Akranes - 01.10.1951, Blaðsíða 17

öldum saman hefur leið margra ísl.
menntamanna legið til Kaupmannahnfn-
ar, enda var sú borg lengi andlegur höf-
uðstaður Islands. Lítum við yfir viddir
íslenzkra bókmennta, sjáum við fljótlega,
að margar háreistar bókmenntavörður
hafa einmitt verið hlaðnar í þessari út-
sýnissnauðu borg, og er það margra hluta
vegna mjög eðlilegt. Áður en Háskóli fs-
lands var stofnaður, leituðu velflestir efni-
legustu mennirnir sér menntunar við
Hafnarháskóla, hjá því gat þess vegna
alls ekki farið, að afburðamenn á bók-
menntasviðinu væru þeirra á meðal. Þótt
Kaupmannahöfn sé útsýnissnauð í bók-
staflegri merkingu orðsins, er hún það
ekki að sama skapi í óbeinni merkingu
þess. Landafræðileg lega Kaupmanna-
hafnar er þannig, að þar mætast áhrif
austur- og vestur Evrópu, þegar engin
óeðlileg bönd hindra slík áhrif. Kaup-
mannahöfn er jafnframt einn syðsti út-
vörður norrænnar menningar, þótt hún
sé jafnframt heillandi ástmey suðræns
blóðhita og rómantíkur.
Margur góður íslendingur hefur drukk-
ið í sig þessi áhrif og samræmt þau is-
lenzkri menningu, þannig að ný og glæsi-
leg merki hafa verið dregin að hún, þótt
næsta umhverfi þessara manna hafi
sjalSnast verið með miklum glæsibrag,
oft iburðarlítið herbergi í fátækrahverfi.
Islendingurinn, sem erlendis dvelur, sér
ættland sitt alltaf í nokkuð öðru ljósi en
sá, sem heima dvelst. Hann sér landið í
glæstirm hugmyndum, ekki eins og það
er í raun og veru. I augum landans verð-
ur vorblærinn hlýrri, fjöllin fagurblárri,
dropar daggarinnar tærari. Dægurþras
heimahaganna gleymist. Landinn finnur,
að hann er bundinn landi sínu og þjóð
órjúfandi tryggðarböndum, hann dreymir
vonglaða vökudrauma um glæsta framtið
þjóðar sinnar eða hryggist yfir afdrifum
hennar, allt eftir því, hvemig hugblær
hans er í það og það skiptið. Heimþráin,
sem allir Islendingar, sem erlendis dvelja,
bera í brjósti, kennir þeim að stilla aðra
strengi í sálariifinu en þeir gera heima
fyrir. Þeim er gjarnt að sjá allt í hyll-
ingum, ekki aðeins fegurð landsins, held-
ur einnig hvern þann landa, sem á vegi
þeirra verður, þeim er eðlilegast og kær-
ast að heilsa hverjum, sem að heiman
kemur, eins og bróður eða systur.
Undanfarin ór hef ég átt tal við marga
roskna og aldurhnigna Islendinga erlendis.
Eins og rauður þráður í hugarheimi þeirra
allra er djúp og straumþung ættjarðar-
ást, ást til landsins eins og gamla fólkið
man eftir því. Sumt hefur ekki fengið
bróf að heiman árum og jafnvel áratug-
um saman, sér aldrei íslenzkt blað og
heyrir aldrei íslenzka tungu. En enginn
mennskur máttur slítur meginþráð við
fósturjörð. Gamla fólkið gleymir aldrei
Islandi, það reynir að halda uppi heiðri
þjóðarinnar, hvenær sem á hana kann að
verða hallað, og svo dreymir það dag-
langt og árlangt um æskustöðvar á ætt-
landi sínu.
Að þessu sinni ætla ég að minnast á
einn góðan og gegnan landa, sem nú er
dáinn, og lesa nokkur kvæði eftir hann.
Þessi landi hét Sveinn Jónsson. Sveinn
Jónsson fæddist þann 11. marz 1892 að
Blöndubakka í Engihliðarhreppi. Foreldr-
ar hans voru Arndís Helga Bjarnadóttir
og Jón Stefánsson póstur og síðar bóndi
að Torfustaðahúsum í Miðfirði.
Sveinn lauk stúdentsprófi í Beykjavík
vorið 1914. Sigldi sama ár til Hafnar og
hóf nám í læknisfræði. Hann hætti þó
fljótlega því námi, hóf nám i norrænni
málfræði í staðinn. Fjárhagur Sveins var
naumur og mu það hafa verið aðalástæðan
til þess, að hann hvarf frá norrænunámi
árið 1916 og sneri sér að verzlunarskóla-
námi í staðinn. Lauk hann síðar prófi á
verzlunarskóla Brocks í Kaupmannahöfn.
