Dagblaðið Vísir - DV - 18.10.2004, Qupperneq 24

24 MÁNUDAGUR 18. OKTÓBER2004
Menning DV
Var þjóðin bara rík og virðuleg mella sem kunni að nota stöðu sina?
Hvernig urðu íslendingar ein ríkasta þjóð heims?
Umsjón: Páll Baldvin Baldvinsson pbb@dv.is
Annar hádegisfundur Sagnfræð-
ingafélagsins verður í Norræna húsinu
á morgun kl. 12.05. Guðni Th. Jóhann-
esson sagnfræðingur talar um vald
hinna veiku: Island og stórveldin í
kalda stríðinu.
Vald skiptir meginmáli i samskipt-
um ríkja. Það er oft skilgreint sem
möguleiki A til að fá B til að gera eitt-
hvað sem B hefði annars ekki gert.
Hernaðarstyrkur og stærð ríkja hafa
löngum þótt vega þyngst í greiningu á
valdi þeirra.
Vald hinna veiku er aftur þekkt
hugtak í samskiptum þjóða. Veik ríki fá
oft sínu framgengt i krafti smæðar og
samúðarmeð þeim eða vegna þess að
velvild þeirra þykir mikilvæg, til dæmis
í hernaðarbandalagi. lerindinu verður
rætt um það aö Island bjó yfir valdi
hinna veiku í kalda stríðinu og beitti
því í samskiptum við Bandaríkin, Sov-
étrlkin og Bretland.
Sýnt verður fram á að ráðamönn-
um þessara ríkja gramdist að vera
beittir þessu valdi og fyrir kom að þeir
beittu eigin valdi á móti, eða
íhuguðu að beita því. Einnig verður
spurt hvort íslenskir valdhafar hafi nýtt
vald hinna veiku skynsamlega í kalda
striðinu og hvort það hafi framar öllu
ráðið því að Island breyttist á þessu
tímabili úr einu fátækasta ríki Norður-
Evrópu í eitt efnaðasta rlki heims.
Guðnivaraðrannsakalandhelg-
isstríðin þegar hann leiddist út í efn- *
iö. Hann segir mörg fyrirbæri ísögu
síðustu aldar vera þessa eðlis, en ætlar
að skoða vensl afþessu tagi frá al-
mennum sjónar- _ _ . r~,~
hóli á morgun. vaidi hiJa veikur.
MÁVAHLÁTUR eftirÁgúst Guð-
mundsson var frumsýndur í Kaup-
mannahöfn rétt fyrir helgi og fær
þrjár störnur og þokkalega dóma í
Politiken. Kristín Marja Baldursdóttir
höfundur Mávahláturs sendir frá sér
nýja skáldsögu i haust sem heitir
Katrín - án titils.
Nýr óperustjóri Steve Doran ENO
í London ætlar að taka bæinn með
trompi þegar hann tekur við haustið
2005. írskt tónskáld er að ljúka við
óperu eftir leikriti Fassbinders sem
síðar varð að frægri kvikmynd. Þá
hefur Doran pantað annað verk sem
frumflutt verði fyrsta starfsár sitt og
er Asian Dub Foundation að vinna
það. Ekki fer sögum af því hvað
döbbararnir gera, en fimm þátta
ópera fyrir sjö söngkonur er sannar-
lega nýnæmi á óperumarkaði Evr-
ópu.
Lessur í tískubransanum, ástríð-
ur og afbrýðisemi eru meginefni
leiksins eftir Fassbinder. Margir
muna sýningu Alþýðuleikhússins á
verkinu á Kjarvalsstöðum á níunda
áratugnum en hún fékk Menningar-
verðlaun DV á sínum tíma. Verkið
skrifaði Fassbinder um 1970 og
gerði að kvikmynd 1972.
Fassbinder með vinkonum sínum 1970 Fáir höfðú eins mikinn áhuga á keppni milli kvenna og þessi bólugrafni leikstjóri.
um. Það setur á svið fjölbreytt verk-
efnaval og hefur alla jafna flutt
söngverkin á ensku á þeirri forsendu
að sungið skuli á þjóðtungu áhorf-
enda.
