Dagblaðið Vísir - DV - 11.09.2004, Blaðsíða 26

26 LAUGARDAGUR 17. SEPTEMBER 2004
Helgarblað DV
Saga
tómatsósunnar
Helga Braga Jónsdóttir leikkona er um þessar mundir í aöalhlutverki í leikriti
Kristlaugar Maríu Siguröardóttur Vodkakúrinn. Við lá að hún missti hlutverkið
þegar hún breytti um mataræði og tók að grennast.
Ur
fiski
í tómata
Öll almennileg heims-
veldi eiga sínar uppáhalds-
sósur, sbr. ameríska
„ketchup" eða tómatsósu.
Rómverjar settu garum út á
allan mat, misillaþefjandi
físksósu eftir efnum og að-
stæðum. Engu er líkara en
sú sósa hafi liðið undir lok
með rómverska heimsveld-
inu því á 17. öld tóku bresk-
ir og hollenskir sæfarendur
að færa heim með sér sósu
nokkra ffá Kína. Hún hét í
þeirra ffamburði „ketsiap"
og er talin hafa verið lík
soja- eða ostrusósu að
bragði og gerð. Evrópubú-
um þótti sósan góð og hófu
nú að búa til sínar útgáfur
af henni, sú breska innihélt
t.a.m. mikið af sveppum,
ansjósum, ostrum og hnet-
um. Árið 1690 var hún köll-
uð „catchup“ á prenti, tutt-
ugu árum síðar hét hún
„ketchup". Fyrsta uppskrift-
in birtist svo í hússtjómar-
bók í Kanada árið 1727, þar
var húsmæðrum ráðlagt að
nota í hana ansjósur,
skarlottulauka, edik,
hvítvín, negulnagla, engifer
og múskat. Laust eftir alda-
mótin 1800 kom svo fyrsta
uppskriftin sem innihélt
tómata og birtust slíkar
reglulega á síðum bóka og
blaða í Bandaríkjunum
næstu áratugi. En á Bret-
landseyjum héldu menn sig
við sveppina og höfðu sína
sósu næstum glæra og mjög
þunna. Bandaríkjamenn
hófu að flytja þeim sína
tómatsósu og um aldamót-
in 1900 vom 100
tómatsósuframleiðendur
þar vestra, Heinz-tómatsós-
an kom á markaðinn 1872
og hefur uppskriftin á þeim
bæ haldist óbreytt síðan þá.
Sumir Japanar setja þessa
sósu út á grjónin sín,
Bandaríkjamönnum finnst
hún gómsæú með nánast
öllum mat, Frakkar líta
varla við henni en mörgum
foreldrum íslenskra barna
gengur betur að koma fiski
ofan í afkvæmin ef
tómatsósan er höfð með.
„Ég hef verið grænmetisæta
ámm saman," segir Helga Braga
Jónsdóttir leikkona blaðskellandi.
„Og þá meina ég grænmetisæta, ég
borða ekkert kjöt og ekki fisk heldur.
Bara grænmeti, baunir og ávexti. Og
lengi hef ég svo sem vitað að sykur
og hvítt hveiú fara illa í mig, virka
eiginlega eins og eitur á minn lík-
ama. Svo ég tók mig til fyrir nokkm
og hætti að neyta þessa og er algjör-
lega ný manneskja síðan.“
Hlutverk í hættu
Helga Braga undirstrikar að hún
hafi breytt um mataræði heilsu
sinnar og líðanar vegna, ekki til að
grennast. „En kílóin bara rjúka
burt. Ég var þá byrjuð að æfa
Vodkakúrinn en þar segir af biturri
reynslu konu nokkurrar af megmn-
arkúrum. Þeir eru nefnilega fitandi,
leiða fólk í tómar ógöngur og ég er
algjörlega sammála höfundinum í
því. En henni, Krisúaugu Maríu,
Grænmetisglás
Helgu Btögu
Fyrir tvo
I stár, sæt kartafla, skorin í sneiðar
og steikt í smjöri sér á pönnu, tekur dágóða
stund.
Á meðan er annað grænmeti sneitt niður:
1/2 rauðlaukur, smátt saxaöur
6-10 stk. sveppir, fer eftir stærðinni
Nokkrar greinar blómkál
Nýrnabaunir eftir smekk
Eggaldin og það grænmeti sem hugurinn
girnist og til er I Isskápnum.
Salt, pipar og grænmetiskrydd eftir smekk.
Allt saman steikt I potti eða á pönnu, snúið
oftoghrist.
Þegar sætu kartöflurnar eru tilbúnar er
öllu grænmetinu blandað saman,
slettu afléttum rjóma skellt út á og látið
malla smá stund.
Þetta er hægt að snæða svona en llka setja
I ofnfast fat
strá osti yfir og baka lofni þangað til ostur-
inn er bræddur og
leist ekkert á blikuna, þ.e.a.s. mig.
Hún hótaði mér öllu illu, m.a.s. að
reka mig úr rullunni ef ég hætti
léttbrúnaður.
Með þessu má hafa rifið rautt kál,
rifnar gulrætur og tómatameð
salatsósu úr olíu og ediki að eigin vali.
