Dagblaðið Vísir - DV - 22.01.2005, Page 54

54 LAUGARDAGUR 22. JANÚAR 2005
Helgarblað DV
Veik sjálfsmynd smáþjóðar
Ég átti eitt sinn vin frá Bandaríkj-
unum, rithöfund sem dvaldi hér
lengi af einskærum áhuga á landi og
þjóð. Hann var með dellu fyrir norð-
lægum eyþjóðum, var forvitinn um
íslendinga, en kvartaði oft undan
landlægum ósið sem hann sagðist
vera þreyttur á. Hvenær sem hann
kom út á meðal íslendinga þurfti
hann sífellt áð vera að svara spurn-
ingunni: „How do you like Iceland?"
íbúi Faiklandseyja í sundi
Einn daginn var vinur minn bú-
inn að fá nóg. Hann ákvað að gera
litía tilraun. Hann var staddur í heita
pottinum í Vesturbæjarlauginni þeg-
ar ókunnugur maður gaf sig á tal við
hann og spurði hvaðan hann væri?
„Frá Falklandseyjum,“ svaraði vinur
minn svo hljómaði yfir allan pottinn.
Nú er rétt að taka fram að þetta var í
miðju Falklandseyjastríðinu. Augu
allrar heimsbyggðarinnar beindust
að þessum litía eyjaklasa lengst suð-
ur í höfum. íbúar Falklandseyja voru
aðeins sautján hundruð. Fólkinu í
heita pottinum gafst einstakt tæki-
færi til að fræðast um íbúa þessa fjar-
‘ læga staðar sem var svo mjög í ffétt-
unum. En svoleiðis var það auðvitað
ekki. íslendingamir höfðu engan
áhuga á Falklandseyjum eða öðm
sem gerist í útíöndum. Hún kom
næst, alveg óhjákvæmilega, eins og
náttúrulögmál, spumingin: „How do
you like Iceland?“ Eins og Banda-
ríkjamaðurinn sagði við mig - hefði
hann setið þarna í pottinum, kol-
Egill Helgason
skrifar um heimildar-
mynd Kristínar Ólafs-
dóttur, How do you like
lceland?
Laugardagskj allari
Þar var ekkert sýnt
nema fjöll og grjót og
ís; ekkert fólk sást
nema fullur unglingur
og karl að borða
pylsu.
svartur í tígrisskýlu, með mannabein
í gegnum nefið og skelplötu í neðri-
vörinni, þá hefði hann líka fengið
þessa spurningu. Það var engin und-
ankoma.
Almennt lítill áhugi á
smáþjóðum
Sjónvarpið sýndi um helgina
þátt með þessu sama nafni, „How
do you like Iceland?" Ég les f blöð-
unum að það eigi að leggja í mikið
átak til að kynna myndina erlendis.
Maður skilur samt ekki alveg hvaða
erindi þetta á út fyrir landsteinana -
á að sýna mynd um það hvernig út-
lendingum finnst íslendingar í út-
GITARINN EHF.
www.gUarinn.is STÓRHÖFÐA 27 -S(MI: 552 2125 gHarinn@gUarinn.is
'* Trommusett með öllu,
*
¥
*
*
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
ásamt kennslu-
myndbandi og
æfingaplöttum á
allt settið.
Rétt verð
73.900. -
Tilboðsverð
54.900. -
ÞJÓÐLACAGÍTAR: KR. 14.900.-
M/ POKA. ÓL 5TILIIFIAUTU 00 NÖGl
ÞJÓÐLAGAGÍTAR: KR. 17.900.-
M/ PICK-UP (HÆCT AP TENGJA I MAGNARA)
M/ÖU.U Afl OFAN,
KLASSÍSKUR GÍTAR
FRÁ
KR. 9.900,-
Janúarútsalan
í fullum gangi
RAFMAGNSSETT: KR. 27.900.-
(RAFMAGNSGÍTAR - MAGNARI - POKI - KTNNSLUBÓK -
STIUIFLAUTA - GlTARNEGLUR OG 2 SNÚRUR!!!!)
*
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
¥
löndum? Ég hélt að þetta væri hugs-
að sem einhvers konar spegill fyrir
okkur. Myndum við hafa áhuga á að
horfa á mynd þar sem erlendir vinir
Færeyja segja álit sitt á Færeyjum -
eða Noregsvinir á Noregi? Að gera
ráð fyrir því að það sé áhugi á þessu
annars staðar en hér er í sjálfu sér
lýsandi fyrir hugarfarið sem myndin
er sprottin úr. Engin þjóð hefiir jafh
mikla þörf fyrir að vita hvað öðrum
finnst um hana og sú íslenska. Stað-
reyndin er samt sú að flestum finnst
ekki neitt - þeir vita ekkert um þjóð-
ina. Um daginn var sýndur þáttur af
Kapphlaupinu ógurlega sem var
teldnn upp hér á landi. Þar var ekk-
ert sýnt nema fjöll og grjót og ís;
ekkert fólk sást nema fullur ungling-
ur og karl að borða pylsu. Það kom
ekki fram neinn áhugi á fólkinu sem
hér býr. Það eru heldur ekki margir
sem hafa áhuga á smáþjóðum. Við
erum sjálf ekki sérlega áhugasöm
um Færeyjar, Lúxemborg eða
Möltu.
