Freyr - 01.01.1950, Side 18

12
FREYR
IV-
Á árunum 1925—1930 urðu önnur þátta-
skipti í sandgræðslumálum landsins. Sig-
urður Sigurðsson, þáverandi búnaðarmála-
stjóri, hinn miklu hugsjóna- og fjörmaður,
studdi Gunnlaug af miklum krafti og með
ráðum og dáð í sandgræðslustarfinu. Á
þessum árum var höfuðbólið Gunnarsholt
reist úr rústum sandfoksins. í Gunnars-
holti er nú aðsetur Sandgræðslu íslands.
Sigurður ferðaðist með Gunnlaugi um
Rangárvellina og hélt uppi, með sinni al-
kunnu bjartsýni, öflugum áróðri meðal
bændanna fyrir sandgræðslunni.
Þingmenn Rangvellinga, þeir Einar heit-
inn Jónsson, á Geldingalæk, og Gunnar
Sigurðsson, frá Selalæk, studdu þá mjög
að auknum fjárveitingum ríkisins til sand-
græðslunnar. Árangurinn af sameiginlegu
átaki þessara mætu manna, í sandgræðslu-
málum landsins, er glæsilegur.
Fyrir 30 árum síðan voru einkum sveit-
irnar Rangárvellir og Land mjög blásnar
upp af völdum sandfoks. Það má með sanni
segja, að verulegir hlutar þessara sveita
voru þá aðeins svipir hjá þeirri sjón, sem
nú er þar yfir að líta.
V.
Gunnlaugur Kristmundsson trúði mjög á
gróðurmagn íslenzkrar náttúru. Hann
byggði sandgræðslustörf sín fyrst og fremst
á því að friða sandfokssvæðin svo hin
góðu náttúruöfl fengju næði til að græða
sandana upp. Þá notaði hann mikið eina
harðgerðustu íslenzkra sandjurta, en það
er melurinn. Fræi af honum lét hann
stundum safna í allstórum stíl og sáði því
svo í verstu foksvæðin. Það er að vísu svo.
að melurinn er seinn til þroska, og hefir
ekki náð þeim gróðri fyrr en á 4. og 5. ári,
að hann fari verulega að hefta sandfok,
en ekki þarf að gefa honum áburð og hann
heftir sandfokið og bindur sandinn vel, því
hann er hávaxinn og rætur hans mjög
langar og marggreindar. Sjálfgræðslan er
þó enn seinvirkari.
Gunnlaugur reyndi hér nokkrar er-
lendar sandjurtir, einkum danskar. Það
heppnaðist ekki að láta þær dafna í sand-
inum hér á landi.
VI.
Gunnlaugur Kristmundsson var óvenju-
legur starfsmaður. Störf hans báru öll vott
um mikla samvizkusemi og þrautseigju
þótt á móti blési, og óbilandi trú á sigur
gróðursins yfir auðninni. Hann unni fóst-
urjörðinni, og öllu því sem tilheyrði ís-
lenzkri náttúru, framar öllu öðru. Hann
vann ekki til þess eins, að heimta daglaun
að kvöldi, heldur var orka hans og hug-
urinn allur helgaður landi og þjóð. Gunn-
laugur var öðrum þræði skapharður og lét
hvergi sinn hlut ef í deilur sló, en hins-
vegar var lund hans viðkvæm, svo að hann
gat grátið yfir skilningsleysi manna á
heitustu áhugamálum hans.
Gunnlaugur átti langan og vel unninn
starfsdag. Hann gat að líta, eftir 40 ára
sandgræðslustörf, mikla sigra á þeim vett-
vangi. Hann sá víðlend gróðursvæði, sem
voru svartir sandar og auðn yfir að líta,
er hann hóf starfið. Hann hafði snúið van-
trú margra manna í trú á sandgræðsluna.
Hann sá bændabýli aftur rísa á rústum
þeirra, sem höfðu áður blásið upp.
Eftir að Gunnlaugur lét af beinum störf-
um við sandgræðsluna vann hann að vönd-
uðu ritverki um gróður og gróðureyðingu
landsins allt frá landnámstíð.
Hann hafði að mestu lokið þessu verki
er hann féll frá. Samningar voru um að
Sandgræðsla íslands sæi um útgáfu þessa
rits. Gunnlaugur var mjög fróður og lesinn
í sögu landsins. Fáir myndu hafa getað rit-
að gróðursögu lands okkar af meiri þekk-
ingu, alúð og samvizkusemi, en hann. Þetta
verk mun því styrkja hinn óbrotgjarna
minnisvarða Gunnlaugs Kristmundssonar
um ókomin ár.
'T'