Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.08.1981, Blaðsíða 7

þar er oft höfð skipting í þekktan og
ekki þekktan hluta. Sem dæmi má taka
að þegar talað er um stærð olíulinda,
eða þekktar olíubirgðir (reserves), þá er
átt við það, sem er innan ferningsins efst
til vinstri, þ.e. þekktar, hagkvæmar
olíulindir. í jarðhitanum er skiptingin
milli þekkts og óþekkts ekki jafnmikil-
væg, vegna þess að um hitann í jarð-
skorpunni er tiltölulega vel vitað, en
hins vegar minna um hagkvæmni
vinnslunnar, þ.e. hvar mörk eru sett á
lóðrétta hagkvæmniásnum.
I framsetningu á jarðhitanum er eðli-
•egt að nota nokkuð breytta mynd af
McKelvey línuritinu, og er hún sýnd á 2.
mynd. Sömu hugtök eru notuð og áður,
en hins vegar ekki greint á milli þekkts
og óþekkts forða. Til viðbótar er sýndur
hinn stöðugi orkustraumur að neðan,
sem er jafn því, sem tapast út við yfir-
borð á jarðhitasvæðum með hinum
almenna varmastraum og í gosbeltinu
með bergkviku í eldgosum. Þetta er sýnt
að ofan til vinstri á 2. mynd. Samtals er
hið stöðuga varmaafl til yfirborðs um
24000 MWt, þar af er áætlað að um
15000 MW( séu innan gosbeltisins.
forsendur íslenska
J ARÐV ARM AM ATSINS
Hér á eftir verða raktar helstu for-
sendur, sem gengið er út frá í því mati,
sem hér er til umræðu. Ástæða er til að
•eggja árherslu á, að margar þessara for-
sendna eru mjög óvissar eins og eðlilegt
er, en þær má væntanlega endurbæta
eftir því sem þekking á eiginleikum jarð-
hitans á hinum ýmsu svæðum landsins
eykst með aukinni nýtingu og rannsókn-
um. Því er nauðsynlegt að endurskoða
matið með vissu millibili, þegar nýjar
upplýsingar gefa tilefni til.
Helstu forsendurnar eru eftirfarandi:
(1) Neðri dýptarmörk hins aðgengi-
•ega jarðvarma eru sett við 3 km.
Reynslan hefur sýnt, að vatnsæðar
koma fyrir í bergi niður á a.m.k. 3 km
dýpi. Þótt sú reynsla sé ekki víðtæk
enn, má búast við að hægt sé að vinna
varma bergsins niður á a.m.k. það dýpi.
Borkostnaður vex hins vegar ört með
dýpi og eins og er má gera ráð fyrir að
mesta hagkvæmt vinnsludýpi sé nálægt
3 km. Því eru þau dýptarmörk valin
hér, og látin gilda fyrir allt landið.
(2) Hitaástand berggrunnsins. Mæl-
ingar á hita í borholum víða um land,
bæði á jarðhitasvæðum og utan þeirra,
hafa gefið allítarlega mynd af hita-
ástandi berggrunnsins. Á meira dýpi
en beinar mælingar ná til má áætla hit-
ann óbeint út frá rafleiðnimælingum og
reiknilíkani af gosbelti, þar sem landrek
á sér stað (3. mynd). Á grundvelli
þessara upplýsinga hefur landinu verið
skipt í svæði með svipaða eiginleika
hvað hitastig snertir og reikningar verið
gerðir fyrir hvert svæði fyrir sig.
Háhitasvæði landsins eru einn flokkur
þessara svæða og hefur orkuforði þeirra
verið áætlaður fyrir hvert fyrir sig út frá
þeim upplýsingum, sem fyrir liggja.
Skipting landsins eftir svæðum er sýnd á
4. mynd og lega háhitasvæðanna á 5.
mynd.
(3) Við mat á hitaorku berggrunnsins
er miðað við meðalumhverfishita sem
lœgri hitamörk, og er hann áætlaður
5°C á öllu landinu. Á hverju svæði er
síðan áætlað varmamagn á mismunandi
hitabilum, 5—40°C, 40—130°C og yfir
130°C. Síðast nefndu mörkin eru valin
út frá þeirri forsendu, að varma með
yfir 130°C hita megi nota til raforku-
vinnslu og hefur varminn í þessum
síðasta flokki einnig verið umreiknaður
í raforku.
(4) Varmaheimtustuðull (geothermal
recovery factor) er skilgreindur sem
hlutfallið milli þess varma, sem ná má
upp um borholur úr ákveðnum varma-
geymi og þess heildarvarma, sem í
geyminum er. Er þá við það miðað, að
2. mynd: Línurit, er sýnir aðferð og meginniðurstöður jarðvarmamatsins.
3. mynd: Hitaástand berggrunnsins á Norðausturlandi frá Akureyri til Seyðisfjarðar sam-
kvœmt hitastigulsmælingum, rafleiðnimælingum og líkanreikningum (úr (5), lítið eitt breyttj.
Skammstafanir: Aku: Akureyri; Mör: Mörk, Fnjóskadal; Fre: Fremstafell; Lax: Laxárdals-
heiði; K: Krafla; Aus: Austaribrekka; Gri: Grímsstaðir; Möd: Möðrudalur; Sae: Sænauta-
vatn; Skj: Skjöldólfsstaðir; Hof: Hof; Egi: Egilsstaðir; Sey: Seyðisfjörður.
TÍMARIT VFI 1981 — 51