Akranes - 01.10.1947, Page 6

presturinn, síra Bang-Hansen, skeleggur
karl og ótrauður bardagamaður í kirkju-
stríðinu, hvatti mjög til þess, að síðari
leiðin yrði farin. Þá gætu allir prestamir
orðið viðstaddir, í einum hóp, svo að pró-
fastur fyndi, að þeir stæðu allir með hon-
um. Það mundi líka gefa honum styrk.
Þetta varð úr, mikið fyrir áeggjan pró-
fastsfrúarinnar, og messan var auglýst í
safnaðarblaðinu og víðar. Var nú beðið
átekta.
Á föstudagsmorgiminn sagði prófasts-
frúin manninum sínum draum. Henni
þótti maðurinn sinn fara inn í dómkirkj-
una eftir leynistiga, og siðan inn um
vesturdyrnar, og ganga úr þeirri átt inn
kirkjugólfið með nokkru fylgdarliði.
Fannst henni í draumnum sem hann hefði
falið sig í dómkirkjunni frá því snemma
um morguninn, til þess að enginn gæti
fundið hann. Fjellbu fór eftir bendingu
draumsins. Svo hagar til við dómkirkjuna,
að þar er afgirt svæði með hárri trégirð-
ingu umhverfis. Þar eru verkstæði þeirra
verkamanna og myndhöggvara, er vinna
við kirkjuna. Skammt frá kirkjunni er lítið
hús, og er þar meðal annars skrifstofa
húsameistara kirkjunnar. Þaðan er hægt
að fara yfir hið afgirta svæði inn um vest-
urdyr dómkirkjunnar, og eru þar einnig
tröppur, er litið ber á. Er þar skemmst af
að segja, að allan morguninn sat dóm-
prófastur uppi á skrifstofu húsameistar-
ans og vann að predikun sinni milli þess,
að hann gaf gaum að því, sem fram fór
úti fyrir. Blessing-Dahle messaði, hirðin
kom með fánanna í fylktu liði. Þegar
þeirri messu var lokið, kom prófastsfrúin
með mat, og tveir hraðritarar, sem Fjellbu
hafði fengið til að segja sér fréttir af naz-
istamessunni, og auk þess sonur hans og
annar ungur maður. Þetta fólk beið hjá
prófasti eftir því, að messutími kæmi. Kl.
14.45 fór fólk að streyma til kirkju, þótt
meir en klukkutími væri þangað til mess-
an skyldi hefjast. En stundarfjórðungi
eftir eitt fór einhver ókyrrð að komast á
fólkið úti fyrir. Hirðmenn voru komnir á
vettvang. Lögregluþjónar tóku sér stöðu
við kirkjudyrnar, og prófastur fékk vit-
neskju um, að búið væri að læsa öllum
dyrum, svo að fleira fólk kæmist ekki inn
en það, sem þegar væri komið. Mann-
þyrpingin úti fyrir var orðin svo mikil, að
þúsundum skipti, en talið er, að inni væri
nálega 1500 manns. Lögregluforinginn
beitti jafnvel kylfum og barði á fólki, og
mun það vera sjaldgæft, að kirkjufólk með
sálmabækur í höndum fái slíkar móttökur.
Fjellbu lét sækja hempuna sína niður í
skrúðhúsið, skrýddist henni og lagði síðan
af stað út í gegnum verkstæðin og inn um
vesturdyr kirkjunnar. Þessi leið varð ekki
séð að utan, vegna hinnar háu girðingar.
Draumur frúarinnar var að rætast. Dóm-
prófastur hafði hugsað sér að fara rakleitt
upp að altarinu, en það var eins og hann
væri til þess knúinn að fara fyrst inn í
Maríukapelluna. Þar rakst hann á mann,
var með orðsendingu frá lögreglunni til
fólksins, sem komið var í kirkjuna, þess
efnis, að messunni væri aflýst. Nú gat
Fjellbu komið í veg fyrir þetta. Lögreglan
hafði komið inn í kapelluna skömmu áður,
til þess meðal annars að spyrjast fyrir um
dómprófastinn, sem hvergi hafði fundizt,
þrátt fyrir ötula leit allan morguninn. Það
var engu líkara en æðri máttur stjórnaði
hverju skrefi prófastsins. Ef hann hefði
komið andartaki fyr inn í kapelluna, var
lögreglan þar fyrir. En mínútu síðar hefði
messunni verið aflýst og fólkinu vísað
heim.
Fjellbu skýrir frá því í minningabók
sinni, að hann hefði verið búinn að hugsa
sér að fara undir eins upp í predikunarstól-
inn, en kona hans réð honum til að fara
þegar fyrir altari. Þar stæði hann á helg-
asta stað kirkjunnar, ef hann yrði tekinn
höndum. Prófastur kraup til bænar fyrir
altarinu. Að svo búnu ætlaði hann að fara
í stólinn, því að hann hafði séð, að organ-
istinn var ekki á símnn stað. En þá hóf
síra Sigurd Fjær að syngja sálminn: „Her
kem me, Herre, pa ditt ord.“ Söfnuðurinn
tók undir. 1 kirkjunni munu um 1500
manns hafa verið saman komin. Messan
fór fram, svo sem venja var til. f predikun
sinni minntist Fjellbu ekkert á þær
óvenjulegu kringumstæður, sem hann og
söfnuðurinn voru í. Um það bil, er ræð-
unni var að verða lokið, sá hann að organ-
istinn hafði með einhverju móti komizt
inn, og auglýsti því, að altarisganga færi
fram. Þátttakan var mikil og þjónuðu
báðir prestarnir. Þó tónaði prófasturinn
einn, því að honum var ofarlega í huga,
að þett kynna að verða í síðasta sinn, sem
hann hefði altarisgöngu í dómkirkju sinni.
