Freyr - 01.06.1961, Blaðsíða 10

194
FRE YR
efni skolast illa af ílátunum og það litla
sem eftir verður, hefur sín óæskilegu á-
hrif, þótt ekki sé beinlínis skaðlegt heilsu
manna. Þessi óæskilegu áhrif eru fólgin í
því, að efnin komast í mjólkina vegna
þess, að þau hafa ekki verið skoluð af, og
halda þar áfram gerladrepandi eiginleik-
um sínum. Er þetta mjög slæmt, sérstak-
lega ef búa á til skyr eða osta úr mjólkinni,
því að þessi efni drepa hraðast mjólkur-
sýrugerla, svo sem lactobacilli og strepto-
cocca.
Það er því heldur erfitt að gera upp á
milli klórdauðhreinsunarefnanna (klór-
kalks og klóramins) og quaternary amm-
onium efnanna (dróma og germidins), þó
að klórinn hafi heldur yfirhöndina, sér-
staklega klórkalkið. Báðir flokkar hafa
samt sína kosti og galla. Til að klórefnið
komi að fullum notum verður ílátið að
vera sérlega hreint og vel skolað, áður en
dauðhreinsað er og upplausnin ný tilbúin.
Quaternary ammonium efnin verður hins-
vegar að skola sérstaklega vel á eftir, svo
að þau komist ekki í mjólkina og haldi
þar áfram gerladrepandi eiginleikum sín-
um.
Nú er rétt að taka það fram hér, að
þessi efni, klórefnin, dróminn og germi-
dínið, hafa enga þvottaeiginleika til að
bera, heldur eru áhrif þeirra aðeins á sviði
dauðhreinsunar.
Hér er rétt næst að ræða um hreinsun
á gúmpörtum mjaltatækjanna, þ. e. a. s.
mjólkurslöngum og spenagúmí. Þessir hlutir
eru ekki aðeins sérstaklega vandhreinsaðir,
heldur er öll ending þeirra undir því kom-
in, að rétt hreinsiaðferð sé notuð. Verða
þau oft hin bezta gróðrarstía fyrir gerla,
ef ekki er vandlega að gætt. Má geta þess
hér strax, að þær aðferðir, sem bezt duga
við hreinsun á málmpörtum, eru langt frá
því að vera fullnægjandi fyrir gúmið. Veld-
ur hér, að gúmið er að náttúru holótt,
þótt ekki sjáist það með berum augum, og
safnast því mjólkurdreggjar í holurnar og
nást ekki, jafnvel þótt vel sé burstað og
þvegið með venjulegum aðferðum. Einnig
er gúmið mikið viðkvæmara fyrir vissum
efnum, eins og klór. Það missir auðveld-
lega lögun sína og fjaðurmagn, bólgnar
síðan og springur, og særir spena kúnna,
auk þess að orsaka smitun í mjólkinni. Er
það því í allra hag, bæði kúa og manna, að
bezta aðferðin sé notuð við hreinsun
þeirra.
Ein af þeim aðferðum, sem notaðar hafa
verið er sú, að þvo gúmið vandlega með
þar til gerðum burstum, skola síðan og
leggja svo nokkrar mínútur í klórkalk eða
klóramínupplausn. En bæði hefur klórinn
skaðleg áhrif á gúmið, jafnvel þótt snert-
ingin sé stutt, og einnig nær hann ekki að
dauðhreinsa vel, því að lífræn efni leyn-
ast alltaf í holum gúmsins. Er því óhætt
að segja, að sú aðferð sé ekki heppileg. Sú
aðferð, sem langbezt er að öllu leyti, er
natrium hydroxid, eða vítissódaaðferðin,
enda er mest mælt með henni í öllum lönd-
um, þar sem mjólkuriðnaður er á háu
stigi. Ástæðurnar fyrir þvi, að þessi að-
ferð er bezt, eru margar, og vil ég telja þær
upp hér:
1. Vítissódaupplausnin er mjög kraftmik-
il sem hreinsiefni, því að hún sápar fituna,
bæði á yfirborði og inni í hoium gúmsins,
og skolast hún þannig fremur auðveldlega
af. —
2. Einnig klýfur vítissódinn kaseinið eða
eggjahvítuefnið, sem leynast kann í hol-
unum, þannig, að það skolast einnig auð-
veldlega burtu.
3. Vítissódinn hefur ekki áhrif á gúmið
sjálft, þ. e. a. s. skemmir það alls ekki eins
og t. d. klórinn.
4. Vegna hins mikla lútkennda eiginleika
er hann mjög dauðhreinsandi.
5. Þótt fita og önnur mjólkurefni leynist
í holum gúmsins, dregur það ekkert úr á-
hrifum vítissódans sem hreinsiefnis og
dauðhreinsandi efnis.
Það er þvi ekki aðeins auðveldast að
halda gúminu hreinu með aðstoð vítis-
sódans, heldur endast þau þá miklu betur.
í Handbók bænda 1961 er greinargóð lýs-
ing á einni aðferðinni með notkun vítis-
sódans í þessu skyni. Aðrar aðferðir eru til,
en eru mjög líkar. Styrkleiki upplausnar-
innar, sem notuð er, er til dæmis breyti-
legur, eða frá 0.5% og alveg upp í 10%. í