Freyr - 01.11.1968, Side 22

INGÓLFUR DAVÍÐSSON:
I. Holnr eða dökkleitir blettir inni í
kartöflum.
Þegar kartöflur, einkum stórar, eru skornar
í sundur, koma stundum í ljós sprungur eða
hola, sem er fóðruð þunnu korklagi dökk-
leitu. Ekkert sér á kartöflunum að utan og
engin rotnun er í þeim. Þetta orsakast af
vaxtartruflunum, en ekki af neinni sýki.
Kartöflutegundir eru misnæmar fyrir
þessu. Ef borið er á ofmikið af köfnunar-
efnisáburði, ber mun meira en ella á þess-
um holum eða sprungum inni í kartöfl-
unum.
Svartir blettir sjást öðru hvoru inni í
kartöflum, einkum í miðjunni, venjulega
einn blettur í kartöflu og getur hann stækk-
að smám saman. Þetta er heldur ekki eigin-
leg sýki. en orsakast af óhentugum skilyrð-
um, aðallega í geymslu. Ofmikill hiti og
loftleysi er algeng orsök, en kuldi getur
einnig stuðlað að þessu og jafnvel hnjask.
Að síðustu getur kartaflan orðið hol í mið-
junni, og er leðurkennt, fast, dökkt lag inn-
aní holunni svo hún er vel afmörkuð frá
hinum heilbrigðu hlutum kartöflunnar
umhverfis.
II. Stundum dökkna kartöflur eftir suðu.
Ber oft mikið á þessu ef skortur er á kalí í
jarðveginum, og ef ofmikið er borið á af
köfnunarefnisáburði. Kalí má ekki skorta
og gæta verður hófs með köfnunarefni. Ef
kartöflur eru meðhöndlaðar, t. d. fluttar
eða flokkaðar í kulda geta komið fram í
þeim dökkir blettir. Forðast ber högg og
hverskonar harðhnjóskulega meðferð. Gráir
eða dökkir blettir koma oft fram nokkru
eftir að kartaflan hefur orðið fyrir höggi
eða öðru hnjaski. Það fer t. d. illa með kart-
töflur að kasta poka með kartöflum til eða
steypa úr honum á steingólf, þótt ekki sé
nema úr 1 m hæð. Ef svo sveppir eða
bakteríur komast í holur, bletti og hnjask-
skemmdir, margfaldast þær og rotnun kem-
ur fram, þurr eða vot eftir ástæðum. Vot-
rotnun af völdum stöngulsýki er alkunn.
III. Hvítrotnun orsakast af
F usariumsveppum.
og er algeng hér. Sveppurinn kemur í ljós
í geymslu, sem hvít eða bláhvít slæða, að-
allega í sárum, sprungum og holum í kart-
öflunum og veldur venjulega þurri rotnun.
Skemmdirnar geta magnast mjög í of
hlýrri, rakri geymslu. Að lokum dökkna og
skorpna hinir skemmdu hlutar, kartaflan
verður hrukkótt og skreppur saman, ef
veikin er mögnuð.
Smitun fer aðallega fram i gegnum sár.
(Mygluskemmdar kartöflur eru og mjög
næmar). Helzta vörnin er góð meðferð á
kartöflunum, ekki sízt við upptöku, en þá
særast kartöflur oft ef harkalega er að
unnið, t. d. með upptökuvélum. Sárin gróa
fljótast ef kartöflurnar eru geymdar á hlýj-
um stað fyrstu 2—3 vikurnar, áður en þær
eru settar í svala geymslu.
IV. Sprungur.
koma alloft í kartöflur einkum tegundina
Gullauga og mest ef grunnt er sett niður í
sandjarðveg. Orsökin er vaxtartruflanir,
aðallega vegna misjafns raka í jarðvegin-
um. Þurrkar geta að mestu stöðvað vöxtinn,
en svo fer kanski að rigna og kartöflurnar
taka vaxtarkipp og hættir þá við að springa
— bæði í moldinni og við upptöku. Er Gull-
auga sérlega næmt fyrir þessu. Minna ber á
sprungum en ella ef kartöflugrasið fellur,
t. d. af frosti, og beðið er með upptöku 2—3
vikur. En vaxtartíminn er stuttur hér á
landi og verður að nýta hann ef unnt er, svo
ekki kemur til greina að drepa kartöflu-
444
F R E Y R