Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.08.1981, Blaðsíða 11

Baldur Líndal:
Not af jarðhita og ný tækifæri
Erindi flutt á Orkuþingi 1981
1.0 INNGANGUR
I. 1 Hagnýtingarsvið jarðhita
í byrjun þessa erindis verður ekki hjá
því komist að drepa á hin margvíslegu
notkunarsvið jarðhita. Er þar um að
ræða hina fjölbreyttustu þætti nýtingar,
sem ná til einföldustu hluta jafnt og
tæknivæddustu framkvæmda nútím-
ans. Eftirfarandi flokkun kæmi til álita
miðað við aðstæður á Islandi:
1. Húshitunar- og heimilissvið, sem er
meginuppistaða almenningshita-
veitna sem alkunnugt er.
2. ísvarnir. Hitun gatna og gangstétta
o.þ.h.
3. Sundlauga-, baða- og heilbrigðis-
svið, sem innifelur not heits vatns og
jarðefna, sem eru samfara notkun
jarðhita í heilsuhælum, sundlaug-
um og almennum böðum.
4. Gróðurhúsa- og jarðvegsyljunar-
svið, sem er mikilvægur notkun-
arþáttur víðast hvar.
5. Fiskiræktarsvið, það er klak, eldi
gönguseiða og ræktun matfiska.
6. Landbúnaðarnot almennt. Notkun
jarðhita til hitunar útihúsa, þurrk-
unar landbúnaðarafurða o. fl.
7. Vinnsla úr landbúnaðarafurðum. í
þessum flokki má nefna ullarþvott
og meðferð dúka i verksmiðjum,
sútun, notkun heits vatns í slátur-
húsum, niðursuðu landbúnaðar-
afurða o.fl.
8. Frysting matvœla. Hér er átt við
notkun jarðhita við ísogsfrystingu í
frystihúsum.
9. Vinnsla úr sjávarafurðum. Notkun
jarðhita við fisk og fiskmjölsþurrk-
un, soðkjarnavinnslu, niðursuðu og
þvott í fiskvinnslu.
10. Vinnsla jarðefna, svo sem kísilgúrs,
súráls, brennisteins, salts o.fl.
II. Almenn efna- og iðnaðarfram-
leiðsla. Framleiðsla þurrkaðs
þangs, pappírs, etanóls, vítissóda,
sóda, magnesiumklóríðs o.fl.
12. Rafo'rkuvinnsla, sem er algengt nýt-
ingarsvið jarðhita víðast þar sem
jarðgufa fæst.
1.2 Nýtingarhættir jarðhita
í stórum dráttum eru nýtingarhættir
jarðhitans aðeins þrír, þ.e.a.s.:
1. Nýting þrýstingsbreytingar gufunn-
ar svo sem í raforkuvinnslu.
2. Nýting jarðhita sem varma, hvort
sem er með hitun einvörðungu, eða
samfara þurrkun, eimingu eða jafn-
vel frystingu.
3. Nýting efna, sem berast með jarð-
gufu og heitu vatni svo sem nýting
brennisteinskolsýru, salts eða jafn-
vel sjálfs vatnsins.
Hvert svið nýtingar getur innifalið
einn eða fleiri þessara grundvallar-
nýtingarhátta, en hver háttur útaf fyrir
sig getur verið mjög fjölbreytilegur í
framkvæmd.
2.0 NOTKUN JARÐHITA Á
ÍSLANDI ÁRIÐ 1980
2.1 Tiltæk eru ýmis gögn, sem Jarð-
hitadeild Orkustofnunar hefir góðfús-
lega veitt mér aðgang að, varðandi
notkun jarðhita á íslandi undanfarin ár.
Meðal annars hefi ég áætlun þá, sem
þeir Jón Steinar Guðmundsson og
Guðmundur Pálmason gerðu varðandi
notkun lághita á íslandi og annarsstaðar
í heiminum í sambandi við Orku-
ráðstefnu Sameinuðu þjóðanna, sem
halda skal í Kenya nú í ágúst (1,
2) Ennfremur grein sem Jón Steinar
hefir samið í framhaldi þessa: Nýting
lághita á íslandi (3), sem hér verður
stuðst við sérstaklega.
í þessum þýðingarmiklu samantekt-
um eru tölurnar einskorðaðar við heitt
vatn, sem fæst frá lághitasvæðum, og
ná því ekki til staða svo sem Suður-
nesja, Hveragerðis og annarra háhita-
Baldur Líndal lauk BS-prófi I efnaverk-
fræði frá MITI Cambridge/Mass. 1949.
Framhaldsnám við sama skóla 1955.
Vann tæknistörf við framleiðslu kolsýru
og kalks fyrir Sindra hf. á Akureyri
1942—1945. Vann að rannsóknum fyrir
iðnaðarsamvinnudeild MIT 1948—
1949. Verkfr. hjá Raforkumálaskrif-
stofunni, jarðhitadeild, 1949—1961,
deildarverkfr. frá 1956. Sjálfstœður
ráðgjafarverkfr. frá 1961, m.a. við und-
irbúning kísilgúrverksmiðjunnar við
Mývatn, sjóefnaverksmiðju á Reykja-
nesi á vegum Rannsóknaráðs ríkisins og
hitaveitu frá Svartsengi á vegum Orku-
stofnunar. Hefur starfað með Virki hf.
að hönnun gufuveitu Kröfluvirkjunar
og Olkaria-gufuvirkjun I Kenya. Verk-
fræðilegur ráðunautur við athugun á
kísilgúrvinnslu í Bandaríkjunum
1975—1976, nýtingu raforku frá fljót-
andi sjávarorkuverum þar og nýtingu
jarðvarma til ýmiss konar efnavinnslu.
Aðalverkfræðiráðunautur Undirbún-
ingsfélags saltvinnslu á Reykjanesi
1977—1981. Hannaði tilraunaverk-
smiðjuna á Reykjanesi og hafði á hendi
yfirstjórn tilrauna þar. Aðalráðunautur
félagsins varðandi framhald efnavinnslu
á Reykjanesi.
svæða. Til þess að fá heildaryfirlit um
notkunina þarf því að auka við sumar
tölurnar, en víðast er hægt að styðjast
við óbeinar upplýsingar, sem Jón
Steinar veitir einnig í þvi efni.
Varðandi áætlun um notkun jarðhita
í iðnaði eru þó allt of litlar upplýsingar
tiltækar, og spurðist ég því nánar fyrir
um það nú. í samræmi við þessar við-
bótarupplýsingar hefi ég nú áætlað
heildarnýtinguna lauslega fyrir árið
1980 og er sú áætlun sýnd í töflu 14.1.
Áætlunin miðast við varmaafl heits
vatns ofan við 5°C, sem er meðal úti-
hitastig Reykjavíkursvæðisins. Þarna er
raforkuframleiðsla undanskilin, en
virkjað afl þar telst um 20 MW í lok
1980.
Tl'MARIT VFÍ 1981 — 55