Freyr - 01.06.1961, Page 9

FRE YR
193
mjólkurfötur, síur og mjaltavélar. Þessi
tæki eru einna einföldust að hreinsa og
dauðhreinsa, sérstaklega ef þau eru gerð úr
góðum málmi, svo sem ryðfríu stáli. Ef
málmurinn er ekki góður, verður alltaf
erfitt að hreinsa vel. Til þess að þvo þessi
tæki, þarf að skrúhba þau rækilega með
þvottaefni, svo sem Bliki, sem er lútar-
kennt þvottaefni. Upplausnin á að vera ca.
50 til 55° heit. Lútarkennd þvottaefni skol-
ast mjög auðveldlega burtu. Sápur hinsveg-
ar loða gjarnan við og nást helzt aldrei al-
veg í burtu, því að þær mynda óuppleysan-
leg kalksölt. Ef alltaf er þvegið með lútar-
kenndu þvottaefni, fer ekki hjá því, að
smám saman myndist einhver mjólkur-
steinn. Er þá oft ráðlagt að nota súrt
þvottaefni við fjórða hvern þvott eða svo,
þótt ekki muni þetta tíðkast hér á landi enn.
Þessi súru þvottaefni innihalda venjulega
veikar, lífrænar sýrur, sem leysa upp mjólk-
ursteininn, en skemma málminn alls ekki.
Þegar búið er að skola þessi áhöld vel eft-
ir þvottinn, kemur seinasta skrefið, og það
er dauðhreinsunin.
Ein bezta aðferð til að dauðhreinsa mat-
arílát yfirleitt, er að hita þau nægjanlega
mikið til að drepa alla gerla á þeim og
leggja þau síðan heit frá sér þannig, að
þau þorni fljótt. Þessi aðferð er ekki fram-
kvæmanleg, svo að gagni sé á sveitabæjum,
auk þess, sem hún fer oft illa með áhöldin,
og er því óþarfi að ræða hana nánar.
Önnur aðferð og miklu heppilegri er að
dýfa ílátunum í upplausnir, sem innihalda
dauðhreinsandi efni, í nokkrar mínútur, og
skola síðan vandlega úr hreinu vatni.
Næst skal minnzt á þau dauðhreinsandi
efni, sem eru á markaðnum hér á landi,
um verkanir þeirra og hvað er he’zt með og
á móti notkun sérhvers þeirra.
Má þar.fyrst telia klórkalk og klóramín.
Þótt efni þessu séu óskyld, efnafræðilega
séð, er gerladrepandi eiginleiki þeirra
beggja byggður á hinu sama. þ. _e. a. s. frí-
I um klór, sem þau gefa frá sér. í sambandi
við klórinn verður að hafa í huga. að ef í-
látin eru ekki alveg tandurhrein. gengur
klórinn í samband við bau lífrænu efni.
sem þar finnast og nýtist þar af leiðandi
ekki til eyðingar gerlunum. Einnig er sýru-
stigið í upplausninni mikilvægt; það má
ekki vera mjög lútarkennt. Ef klórinn á að
koma að gagni, verður þess vegna að þvo í-
látin sérstaklega vel, fyrst úr þvottadufts-
upplausn, og síðan að skola mjög vel, áður
en klórupplausnin er notuð, því að þvotta-
duftsupplausnin er lútarkennd og dregur
því úr dauðhreinsandi áhrifum klórsins.
Auk þess verður alltaf eitthvað af lífræn-
um efnum eftir í ílátunum, ef ekki er skol-
að, og draga þau þá líka úr áhrifum klórs-
ins.
Klórkalkið dauðhreinsar á styttri tíma en
klóramínið, og er þess vegna mjög hentugt,
ef dauðhreinsa á með því að dýfa stuttan
tíma í upplausn.Á vel hreinum ílátum drep-
ast nær allir gerlar á einni til tveimur mín-
útum, ef klórkalksupplausnin er rétt tilbú-
in, og á ennþá skemmri tíma, ef upplausnin
er heit. Hins vegar er klórkalkið viðkvæmt
efni og eyðileggst fljótlega af sjálfu sér, ef
það er í upplausn. Auk þess eyðileggur það
smám saman málma, ef það er lengi í
snertingu við þá.
Klóramínið verkar ekki nærri eins fliótt
á gerlana, en það er ekki eins viðkvæmt
efni, og skemmir ekki málma eins mikið.
Það hefur einnig þann kost, að lífræn efni,
sem það kemst i snertingu við. hafa ekki
eins mikil áhrif á gerladrepandi eiginleika
þess og klórkalksins.
Hinn flokkurinn af dauðhreinsandi efn-
um við mjólkurílátahreinsun eru kölluð á
efnafræðilegu máli. ouaternary ammonium
efni. Eru geysimörg efni af flokki bessum,
en aðeins tvö munu vera se’d hér á landi,
nefnd Drómi og Germidin. Þessi auaternary
ammonium efni eru tiltölulega ný af nál-
inni og hafa reynzt vel. Þau eru ekki við-
kvæm í upplausn, þ. e. a. s. þau eyðast ekki
u.nn af siálfu sér, og bau eyðileggia ekki
málma. Einnig virðist að bau séu álíka
sótthreinsandi og klórefni. Svo virðist sem
bessi ouaternarv ammonium efni séu ekki
eitruð fvrir skepnur, iafnvel bótt gjöfin
innihaidi npp undir T.25% af efninu. Það
sem eftir verður á ilátunum eftir þvotta,
er bví ekki tab'ð skaðlegt fvrir menn. Á
hinn bóginn verður að geta þess, að þessi