Freyr - 01.02.1984, Qupperneq 14

H«y (85 % þ.«.)
hlcg/ha
Akureyri
1938 - 1977
-4 -3-2-1 0 1 2
Macfalhiti d*i.- apr.
Samband uppskeru og vetrarhita í tilraun nr. 4—38 Akureyri, e-lið. Árlegur áburður
(kglha af hreinum efnum): 67N, 80K, 22P.
grassprettu og veðurfarsþátta, ef
tengdar eru saman niðurstöður
fleiri tilrauna á sama stað og
jafnvel á fleiri stöðum. Það hefur
þó ekki verið gert enn.“
Samkvæmt línuritinu hefur upp-
skeran breyst um 5,7 hkg heys
(85% þe.) á hektara við einnar
gráðu breytingu á meðalhita des-
ember til aprfl. Ef tillit er tekið til
nýtingartaps eða rýrnunar við
heyskap, sem má áætla 16% að
jafnaði, lækkar þessi tala í 4,8
hestburði á hektara. Meðal þátta,
sem gera uppskeru í jarðræktartil-
raunum óreglulega, má nefna
sláttutíma, sem ekki er valinn eftir
fastri reglu, og þó einkum það, að
sumum tilraunum er ýmist eins-
legið eða tvíslegið.
Vor- og sumarveöur.
Engum ætti að koma á óvart, að
hitafar hefur mikil áhrif á búskap
hér á landi og að loftslagssveiflur
hafa breytt miklu um búskapar-
skilyrði á öllum öldum. Hefur það
m. a. komið fram í mismikilli út-
breiðslu byggðar til heiða, eftir því
sem hefur hlýnað eða kólnað í ári.
Áhrif loftslagsins eru margþætt
og má fjalla um þau með ýmsu
móti. Mér virðist þó af samtölum
sem ég hef átt við ýmsa, að menn
dragi í efa réttmæti þess að miða
við vetrarhita, þegar leitað er
veðurfarsþátta, sem geti skýrt
mismun heyfengs eftir árferði.
Þess í stað vilja þeir leggja áherslu
á áhrif veðurs að vori og sumri.
Allmargar ástæður eru til þess,
að vor- og sumarveður hefur ekki
verið notað, þegar áhrif veður-
farsþátta á töðufall eru metin.
Fyrst er að geta þess, að erfitt er
að henda reiður á samhengi
veðurfars að vori og sumri við
grassprettu. Ástæðan er í stuttu
máli sú að það er jarðvegshiti
fremur en lofthiti og jarðvegsraki
fremur en úrkoma, sem ræður
sprettu.
Áhrif bæði lofthita og úrkomu á
sprettu eru því mjög breytileg,
einkum eftir ástandi jarðvegs, en
það ræðst hins vegar mjög af því
hvernig jörð kemur undan vetri og
þar með vetrartíðinni.
Annað atriði, sem má tilfæra, er
það, að sumarhiti er ekki eins
breytilegur og vetrarhiti. Dregur
það úr möguleikum þess að skýra
breytilegan heyfeng með sumar-
hita.
Nýtanlegt köfnunarefni og kal eru
mikilvægustu þættirnir.
Þá er þess að geta, að ekki er víst,
að tíðarfar að vori og sumri sé
verulega takmarkandi þáttur í
grassprettu, heldur er það miklu
fremur næringarástand í jarðvegi,
einkum köfnunarefni, og jafnvel
ástand gróðurs, sem takmarkar.
Nokkrar líkur eru til þess, að
afleiðingin af lítilli sprettu vegna
kulda, t. d. í júní, sé fremur sú, að
seinna spretti, en að verulega
dragi úr heildargrasvexti sumars-
ins. Á þessi skýring a. m. k. við
um áborin tún. Búast má við örri
sprettu, meðan gróðurinn nýtir
áborið köfnunarefni og þann
forða þess, sem er í jarðveginum
að vorinu. Ef jarðvegsraki er næg-
ur, taka túngrös köfnunarefni ört
upp svo að forðinn gengur til
þurrðar. Er þá oftast enn eftir
verulegur hluti af sprettutíma
sumarsins. Ur því er aðeins nýtan-
legt það köfnunarefni, sem losnar
jafnóðum. Áhrif mismunandi ár-
ferðis felast þá einkum í því, að
jarðvegurinn gefur af sér mismikil
köfnunarefni umfram það, sem
borið er á. Annar veigamikill þátt-
ur er áhrif vetrarkulda á lífsþrótt
plantna, með öðrum orðum kal,
og eftirverkun frá árinu á undan,
t. d. forðamyndun, getur einnig
verið veruleg.
I jarðræktartilraunum, þar sem
uppskera er mæld, birtist breyti-
legt árferði sem mismunandi
magn köfnunarefnis, sem nýtist
gróðrinum umfram það, sem bor-
ið var á. Má líta á þetta magn sem
sameiginleg áhrif þeirra þátta,
sem fyrr voru taldir. Svo virðist,
sem vetrarhiti sé til þess fallinn að
spá að einhverju marki fyrir um,
hve mikið köfnunarefni fæst úr
jarðvegi.
Sprettuspá ettir vetrarhita.
Hér á undan hefur verið leitað
skýringa á því, að erfiðara hefur
reynst að sýna fram á samband
heyfengs við vor- og sumarhita en
við vetrarhita. Aðalmarkmiðið
með því að leita þátta, sem geta
94 — FREYR