Klisjurnar um ísland
Viðmælendur í þættinum komu
með nokkrar ágætar athugasemdir,
þótt sumt væri hroðalega klisju-
kennt. Gamall breskur sendiherra
sagði reyndar að erlendir blaða-
menn væru sendir hingað og kæmu
aftur með þrjár klisjur sem væm
prentaðar upp aftur og aftur- spurði
hvort þjóðinni væri gerður greiði
með þessu. Það var talað um að hús-
in hérna væm ljót, karlmennirnir
fullir, konurnar líklega fullar líka - en
samt var leikurinn gerður til að kitía
sjálfsmyndina. Flestir hafa tekið
myndinni fagnandi - finnst þetta
voða skemmtilegt.
Jónas Kristjánsson tekur dálítið
annan pól í hæðina, segir að íslend-
ingar hafi „lélega sjálfsmynd" sem
þeir sæki „að utan með spurning-
unni: „How do you like Iceland?““
Og hann bætir við: „Engin þjóð í
heiminum er jafn upptekin af áliti
utanaðkomandi fólks. Nú þarf að
Ég les i blöðunum að
það eigi að leggja i
mikið átaktil að
kynna myndina er-
lendis. Maður skilur
samt ekkialveg
hvaða erindi þetta á
út fyrir landsteinana -
á að sýna mynd um
hvernig útlendingum
finnst fslendingar í út-
löndum?
fara að kenna Dale Camegie í bama-
skólum til að laga þetta."
Ruddaleg þjóðremba
Stórfróður og gáfaður vinur minn
sendi mér orðsendingu og var ekki
að skafa utan af því:
„Það eina sem íslendinga varðar
um viðhorf og hugmyndir útlend-
inga er hvernig þeim lflcar við ísland
eða íslendinga, um það em gerðar
kvikmyndir og bækur, sjónvarps-
þættir og dagblöð fjalla um þetta
mikilvæga málefni út og suður.
Flestir útíendingar em ekki spurðir
um annað. Auðvitað er sjónvarps-
þátturinn ekkert annað en eitt sjúk-
legasta dæmið um hina mddalegu
þjóðrembu sem sýkir obbann af ís-
lenskir hugsun, frá Killjan og ofan í
Hjörleif Guttormsson, ad nauseam."
íslenska sérstaðan
Þegar ég var að alast upp var
manni talin trú um að ísland væri
algjörlega einstakt fyrirbæri, að hér
væm allt önnur lögmál í gildi en ann-
ars staðar - í efnahagslífi, þjóðlífi,
menningu. íslenska sérstaðan var
stjómmálamönnum afar munntöm -
KOLAPORTIÐ
og hún er það að vissu leyti enn þótt
Davíð hafi farið fínlegar í sakimar en
til dæmis Steingrímur sem sagði að
hagfræði ætti ekki við hér. Þjóðin hef-
ur beðið með opin eyru að heyra
hvað hún er einstök - hún þráir hrós
eins og fíkniefnaneytandi sem leitar
að fixi. Og að sama skapi þykir slæmt
ef útíendingar koma ekki auga á hvað
við erum frábær.
Grass veit ekkert um íslend-
ingasögur
Þannig kom hingað fyrir
nokkmm árum nóbelsverðlaunahaf-
inn Gúnter Grass. Hann hélt barasta
að þetta væri venjulegt land þar sem
hann gæti rætt bókmenntir og
stjórnmál eins og hann hefur gert allt
sitt líf. En það var ætíast til annars af
honum. Þjóðremban lá í leyni. Grass
sat á palli með rosknu íslensku skáldi
sem var í gamla hamnum og ætlaði
nota tækifærið til að snapa hrós um
land og þjóð. Hann vildi fá útlenda
gestinn til að segja að íslendingasög-
urnar hefðu verið fyrsm skáldsögur í
heiminum.
En Grass hafði engan áhuga á að
tala um íslendingasögurnar. Hann
hafði enga trú á að þær væm fyrstu
skáldsögur í heimi. Hafði lfldega
aldrei lesið þær. Það varð að sussa á
skáldið gamla, svo hægt væri að fara
að ræða eitthvað af viti.
Ungir alþjóðaborgarar?
Maður spyr sig reyndar um áhuga
íslendinga á útlöndum þegar mestöll
umræðan um Íraksstríðið snýst um
Framsóknarflokkinn - líkt og hann
sé örlagavaldur í þeim hildarleik. Við
erum að miklu leyti lokuð inni á okk-
ar þrönga svæði, í skjóli, í einhvers
konar griðlandi. Samt ferðumst við
mikið. Maður hefði haldið að unga
fólkið væri öðmvísi, að það liti á sig
sem alþjóðaborgara sem breiða út
faðminn gegn heiminum, sér þar
tækifæri, en ekki bara ógn eins og
kynslóðirnar sem lokuðu landinu,
settu á alls kyns bönn, létu mann
kaupa gjaldeyri á svörtum markaði -
allt í nafni sérstöðunnar.
Álíka margir íbúar og í Stoke
Höfundur „How do you like
Iceland?" er sannarlega af útrásar-
kynslóðinni. En gamla samblandið
af minnimáttarkend og mikil-
mennskuæði lifir enn. Á undan
myndinni var sýnd hrollvekjandi
auglýsing frá Landsbankanum: „Við
emm íslendingar, við eigum ekki
okkar lflca, besta vatnið, bestir í
handbolta, algjörlega einstakir..."
En kannski er þetta oflæti - þessi
sérstöðutrú - auðlind í sjálfu sér,
nauðsynleg íbúum smáþjóðar sem
vill vera málsmetandi í heiminum.
Einu sinni heyrði ég rætt um það í
sjónvarpsþætti hvort Akureyri væri
kannski París norðursins? Því þrátt
fyrir allt em ekki nema örlítið fleiri
íbúar á íslandi en í Bergen - en álflca