Símablaðið - 01.01.1949, Síða 58

26
SlMABLAÐlÐ
• r
STAÐA RAKVORÐ fVI R TÆKI
Ritstjóri SimablaÖsins mæltist til þess vi8
mig, aÖ ég skrifaÖi nokkur or8 um hin
ýmsu radió-staðarákvöröunar- og siglinga-
tæki, sem nú eru í notkun bæ'ði hér á landi
og erlendis. 1 þessu greinarkorni vildi ég
rétt nefna og lýsa mjög lauslega sumum
þessara tækja, en rétt er að benda á, að ýms
kerfi eru tii, og í notkun að einhverju leyti,
sem ekki verða nefnd hér.
Miðunarstöðvar eru elztar þessara á-
halda, og munu flestir lesendur minir kann-
ast við þær. Miðunarstöðin er i aðalatriðum
viðtæki með sérstöku loftneti, oftast nær
rammaloftneti, en aðrar gerðir eru þó til,
t. d. svonefnd ADCOCK loftnet. Fyrirkomu/
lag á notkun miðunarstöðva til staðará-
kvörðunar getur verið tvenns konar. 1 fyrsta
lagi getur stöðin verið í skipi eða flugvél,
sem svo ákveður stefnu sína til ýmsra út-
varpsstöðva á landi og reiknar svo sjálft
út stað sinn. f öðru lagi er miðunarstöðin
á landi, og þá biður farstöðin miðunar-
stöðina að ákveða stefnu sína frá landstöð-
inni, og reiknar svo stað sinn eins og áður.
Að sjálfsögðu verður að fá miðun frá
fleiri en einni stöð. Hver einstök miðun
gefur aðeins eina stefnulinu.
Þá er komið að hinum nýrri tækjum.
Þar má t. d. byrja í CONCOL-kerfinu.
Hér er ekki hægt að fara út í ýtarlega lýs-
ingu á þssari þýzk-ensku uppgötvun, en
segja eingöngu frá útkomunni: Sérstakar
sendistöðvar á landi senda út merki, sem
má heyra á vanaleg viðtæki, merki þessi
eru punktar, svo samfelld strik, og loks
einkennisstafir stöðvarinnar. Með þvi einu
að telja punktana, má nú ákveða i hvaða
stefnu frá sendistöðinni viðtækið er. Tvær
eða fleiri slíkar sendistöðvar þarf til að
gera staðarákvörðun, því hver ein stöð gef-
ur aðeins eina stefnulínu.
Næst mætti þá taka DECCA-kerfið. Til
þess að ákveða eina stefnulínu með þeim
tækjum, þarf tvær fastar sendistöðvar, senda
þær stöðugt, sin á hvorri öldulengd. Viðtæki
af sérstakri gerð tekur svo á móti þessutn
tveim merkjum samtímis, og mælir fasvik
þeirra. Á viðtækinu eru mælar, sem sýna
ákveðna tölu eftir þvi hvert þetta fasvik er.
Svo eru notuð sérstök landakort, sem á
eru prentaðar línur, og eru þær merktar
þannig, að saman heyra númerin á línun-
um á kortinu, og tölurnar á mælunum. Er
þá viðtækið statt einhvers staðar á þeirri
línu. Tvennar stöðvar, og tvær slíkar línur
þarf auðsjáanlega til að gera staðarákvörð-
un.
Við LORAN-kerfið eru lika notuð sér-
stök kort, með númeruðum linum, en þar
senda stöövarnar ekki stöðugt, heldur stutt
merki, púlsa, og viðtækið mælir ekki fasa-
mun, heldur tímamun milli slíkra púlsa frá
tveim stöðvum. Þetta kerfi var notaÖ mik-
ið á stríðsárunum, og má sigla eftir því um
flest höf heimsins. M. a. er ein stöð úr
LORAN-kerfinu hér á landi. Öll þessi kerfi
hafa það sameiginlegt, að þau þurfa tvenn
tæki: Sendistöðvar sér í lagi, og viðtæki sér
í lagi.
RADAR-tækin eru aftur á móti alveg
sjálfstæð, þar er bæði sendir og viðtæki á
sama stað.
Allmikið hefur verið skrifað um radar-
tæki, og ætla ég því að vera stuttorður um
þau, aðeins nefna höfuðatriðin: Sendirinn
sendir út stuttan púls, ef nú t. d. land eða
skip er framundan loftneti tækisins, þá end-
urkastast eitthvað af orkunni, og viðtækið
TrúltÞÍunurhringar
í miklu úrvali ávallt fyrirliggjandi.
KJARTAN ÁSMUNDSSON gullsmiður,
Aðalstræti 8.