Freyr - 01.05.1953, Síða 19

FRE YR
167
rýni þess efnis, að klakið gæti ekki haldið
við laxastofnum, hvað þá aukið þá, því að
þrátt fyrir sívaxandi klak fóru fiskstofnarn-
ir rýrnandi. Samanburður á veiðimagni ein-
stakra ára og seiðamagninu, sem sleppt var
í árnar nokkrum árum áður, sýndi, að ekki
var beint samband þar á milli. Upp úr þess-
um athugunum ákváðu Kanadamenn að
gera samanburð á gildi húsklaksins og
náttúruklaksins með vísindalegum aðferð-
um og þá einnig að rannsaka klakaðferðirn-
ar, lífsskilyrði fyrir lax í fersku vatni, áhrif
óvina laxins á stofninn o. s. frv. Velja þurfti
heppilegt vatnasvæði til að framkvæma
rannsóknirnar á, og varð Cultusvatn í
Brezku Kolumbíu, ásamt aðrennsli þess og
frárennsli, fyrir valinu. Frárennsli Cultus-
vatns heitir Sweltzerá og rennur út í Ved-
derá, er fellur í Frazerána, en Frazeráin er
ein frægasta laxá í heimi. Aðalfisktegund-
in, sem aðsettur hefir á rannsóknarsvæð-
inu, er Kyrrahafslaxtegundin sockeyelax,
sem hrygnir í ám, sem í vötn falla, og sum-
staðar í vötnum. Seiðin ganga niður í vötn-
in, þegar þau hafa notað upp kviðpokann,
og dveljast þar oftast í eitt ár, áður en þau
ganga til sjávar. Auk sockeyelaxins eru
tvær aðrar laxategundir á vatnasvæðinu,
og nokkrar tegundir silunga og annarra
vatnafiska. í Sweltzerá var gerð stífla, sem
lokaði ánni. Við stífluna voru gildrur til að
veiða í seiði og fullorðinn fisk, og voru allir
fiskar taldir úr gildrunum áður en þeim
var hleypt leiðar sinnar. Var það gert á ár-
unum 1925—36. Til að fá samanburð á hús-
klaki og náttúruklaki var sockeyelaxinn all-
ur ýmist látinn hrygna í náttúrunni eða
hann var allur strokinn í klak. Á árunum
1925, 1927 og 1930 var hann látinn hrygna,
en árin 1926, 1928—29 og 1932—33 var hann
strokinn í klak. Árin 1926, 1929 og 1932 var
kviðpokaseiðum sleppt, og árin 1928 og 1933
voru augnhrogn grafin niður í mölina á
hrygningarstöðvunum. Niðurstöður þessara
einstæðu rannsókna voru þær, að húsklalc-
ið hafði ekki neina verulega yfirhurði fram
yfir náttúruklakið. Þessi merkilega niður-
staða vakti að vonum mikla athygli, enda
var hér í fyrsta skiptið, a óyggjandi hátt,
sýnt fram á hina takmörkuðu þýðingu þess
að grafa augnhrogn á hryggningarstöðvum
og sleppa kviðpokaseiðum á vatnasvæði þar,
sem hrygning er eðlileg.
Skömmu eftir að niðurstöður Cultus-
vatnsrannsóknanna voru birtar, kom út rit-
gerð eftir Ný-Sjálendinginn D. F. Hobbs,
þar sem skýrt er frá eftirtektarverðum
rannsóknum á frjóvgun hrogna laxfiskanna
í náttúrunni. Hann sýndi fram á, að nær öll
hrogn, sem gotin eru, frjóvgast, og hafa
fiskifræðingar í mörgum löndum komizt að
sömu niðurstöðu síðan. Þessi sannindi, sem
gera niðurstöður Cultusvatnsrannsóknanna
flestum auðskiljanlegri, kipptu fótunum
undan kenningunni um, að aðeins lítill
hundraðshluti hrognanna, sem gotin voru í
náttúrunni, frjóvguðust, en hún hafði ver-
ið veigamesta röksemdin fyrir yfirburðum
húsklaksins yfir náttúruklakið.
Víða hafa menn verið seinir til að skipta
um skoðun á gagnsemi klaksins, þó að nið-
urstöður af rannsóknunum á gildi þess hafi
sýnt glögglega, að það er miklum tak-
mörkunum háð. Er það að mörgu leyti
skiljanlegt, þar sem klakrekstur er orð-
inn fastur liður í daglegu lífi fjölda manna,
og almenningi hefir verið kennt að trúa
á það. Vestan hafs var fyrst hætt að
sleppa kviðpokaseiðum að mestu, en þess í
stað voru þau alin um lengri eða skemmri
tíma, áður en þeim var sleppt. Á Norður-
löndum, og þá einkum á íslandi, á klakið
enn marga formælendur.
Algengustu rökin, sem færð hafa verið
fyrir gildi klaksins, eru þau, að með því að
sleppa kviðpokaseiðum hafi verið komið
upp fiskstofnum á vatnasvæðum, þar sem
viðkomandi fisktegundir voru ekki fyrir, og
er innleiðing lax- og silungategunda til
Nýja Sjálands stórkostlegasta dæmið um
það. Sannanir fyrir gagnsemi klaksins eru
óyggjandi, hvað þetta snertir, en sömu rök-
in eru einnig notuð til að sanna, að fisk-
stofninn aukist þegar kviðpokaseiðum er
sleppt í ár og vötn, þar sem fiskur sömu teg-
undar hrygnir með eðlilegu móti, og er það
rangt. Niðurstöðurnar af Cultusvatnsrann-
sóknunum sýna þetta ljóslega. Þegar það er
svo athugað, hvernig kviðpokaseiðafram-
leiðslan í heiminum hefir verið notuð, kem-