Að lokinn messu var skírt eitt barn,
og hafði móður þess tekizt að laumast inn
í kirkjuna. Inni í Maríukapellunni var
enga. lögregluþjóna að sjá eftir messu, en
nokkrir vinir dómprófasts, með Gleditsch
leikhússtjóra í broddi fylkingar, komu
þangað til að þakka fyrir messuna. Gled-
itsch var einn af ágætustu leikhúsmönn-
um Norðmanna, mikill ættjarðarvinur.
Þjóðverjar tóku hann síðar sem gisl og
skutu hann.
Það fólk, sem ekki fékk inngöngu í
kirkjuna, safnaðist saman fyrir utan.
Skipti það þúsundum. Nístingskuldi var
úti, en enginn virtist setja það fyrir sig
Síra Bang-Hanse hefir ritað lýsingu á því,
er fram fór:
„Það var ekki saman hlaupinn skríll,
heldur stórkostlegur söfnuður kristinna
áhugamanna — þar á meðal flestir prestar
borgarinnar — er stóðu utan við dóm-
kirkjuna á sunnudagsmorguninn, og hafði
þeim verið aftrað með lögregluvaldi frá
því að fara í Guðs hús til að taka þátt í
guðsþjónustunni og hinni helgu kvöld-
máltið.
Þarna fyrir ptan lifðum vér — í mörgu
tilliti — þýðingarmikla stund, sem aldrei
gleymist, er þar dvöldumst úti í aftaka
frosti. Um alla framtíð mun þessi hálfa
klukkustud lifa oss í minni, sem óafmáan-
leg mynd þess tima, er vér nú lifum og
hina ægilegu alvöru þeirra.
Tennurnar skulfu í oss af kulda, en vér
gátum samt ekki skilið hver við annan.
Tilfinningarnar urðu að fá útrás. Það lýsti
sér ekki í öskrum og ólátum, eins og frá
fólki á fjöldafundi. Það byrjaði með því,
að einhver langt austur frá — ég veit ekki,
hver það var — hóf upp rödd sína með
sálmasöng. Þegar í stað tóku allir ofan og
tóku undir:
„Yor Guð er borg á bjargi traust.“
Innan um hina einkennisbúnu lögreglu-
þjóna, er stóðu á verði, hljómaði Lúthers-
sálmurinn gamli með þeirri kyngi, er ég
hafði aldrei áður fundið. Ennfremur föð-
urlandssáimur Bhx’s og „Ja, vi elsker. . “
eftir Björnson. Fleira var ekki sungið.
Ekkert talað.-
Hjá mér stóðu nokkrar ókunnugar stúlk-
ur 15—20 ára. Er mér varð litið á þær,
sá ég að þær flóðust allar í tárum. Og vér
hin áttum erfitt með að halda tárunum í
skefjum.“
Forsöngvararnir við þessa sérstæðu úti-
guðsþjónustu voru Skjánes, fyrrverandi
borgarstjóri, og tveir prestar, Hákon Pharo
og Anker Nilsen, sem er meþódisti.
Ekki var Fjellbu búinn að vera lengi
heima hjá sér, er lögreglan kom og bað
um skýringu. Dómprófastur sagði, að það
væri öllu heldur hann sjálfur, sem þyrfti
að krefjast skýringar á framferði lögregl-
unnar. Hann kvaðst ekki hafa brotið nein
lög. Nú, það var undarlegt! Hafði hann
þá ekki fengið símskeyti frá ráðuneytinu
um það, að messan væri bönnuð? Því
neitaði Fjellbu með góðri samvizku. Siðar
kom á daginn, að nazistalögreglan í Trond-
heim hafði símað til Oslo, en í stjórnar-
ráðinu varð einhver óábyrgur maður fyrir
svörum. Fullyrti sá, að messan mundi
verða bönnuð, og yrði dómprófasti sent
símskeyti þar um. Ut frá þessum forsend-
um gerði lögreglan í Trondheim sínar
kyrfilegu ráðstafanir þennan suunnudag.
Kvöldið eftir kom raunar símskeyti, sent
frá Oslo á mánudag, þess efnis, að mess-
unni hefði verið „aflýst“ samkvæmt ósk
ráðuneytisins, þar sem litið væri á hana
sem mótmælamessu gegn guðsþjónustu
Blessing-Dahle um morguninn.
Nú átti dómprófastur þá þegar von á
frekari aðgerðum af hálfu stjórnarinnar.
Bæði hann sjálfur og Stören biskup skrif-
uðu skrifstofustjóranum og fundu að því,
sem fram hefði farið af hálfu yfirvald-
anna. Og eftir rúmar þrjár vikur kom
J
114
AKRANES