Freyr - 01.12.1954, Side 45

FREYR
393
PÁLMI EINARSSON:
Notkun tætara
Bændur og forráðamenn ræktunarsam-
banda hafa jafnan mikinn áhuga að kynna
sér sem bezt ef fram koma ný jarðvinnslu-
tæki, og einkum er þá um það spurt, hvort
slík ný verkfæri geti ekki ein saman full-
unnið undir sáningu óræktaða jörð.
Þegar þúfnabanarnir voru fluttir til
landsins, töldu ýmsir mætir landbúnaðar-
frömuðir, að þeir myndu útrýma plógum og
herfum við j arðyrkj ustörf. Það hefur þó
ekki orðið, hvorki hérlendis né erlendis.
Vinnslutæki þúfnabananna, svo og allra
gerða þeirra tætara til jarðvinnslu, er síð-
an hafa verið framleiddir, eru byggð á því,
að skerar eða fjaðrandi bogtennur á hreyf-
anlegum öxli skera, rífa og tæta í sundur
jarðveginn til minni eða meiri dýptar og
dreifa honum með sem jöfnustu yfirborði
aftur undan dráttartækinu. Hinir stærri
tætarar, sem ætlaðir eru til akuryrkju og
til vinnslu á óbrotnu landi, eru flestir með
svipuðu formi og þúfnabaninn hafði, fast-
ir hnífar, sem beygðir eru í rétt horn og
skera því bæði til hliðar og undir jarðveg-
inn; er þessi gerð kennd við Þjóðverjann
Köszegy. Hin gerðin er ýmist kennd við
verksmiðju Siemens í Berlín eða uppfinn-
ingamanninn von Meyenburg og byggir á
s-laga fjaðrandi stáltindum. Þessi gerð er
mikið notuð á tæturum, sem eru sambyggð-
ir 3—8 hestafla vélum, handstýrðum á
tveimur ganghjólum; hafa þeir verið not-
aðir hér á ýmsum garðyrkjustöðvum. Þann
fyrsta, sem fluttur var til landsins, fékk
Jónatan heitinn Þorsteinsson árið 1929.
Þar sem framboð hefur verið og er á tæt-
urum, sem tengdir eru heimilisdráttarvél-
um 23—30 hestafla, þá er ástæða til að gera
örstutta grein fyrir þeirri reynslu, sem feng-
in er um notkun tætara til jarðvinnslu.
Allir tætarar hafa það sameiginlegt, að
vinnslutæki þeirra er knúið frá aflúttaki
því, er liggur aftur úr bol dráttarvélarinnar.
Tætarar þeir, sem hér hafa verið notaðir
til almennrar jarðvinnslu, eru allir „Howard
Trailing Rotavator“ með vinnslutæki, sem
mjög líkist gömlu þúfnabana-gerðinni. Á
þeim eru allar legur, drif og aðal öxull um-
lukt ryk- og vatnsþéttum umbúnaði, sem
heldur þeim smurðum af olíubaði.
Tætarinn er settur í vinnslu og tekinn úr
vinnslu með lyftitækjum dráttarvélarinnar
með einu handtaki hægri handar. Dýptar-
vinnslan afmarkast með hækkun og lækk-
un á hjóli, sem gengur á óbrotinni jörð
vinstra megin við tætarann, og er hægt að
breyta um dýptarstillingu þótt tætarinn sé
í gangi. Öryggi er í sambandi við tengingu
vinnslutækisins við aflúttakið, til að draga
úr hættu á broti, ef tætarinn lendir í grjóti
eða verður fyrir annari festu.
Tætari, við hæfi 25—30 hestafla hjóla-
dráttarvélar, er D-gerðin. Vinnslubreidd
hans er 1.27 metrar og vinnsludýpt 20.3 cm.
Þó ætti að vera, ef um 28—30 hestafla drátt-
arvélar er að ræða, óhætt að ætla henni
D-gerð með 1.52 m vinnslubreidd.
Við vinnslu, hvort heldur er á óbrotnu
landi eða plægðu og grófherfuðu flagi, má
ekki í fyrstu umferð beita tætaranum í fulla
dýpt, en það fer eftir gerð jarðvegsins og
festu hve djúpt honum er beitt í fyrstu um-
ferð. Á óbrotnu landi, sé það seigt, má vart
stilla dýpra en að hann tæti gras af og særi
rót og taki af ójöfnur á landinu. í næstu
umferð má á flestu landi taka 10—15 cm
og í þriðju umferð stilla til fullrar dýptar.
í fyrstu umferð verður að aka á 1. „gear“,
og einnig í annari umferð, ef jarðvegur er
seigur eða þegar unnið er land, sem ekki
hefur áður verið brotið, en í lokaumferðinni
er bezt að ekið sé greitt á 2. „gear“. Haga
verður ökuhraðanum þannig, að tætarinn
leggi ekki hið lausa jarðlag í garða aftan
við sig.
Tætarar af umræddri gerð, fyrir heimil-
isdráttarvélar, koma fyrst og fremst til
greina við fullnaðarvinnslu á flögum, sem
hafa verið plægð og grófherfuð að haust-
inu, en fullunnin með tætingu næsta vor,
en þó ber að varast að byrja tætingu meðan
klaki er í jörð i vinnsludýpt.
Fyrir beltisdráttarvélar fást nú einnig
stærri tætarar, sem hafa vinnslubreidd allt