Freyr - 01.11.2000, Blaðsíða 30

3. mynd. Hlutfall aspa á lífi haustið 1998 eftir sex ára vöxt á bersvœði í tilraun á Torfalœk í Austur-Húnavatnssýslu
(Ingvar Bjömsson, 1999).
rökum jarðvegi þar sem mest von
er á úrkomu. Ef hægt er að koma
því á legg er það góður kostur því
að sígræn skjólbelti skýla allt árið.
Mest af sitkagreni á íslandi er að
einhverju leyti blandað hvítgreni en
þetta skýrir m.a. þann mikla breyti-
leika sem finna má innan íslensks
sitkagrenis (Olafur Njálsson, 1994).
Sitkagrenibastarður er blend-
ingur hvítgrenis og sitkagrenis.
Hann hefur nokkuð verið ræktaður
hér á landi og þykir hafa marga af
bestu eiginleikum foreldranna
(Baldur Þorsteinsson, 1990(2)).
Vel kemur til greina að nota
sitkabastarð þar sem hann gerir
minni kröfur en sitkagrenið til jarð-
vegs og raka.
Skynsamlegt er að planta greninu
eftir að nokkurt skjól er farið að
myndast frá fósturtrjám.
Hvítgreni (Picea glauca)
Ef til vill á hvítgreni jafnvel betur
heima í húnvetnskum skjólbeltum
en sitkagreni. Hvítgreni er sú teg-
und sem hefur verið mest áberandi
í danskri skjólbeltaræktun þar sem
það hefur þótt nægjusamt og þurrk-
þolið (Olesen, 1979).
Heimkynni hvítgrenis eru í Norð-
ur-Ameríku, mest í Kanada og Al-
aska (Ólafur Njálsson, 1994). Við
bestu aðstæður má ætla að hvít-
greni geti orðið allt að 35-50 m hátt
og 200-500 ára gamalt. Hvítgreni
er harðgert og þolir vel stuttan
vaxtartíma en er fyrst og fremst að-
lagað meginlandsloftslagi og
myndi því fremur henta í skjólbelt-
um inn til landsins.
Stufafura (Pinus contorta)
Stafafura vex á til-
tölulega stóru svæði um
vestanverða N-Amer-
íku frá Alaska suður t
Colorado og Kaliforní
Henni er gjaman skip
tvö afbrigði, megin-
landsafbrigði og strand-
afbrigði (Baldur Þor-
steinsson, 1990 (2)). Algengasta
kvæmið í ræktun hér á landi er
Skagway-kvæmið en Skagway er
eini staðurinn þar sem afbrigðin tvö
mætast og því er Skagway-kvæmið
blanda af afbrigðununt tveimur
(Ólafur Njálsson, 1994).
Stafafura gerir litlar kröfur til
jarðvegs og lifir gjarnan í þurrum
jarðvegi og rýrum. Hún er land-
nemaplanda en lætur undan þegar
frjósemi eykst og hraðvaxta og
skuggþolnar tegundir ná yfirhönd-
inni. Ein ástæða þess hversu dug-
leg stafafura er á rýru landi er sér-
lega virk svepprót sem auðveldar
henni næringarefnanám (Baldur
Þorsteinsson, 1990 (2)).
Helstu skaðar sem verða á stafa-
fum em kal í haustfrostum en einnig
er henni hætt síðla vetrar í miklum
frostum og sólskini þar sem næðir
um hana (Ólafur Njálsson, 1994).
Nefna má að erfiðlega hefur gengið
að rækta stafafum í bökkum en henni
hefur verið hætt við rótarsnúningi og
annarri rótarvansköpun. Þetta hefur
staðið stafafum að nokkm leyti fyrir
þrifum í skógrækt hér á landi. Ljóst
er að gera verður rniklar kröfur um
stöðugleika skjólbeltaplantna og
tæplega er hægt að treysta á
stafafumr ræktaðar í bökkum ef ekki
verður ráðin bót á vandamálinu.
I skógaskoðun á Norðurlandi
sumarið 1998 sýndi stafafura víða
góðan vöxt þar sem of þurrt var fyr-
ir greni (Munnleg heimild: Arnlín
Ólafsdóttir). Það kemur því vel til
greina að nota stafafuru í húnvetnsk
skjólbelti, einkum þar sem raka og
frjósemi jarðvegs er ábótavant en
það er víða, einkum í útsveitum.
Lerki (Larix -)
Lerkiættkvíslin ásamt pseudolar-
ix eru einu ættkvíslirnar af fururætt
sem fella barrið að vetri. Heim-
kynni lerkis eru á norðurhveli jarð-
30 - FREYR 10/2000