Freyr - 01.02.1968, Side 17

GUÐMUNDUR GÍSLASON:
CArnnveiki í Lundnrreifkjadnl
Garnaveiki barst í féð á Skálpastöðum í
Lundarreykjadal fyrir um það bil átta ár-
um eða einhvern tíma á árinu 1959. Ekki
er vitað, hvernig smitið barst þangað, en
líklegast er, að það hafi verið með flutn-
ingstæki eða varningi úr Mýrahólfi.
Veikinnar varð fyrst vart á Skálpastöð-
um seint á árinu 1962. (1). Féð var blóðpróf-
að fyrir garnaveiki (2, 3), fylgzt allná-
kvæmlega með heilsufari þess og grunsam-
ar kindur drepnar jafnóðum og þeirra varð
vart, en loks var öllu fénu slátrað haustið
1963. Garnaveiki fannst alls í 52 kindum á
Skálpastöðum eða í 15% af fullorðna fénu.
Haustið 1962, 26. október, skömmu áður
en veikin fannst og var staðfest, var garna-
veikur hrútur frá Skálpastöðum á hrúta-
sýningu á Kistufelli í Lundarreykjadal, en
hann drapst mánuði síðar úr garnaveiki.
Frá þessari hrútasýningu, sem stóð að-
eins yfir í fáar klukkustundir, virðist mega
rekja garnaveikismit í fé á þrjá bæi í Lund-
arreykjadal, að Kistufelli, Krossi og Odds-
stöðum (annað býlið, sjá nánar síðar). Fyr-
ir mestu smiti varð féð á Kistufelli, en sýn-
ingin var haldin þar í fjárhúsunum.
í maímánuði 1964 voru þrír af sýningar-
hrútunum orðnir fárveikir af garnaveiki.
Það voru Freyr, þá orðinn 4 vetra, frá Kistu-
felli, Glæsir 5 vetra frá Krossi og Garpur
3ja vetra frá Oddsstöðum.
Veiku hrútarnir voru þegar drepnir og
bæli þeirra hreinsuð eins vel og unnt var
og síðar fjárhúsin. Jafnframt var féð á þess-
um bæjum blóðprófað fyrir garnaveiki, til
að leita að smituðum kindum, og hefir því
starfi haldið áfram annað slagið síðustu
árin.
Það kom í ljós haustið 1964, að ær á
Kistufelli höfðu einnig smitazt, að því er
virtist „úr húsunum“ eftir hrútasýninguna
1962.
Veikin hafði þannig náð að magnast í
fénu á Kistufelli þrátt fyrir hreinsunarað-
gerðir og slátrun á grunsömu fé.
í ánum á Krossi og Oddsstöðum hefir
ekki enn fundizt garnaveikitilfelli, og er
sýnilegt, að þar hefir betur til tekizt. Þetta
er í fullu samræmi við þá staðreynd, að
meðgöngutími garnaveikinnar er venju-
lega um það bil D/2 ár. Hrútarnir frá Krossi
og Oddsstöðum, sem smituðust á sýning-
unni í októberlok 1962, voru því aðeins um
það bil að byrja að smita frá sér, þegar
veikinnar varð vart og varnarráðstafanir
hafnar. Á Kistufelli hafði féð haft mögu-
leika til að smitast frá því veturinn 1962—
’63 eða hálfu öðru ári lengur.
Á árunum 1938 og 1939 fóru fram all-
ýtarlegar athuganir á því, hvernig garna-
veikin hafði magnazt fyrstu árin í fénu á
Hæli og Hólum, meðan hún var óþekkt og
engum vörnum varð við komið. (4). Síðar
hefir einnig í nokkrum tilfellum gefizt
tækifæri til að staðfesta, við niðurskurð
heilla fjárhópa, hve mikið hafði sýkzt af
fé eftir að ákveðið árabil var liðið frá því
smit barst fyrst í hjörðina, (1). Þannig hef-
ir þegar fengizt talsverð reynsla á því hér
á landi, hve ört garnaveiki magnast í fénu,
ef engar varnarráðstafanir eru gerðar. Á
Hæli í Gnúpverjahreppi virtust um 15%
af fénu hafa veikzt innan 4 ára og um 30%
af ásetningsfénu var garnaveikt 5 árum eft-
ir að smitið barst fyrst í hjörðina. Á Hólum
í Hj altadal var sýkingin örari. Þar var áætl-
F R E Y R
73