Ekki siæmt heldur að rista sér speltbrauð-
sneið eöa
bera fram með spelt-hrökkbrauði.
Dæmi úr Vodka-
kúrnum vinsæla
Screw-driver
2/3 hlutar appelsínusafi
1/3 hluti vodka
Með örlftilli breytingu má gera sér Blóð-
Marlu
2/3 hlutar tómatsafi
sletta aftabasco-sósu
1/3 hlutar vodka
Báðar aðferðirnar byrja vel aö morgni en
ávaxta-eða grænmetis-
safarnir klárast þegar llður á daginn. Um
fimmleytið á daginn er
vodkinn yfirleitt drukkinn eintómur og
segir ekki meira afþeim degi.
ekki að grennast og nú rétt lafi ég í
viðunandi holdum fyrir Vodkakúr-
inn.“
Veislur í hádeginu frekar en á
kvöldin
Helga Braga segist hafa óskaplega
gaman af að bjóða vinum og ættingj-
um í mat. „Og eins og flestir hef ég
gaman af undirbúningi og mat-
reiðslu þegar ég hef nógan tíma. En
leikarar vinna yfirleitt á kvöldin og
mín matarboð og veislur em oftast í
hádeginu, ekki á kvöldin. Með aldrin-
um lærist manni svo að forðast það
sem fer illa í mann en halda sig við
allt það sem gerir manni gott. Og ég
vara fólk enn og aftur við megrunar-
kúrum, þeir gera bara illt verra, setja
allt upp í loft í líkamanum. Fólk verð-
ur að finna þá fæðu sem hentar því
best, jafnt á líkama sem sál. Ég æúa
að bjóða upp á grænmeúsglásina
mína en líka láta fylgja með tvær
uppskrifúr úr Vodkakúmum. Hann
er ábyggilega bráðskemmtilegur
fyrsta daginn en stórhættulegur and-
lega og Ifkamlega," segir Helga Braga
Jónsdóttir leikkona.
Fyrirsjáanlegt
og gleymanlegt
Primavera í Austurstræti hefur
fjarlægzt nýjungar og nýfrönsku og
fært sig nær almennum og traust-
um matarsmekk, ræktuðum í
Laugaási. Enda er hér í hádeginu
fullt af viðskiptafólki að nota sér
2.190 króna verð á þríréttuðum mat
við hvíta taudúka og tauservéttur,
meðan svipuð verðtilboð í nýklass-
ískum stíl a la Bocuse njóta lítillar
eftirspurnar á Hótel Holti.
Flest er fyrirsjáanlegt og gleym-
anlegt á Primavera, mikið af kletta-
káli, parmaosú, parmaskinku,
ungosti, pöstum og olífuolíu, sem
eigendum og gestum finnst hljóta
að eiga að einkenna ítalskan mat.
Segja má, að Primavera sé frem-
ur eftirlíking eða málverk af ítölsk-
um matstað en raunverulegur
ítalskur matstaður. Enda hefur
hann slegið í gegn og þarf ekki leng-
ur sífellt að rembast við vandaða
matreiðslu.
Innréttingar eru stflhreinar og
fallegar eins og þær hafa alltaf ver-
ið, þótt ég sakni eftirgerðarinnar af
Vorinu eftir Botticelli, sem í upp-
hafi var fýrir vesturveggnum. Speg-
ilveggurinn í austri gerir okkur
kleift að virða fyrir okkur fræga
gesti svo lítið beri á.
KUðurinn er svo mikill í víðum og
hljóðbærum salnum, fullum af fólki,
að ég heyri varla f sjálfum mér. Þetta
er því staður með góða sveiflu.
Fimmrétta og 5900 króna kvöld-
máltíð hófst með hluúausri parma-
skinku með selleríi og klettakáli;
hélt áfram með unaðslega góðum,
steiktum smokkfiski með ferskum
pipar og auðvitað klettakáli; komst
yfir í primo með hæfilega soðnu
garganelli-pasta með camembert
(af hverju ekki gorgonzola?), furu-
hnetum og sólþurrkuðum tómati;
náði hámarki í secundo með ágæt-
lega krydduðum og steiktum skötu-
sel með parmaskinku, salvíu og
hvítvíni; og endaði síðan í vanillu-
búðingnum panna cotta. Flest var
þetta bragðgott, enda er Primavera
fjögurra stjörnu veitingahús.
í hádeginu er bezti tíminn. Þá
var gott að velja milli frískrar
kjúklingabaunasúpu með eggjum
Primavera
★ ★★★
Veitingarýni
og parmaosti annars vegar og hins
vegar klettkáls með ætiþisúum úr
dós, rauðlauk og miklu af parma-
osti.
Brennheitt lasagna með hakki
og klettakáli var ekki merkilegur
matur, en betri var snöggt pönnu-
steikt rauðspretta með hvíúauks-
ristuðu sjávarfangi, rækju, humri
og hörpudiski. Eftirrétturinn var
bragðlaust panna cotta, lakari en
hafði verið í kvöldveizlunni.
Kaffi er auðvitað frábært á
Primavera.
Jónas Krístjánsson