Doran vill reyna að ná til nýrra
áhorfenda, ekki aðeins með frum-
legum sviðsetningum á eldri verk-
um, heldur vill hann líka birta ný
verk. Á hverju ári eru frumfluttar
nýjar óperur víða í Evrópu. Er
skemmst að minnast frumsýningar
á nýrri óperu eftir Þorkel Sigur-
björnsson sem Sveinn Einarsson
leikstýrði og Guðmundur Emilsson
stjórnaði eftir þætti úr Grettis
sögu.
Kall tímans
Óperuhús álfunnar og þá eru eyj-
arnar taldar með, starfa undir
stöðugt vaxandi kröfu um að þær
snúi sér að nútímalegri verkum í
stað gamalla verka. Sú krafa kemur
fram hjá tónskáldum ekki síður en
forgöngumönnum um nýja tónhst.
Nýrri verk eru líka mörg mannfærri
og kosta því minna í rekstri en eldri
verk sem oft eru með stórum kórum.
Á móti kemur að frumflutningur
tekur oft lengri undirbúning og ekki
er alltaf á vísan að róa hvað aðsókn
snertir.
Tárin mörg
Petra þessi er hönnuður'og gerir
það gott. Hún heldur glæsilegt
heimili og hefur hjá sér þjónustu,
Marlene, sem segir aldrei neitt og
verður í óperunni þögult hlutverk.
Þegar Sidone, vinkona Petru, sest
upp hjá henni hefst mikið valdatafl
milli kvennanna.
Það er Gerald Barry, eitt
virtasta tónskáld íra, sem skrifar
verkið og andstætt hefð óperu-
tónskálda ætíar hann að tón-
setja leikritið frá orði til orðs.
Hann samdi hluta verksins fyrir
írska sjónvarpið og lýkur því nú
fyrir ENO.
Ný verk fyrir nýja áheyrendur
ENO hefur lengi verið eitt fram-
sæknasta óperuhús á Bretlandseyj-
Bravó fyrir sinfóníunni!
Konsert Beethovens ljómar af
bjartsýni og trú á ungar hugsjónir
rísandi borgarastéttar sem ætíaði
að leggja undir sig heiminn. Þess-
um siguranda er komið á framfæri
í tignarlegu formi og einstökum
glæsibrag, jafht í áferð hljómsveit-
arinnar sem tækniþrautum ein-
leikarans.
Tæknilegir yfirburðir
Kempf lék hratt, úthverft og
kviklega og af miklum tæknilegum
yfirburðum. En það var eins og
hjartað væri ekki alveg á réttum
stað og hafði það kannski þau áhrif
að leikur hljómsveitarinnar var
ekki sérlega hrífandi þó hann væri
nákvæmur.
Tónverkið Hetjulíf er lýsing
tónskáldsins á sjálfu sér. Strauss
leit auðvitað á sig sem hetju og
súpermann númer eitt, tvö, þrjú
og fjögur. Þess vegna varð hann að
nota „big band" í orðanna fyllstu
merkingu til að koma öllum þess-
um hetjuskap til skila: margeflda
blásarasveit, jafnt í tréverki sem
blikkverki, tvær túbur sem blása
eins konar ísland færsælda frón í
samstíga fimmundum, tvær engla-
hörpur og heljarmikið slagverk.
Asnaleg blásaramúsik
Hetjan slær hraustíega um sig
og notar ein íjögur stef til að koma
sér á framfæri í byrjun. Asnaleg
blásaramúsik lýsir gagnrýnendum
hetjunnar og mega tónlistargagn-
rýndendur áreiðanlega taka það til
sín og skammast sín niður í tær
nema náttúrlega þeir sem ekki
kunna að skammast eins og gagn-
rýnandi DV.
Eiginkonan spilar á fiðlu meðan
hetjan brennur við rúmstokkinn
og þau bregða sér síðan í bólið
undir einhverri lofnarlegustu
rjómafroðu (í Ges-dúr) sem um
getur í músiksögunni og var slík
rjómafroða þó sérstakt uppáhald
síðustu meistaranna á 19. öld. En
elskendurnir eru rifnir upp á rass-
inum með gjallandi trompetum og
tóndrápan heldur áfram í enda-
lausum hetjuskap í bland við
unaðsóma þar til hetjan lognast út
af og fer lfldega til himna að róm-
antísera.
