Akranes - 01.04.1954, Blaðsíða 10

SNÆBJÖRN JÓNSSON:
HANDRITA-
MÁLIÐ
VART mun nokkru sinni hafa flogið
sú fregn, er meiri undnm vekti um
þvert og endilangt Island en þau tiðindi,
er bárust hingað í öndverðum marz í vet-
ur, að danska stjómin hygðist bjóða ís-
lendingum þá lausn handritadeilunnar, að
handritin yrðu sameign þessara tveggja
þjóða og skyldi þeim skipt til geymslu í
Kaupmannahöfn og Reykjavík. Það var
blaðið Politiken, sem frá þessu væntan-
lega tilboði skýrði, og vitaskuld hefir það
af stjómarinnar hálfu verið látið gera
það, enda þótt annað væri gefið í skyn.
Þess verður að gæta, að þama var verið
að tefla þá refskák, sem stjómmálamenn
temja sér. Blaðið sagði ennfremur, að yfir
handritin í Kaupmannahöfn skyldi sett-
ur islenzkur varðmaður, en danskur varð-
maður yfir hin, sem í Reykjavík ættu að
geymast. Þetta var þó siðar borið til baka,
eftir að undirtektir hér urðu kirnnar, og
má nú hver trúa því, sem honum þykir
trúlegast um það atriði. En undarlega
mikla sköpunargáfu hafði danska blaðið
ef því hugkvæmdist að yrkja slíkt stef inn
í drápu þá, er það hafði fengið í hendur.
I svipinn vakti fregn þessi ekki aðeins
undrun, heldur og sára gremju, því að
flestum fannst að með slíku tilboði væri
beinlínis verið að smána okkur — rétt
eins og með hinni iilræmdu handritasýn-
ingu háskólans í Kaupmannahöfn, sem
furða var að ekki skyldi vekja meiri ill-
indi og illvilja en raun varð á; hitt þó
máske enn meiri furða, að við opnun
þeirrar sýningar skyldi nokkur íslending-
ur sýna sig og láta mynda sig brosandi.
Hún gerði það ekki íslenzka konan, sem
þá spurði eftir dönsku handritimum. Yit-
anlega var það líka svo, að með tilboðinu
hefði danska stjórnin verið að hrækja i
andlit okkar ef hún hefði haft nokkurn
skilning á því, hvemig við Islendingar
litum á þetta mál og hve hugfólgnar okk-
ur em þessar hartnær einu áþreifanlegu
menjar löngu liðinnar fortíðar þjóðarinn-
ar — menjar sem gegnum aldimar hafa
geymt sál hennar. En sem betur fór, átt-
aði fólkið sig skjótlega á því, að af skiln-
ingi á þessu hafði danska stjómin enga
glóm, að hún gerði tilboð sitt (eða hugð-
ist gera það) af einlæglega góðum hug,
án þess að vita eða skilja hvað hún var
að gera. Og það er í frásögur fært, að
jafnvel þeim, sem illvirki unnu, var beð-
ið 'fyrirgefningar með þeirri röksemd, að
þeir vissu ekki hvað þeir vom að gera.
Miklu fremur bar okkur þá að fyrirgefa
það, sem beinlinis var af góðum hug gert,
hversu mikil fjarstæða sem það var —
og reginfjarstæða var þetta vitanlega.
Gremjan hvarf skjótlega, og eftir varð í
hugum fólksins ekkert annað en sár, á-
kaflega sár, vonbrigði. Því að tveir ráðu-
neytisforsetar Dana voru búnir að lýsa
yfir því áformi sínu, að leiða til lykta
þetta viðkvæma deilumál, hið eina sem
nú varpar skugga á vinsamlega sambúð
tveggja skyldra þjóða og heldur vakandi
minningum, sem við vildum gjama
gleyma; því að ekki á nútiðin sök á því,
sem fortíðin misgerði. En í stað þess að
bæta misgerð á misgerð ofan, mætti nú-
tíminn gjama læra af fomum yfirsjón-
um að gera rétt. Það er lexian sem Long-
fellow kennir svo fagurlega í hinu al-
kunna kvæði sínu, The Ladder of St. Au-
gustine.
Lengi deildu Islendingar og Danir. 1
þeirri sennu féllu á báðar hliðar mörg
þau orð, sem alveg vom óviðurkvæmileg
og hvorirtveggja mundu svo einlæglega
óska að aldrei hefðu mælt eða rituð ver-
ið. Átti nú þetta að endurtakast? Nei,
hamingjunni sé lof, það endurtók sig ekki.
Og ástæðan sem bjargaði var sú, að Is-
lendingar áttuðu sig fljótlega á því, að
það sem virtist gert til að svívirða okkur
og særa, það var gert af góðum hug, en
sorglega óupplýstum. Tilboðinu mátti því
ekki svara með fyrirlitningu eða ávítum;
en á hinn bóginn bar að sjálfsögðu að svara
þvi skýrt og skorinort, af fyllstu einurð
og án þess að við gerðum okkur nokkra
tæpitungu. Svar okkar átti að vera kurt-
eist, en í því mátti ekkert vera tvírætt og
það sem svart var, mátti með engu móti
hika við að segja að svart væri.
Þannig var því líka svarað. Eftir að
kunnugt varð í Danmörku að tilboðinu
yrði umsvifalaust hafnað, lét 'forsætisráð-
herra Dana þau orð falla, að fyrir þá sök
væri handritamálið skrínlagt og væri nú
ekki lengur til umræðu. Þessu svaraði for-
sætisráðherra Islendinga með orðum sem
bergmáluðu um landið þvert og endilangt:
„Ætli Danir sér aS skrínleggja handrita-
máliS á þennan hátt, er þeim áreiSanlega
óhœtt aS láta fleira íslenzkt en handritin
í þaS skrín“. Langt var þá liðið frá því,
að nokkur leiðtogi þessarar sundruðu þjóð-
ar hafði gefið þá yfirlýsingu, er svo fyndi
hljómgrunn í hverju íslenzku hrjósti —
með nokkrum undantekningum í Kaup-
mannahöfn. Af svipuðum skörungsskap
svaraði menntamálaráðherrann nokkru
síðar. En enginn svaraði þó einarðlegar
AKRANES
46