er eitt hinna
stærstu á Norðurlöndum, mig minnir ann-
að í röðinni, og stundum eru hafðar sér-
stakar guðsþjónustur, þar sem aðal-áherzl-
an er lögð á hljömlistina.
akranes
„Þrœnski bóndinn“
Margir sögulegir atburðir hafa gerst
á liðnum öldum, sem tengdir eru við dóm-
kirkjuna í Niðarósi. Þar talaði Sverrir
konungur yfir moldum Erlings skakka,
óvinar síns, og er þar markaður kross á
gólfið. Þar hafa farið fram krýningar
margra Noregskonunga, og mun svo verða
framvegis. Þar mun Lárenzius Kálfsson,
síðar Hólabiskup, hafa lesið bannfæring-
arnar yfir kórbræðrum forðum, og las svo
hátt, að Sighvatur landi greip fram i: „Eigi
þarftu, íslendingur svo hátt að æpa“.
Kemur mér i hug, að gaman væri að
rifja upp þá atburði, er Islendingar voru
við riðnir, og gerst höfðu i dómkirkjunni
í Niðarósi. Nógu margt mundi koma á
daginn, er sýndi, að það er þó nokkur á-
stæða fyrir Islendinga að gefa þessum
helgidómi gaum. En hvað sem því liður,
er ekki unnt að fara lengra út í sögu dóm-
kirkjunnar, að þvi leyti sem hann tengist
sögu Noregs aða annara landa. I þess stað
vil ég minna á það, að Niðarós kemur einn-
ig við sögu norskrar kristni og norskrar
þjóðernisbaráttu á siðustu tímum. Verður
nú dálitið frá því sagt, enda þótt íslenzkum
blaðalesendum sé það nokkuð kunnugt
áður.
SúlnahöfuS, fornt
Sunnudagurinm. febrúar 1942 bættist
nýtt blað í sögu dómkirkjunnar. Þar gerð-
ust þau átök þennan dag, er áður en varði
urðu að táknrænum sjónleik, ef svo mætti
að orði komast. En sá þáttur var ekki sam-
inn við skrifborð neins rithöfundar, heldur
saminn og settur á svið af þeim öflum,
sem hafa mannlegt líf í hendi sér.
Þarna var Stören biskup, roskinn kirkju-
höfðingi, kominn af besta skeiði. Hann er
nú dáin. Séra Arne Fjellbu var dómkirkju-
prestur, sá er nú situr á biskupsstóli Niðar-
óss. Hann var fyrir löngu kunnur maður,
ekki síst fyrir bækur sínar um sálgæslu.
Fjellbu var maður saman rekinn, og má
segja um hann líkt og tröllkonan sagði um
Brynjólf biskup, að hann sé bóndalegur
útlits, mótaður úr norsku bergi, þéttur
fyrir, stilltur vel, en þó glaðvær og gaman-
samur. Annar prestur var séra Sigurd
Fjær sem nú er dómprófastur. Hann er
glæsimenni í framkomu, eldfjörugur í
vinahóp, þjóðkunnur lærdómsmaður, og
og stundaði um tima sálfræðinám við
Harvard-háskóla í Bandarikjunum.
Fjellbu hefir sjálfur sagt frá Niðaróss-
messunni í bók sinni „Minder for Kamp-
tidenden,“ sem að mestu er byggð á dag-
bókabrotum frá stríðsárunum.
Þátturinn hófst á því, að Stören biskup
fékk skeyti þess efnis, að nasistaprestur-
inn Blessing-Dahle skyldi hafa hámessu
hins þjónandi prests. I samráði við biskup,
svaraði Fjellbu um hæl og neitaði að víkja.
Kvaðst ekki skyldugur að víkja fyrir nein-
um öðmm en biskupi sínum. Sóknarnefnd-
in lýsti sig sammála. Ráðuneytið svaraði
þegar, að það héldi fast við ákvörðun sína.
Enginn gat gizkað á hvernig á þessu stæði.
Nú var Berggrav biskup hringdur upp.
Hann vissi ekki fyrir víst, en gizkaði á,
að fyrir dyrum voru stjórnarskipti, og
myndi Quisling eiga að taka við völdum.
Eftir þessu átti Blessing-Dahle að hafa
hátíðarmessu í þjóðar-helgidóminum, í
tilefni þess, að hið nýja nazistaríki væri
raunverulega stofnað með innlendum
þjóðhöfðingja. Nú voru góð ráð dýr. Allir
prestar bæjarins voru kallaðir á ráðstefnu.
Fyrst kom til mála, að Fjellbu kæmi til
kirkju á réttum messutíma, og færi
skrýddur fyrir altari, áður en Blessing-
Dahle yrði við slíku búinn. En þegar til
kom, leizt engum á slíkar aðfarir. 1 kirkj-
unni yrði margt „hirðmanna“ og kvisl-
inga, og óvíst nema kirkjufriðurinn yrði
rofinn með bardaga. Þá var um tvo kosti
að ræða. Annað hvort, að Fjellbu messaði
í Frúarkirkjunni, og skýrði þar frá því,
sem fyrir hefði komið, og hvers vegna
hann hefði verið útrekinn úr sinni eigin
kirkju. Hinn kosturinn var sá, að hann
skyldi messa í dómkirkjunni, fresta safn-
aðarguðsþjónustunni til kl. 2 e. h. Með
því væri undirstrikað, að nazistamessan
kæmi dómkirkjusöfnuðinum ekki við. Elzti
113