Fín músik og flott útsett
Það besta er að þessi saga skiptir
engu máli en öllu skiptir hve þetta
er fin músik og flott útsett fyrir
sinóníuhljómsveit til að leika listir
sínar. Og þær voru nú ekki slorleg-
ar. Fyrst af öllu skal lofaður skrið-
þungi bassaraddanna sem minnti á
flekadans meginlandanna. Fiðlu-
Stjórnandi'.Ramun Garnba.
Einleikari: Freddy Kempf.
Píanókonsert nr. 5. eftirBeet-
hoven.
Hetjulíf eftir Richard Strauss.
Háskólabíó 14. október.
Tónlist
hljómurinn, sem segja má að sé
andlitið á hinum munúðarfulla
Strausshljómsveitarlíkama, var
óvenjulega laglegur en aldrei of-
dekraður sem getur gert Strauss
óþolandi klístraðan. Einleiksfiðlan
hafði mikinn karakter.
Hornin átta og hærri lúðrar
blésu æfintýralega líkt og út úr
Hringadrottinssögu og básúnurn-
ar voru rammelft hryggjarstykki.
Hámörk með allri hljómsveitinni
voru ærandi mögnuð og hárffn
skipti milli slfkra hátinda og stráss-
legrar munúðar, en slíkar svifting-
ar eru eitt af kennimörkum tón-
skáldins, voru ótrúlega fimleg og
áhrifarík.
Ný ópera gerð eftir leikriti Fassbinders um afbrýðisemi og ást milli kvenna verður
opnunarsýning nýrrar forystu í Ensku þjóðaróperunni. Nútímalegt drama fyrir sjö
söngkonur.
Beisk tár Petru von Kant
SVARTAMARKAÐSBRASK er á göt-
um Bogata með nýja bók Gabriels
Maria Marquez, Endurminningar
hóranna minna þunglyndu en hún
lýsir minningum gamals manns
sem er að elskast Isfðasta sinn. Hafa
bíræfnir þjófar náð sér í textann f
próförk og prentað sitt eigið upplag.
Er bókin seld á götuhornum fyrir
sem nemur fjórum dölum. Er slfk út-
gáfustarfsemi vfst tíö f Kólumbiu.
A HEIMASÍÐU Fé-
lags bókaútgef-
enda ersafnað
saman flestum
bókatitlum sem
koma útfyrirjól-
in.Kostarþað
nokkra upphæð að
komast á síðuna og
síðan í Bókatíðindi sem dreift verður
í byrjun nóvember. Ljóst er að
smærri útgefendur eru farnir að
sniðganga Bókatíðindin og þá fara
þau fljótt að missa marks.
EITT þeirra fyrirtækja sem ekki eru
skráð með útgáfubækur sfnar á
heimasfðuna erSalka, lítið en kraft-
mikið forlag Hildar Hermóðsdóttur
og stallsystra hennar. Það gefur
meðal annars
út fyrir jólin
verðlaunabók
Auðars Ólafsdóttur sem barsigur úr
býtum í samkeppni sem kennd er
við Tómas Guðmundsson. Innsend
handrit voru hátt á sjöunda tuginn.
Flugur
UÓÐSKÁLDIÐ Birgir Svan Símon-
arson sendir frá sér tvær bækur á
næstu vikum: Ijóðabók og skáld-
sögu. Birgir gefur verk sín út sjálfur
eins og hann hefur gert oftast áður.
ANNAÐ skáld sem gefur
út á eigin forlagi er
Gunnhildur Hrólfs-
dóttir sem er kunn
afsögum fyrir
börn og unglinga.
Ein ástæða þess
að höfundar eru
farnir að gefa verk
sin út á eigin forlagi er
óánægja með háan afslátt for-
laga til stórmarkaða sem leiðir til
minnkandi launa fyrir höfunda.