Eftir Ólaf Gunnarsson
frá Vík í Lóni.
Að loknu prófi vann Sveinn um hrúð á
skrifstofu og við endurskoðun. Nokkrum
árum seinna kvæntist hann danskri konu,
sem enn er á lífi, og stofnuðu þau í félagi
glófaverksmiðju, sem húsfreyja hans rekur
enn þann dag i dag. Á síðustu árum Sveins
var efnahagur hans orðinn það góður, að
hann var farinn að ráðgera að taka sér
hvíld frá daglegum önnum um hríð og
skrifa doktorsritgerð um forn-íslenzkar
bókmenntir. Ur þessu varð þó aldrei. —
Sveinn dó 8. janúar árið 1942.
Þessi fáu æviatriði ,sem ég hef minnst
á, eru á engan hátt merkileg, en það, sem
veldur þvd, að mér finnst að nafn Sveins
verðskuldi að þvf sé haldið á lofti er,
að hann lét eftir sig allmikið ljóðasafn,
bæði á íslenzku og dönsku.
Sjálfum fannst Sveini lítið til ljóða
sinna koma og flestum þeirra brenndi
hann. Hann krotaði kvæði sín með blý-
anti á «merkilega pappirssnepla og þegar
hann var búinn að lesa þau yfir nokknmi
sinnum setti hann minusmerki við þau og
fleygði þeim síðan i ofninn. Til allrar
hamingju gætti hann þess ekki alltaf,
hvort eldur var í ofninum og á það lagið
gekk húsfreyja hans. Notaði hún tæki-
færið þegar Sveinn sá ekki til, hirti kvæðin
og geymdi þau. Þótt hún skildi ekki ís-
lenzku þóttist hún vita, að kvæðin væru
ekki eins lítilfjörleg og Sveinn vildi vera
láta, þvi Jóhann Sigurjónsson skáld, sem
var vinur Sveins, ávítaði hann oft harð-
lega fyrir, hversu skeytingarlaus hann
væri með kvæði siín. Þessari dönsku hús-
freyju ber þvi að þakka, að nokkurt kvæði
er til eftir Svein, að undanskildu kvæð-
invi „Einn flýgur hrafninn," sem hefur
birzt á prenti og Sveinn taldi birtingar-
hæft eitt sinna kvæða.
Sveinn Jónsson var mjög hamingju-
samur i hjónabandi sínu, enda er auð-
fundið, að húsfreyja hans hefur unnað
honum hugástum. Hún lýsir Sveini á þessa
leið: Maðurinn minn glaður á gleðistund-
um, laus við öll venjubönd. Augastein-
arnir hans voru forníslenzkar og latneskar
bókmenntir, en íslenzku og latinu unni
hann mest allra mála. Sveinn var bráð-
greindur, skjótur i svörum og fyndinn en
aldrei illkvitnislegur, eins og sumum is-
lendingvun hættir við, þegar þeir segja
eitthvað fyndið. Heimilisfaðir var Sveinn
ágætvir, nærgætinn, hugsunarsamur og
viðmótsþýður. Sveinn var ekki vinamarg-
ur, en hann var vinfastur. Félagsmálum
íslendinga í Kavijvmannahöfn vildi hann
ekki skipta sér af og sótti því ekki landa-
mót. Islenzka verzlmvarmenn vinvgekkst
hann ldtið nema þeir hefðu einhverja ljóð-
ræna æð í sér. Þvv er ekki að leyna, að
Sveinn var ekki strangur bindindismaður
á námsárum sínum, þótt ekki neytti hann
áfengis í óhófi.
Ég hverf nú frá frásögn ekkju Sveins
og les kvæði, sem heitir Hryllingar:
Hvað á ég að gera? Við timburmenn tóma
ég tolli ei í bæli við hlukknahljóma.
En sizt vil ég hlusta á þá samvizkudóma.
Að æran sé farin, sóminn seldur.
Ég er hrelldur.
Hver stefnir að hug mér þeim her af djöflum»
sem hlaða yfir mig brennivinssköflum.
Eða er ég til fullnustu genginn af göflum
og sokkinn í andleysis kviksyndi og keldur.
Ég er hrelldur.
Hafliði tapaður tröllum sýndur,
af tómum þymum er ég nú krýndur,
af helvískum þorsta og hita pindur.
Ég á ekki brennivín, bjór ekki heldur.
Ég er hrelldur.
Glerbrot í kverkum mér, aska í augum,
óstyrkur bæði í hjarta og taugum.
Hef engan frið fyrir djöflum og draugum.
Ég veit ekki hvað þeim kjmjum veldur.
Ég er hrelldur.
Sveinn Jónsson og kvæOi hans
AKRANES
125