Freyr - 01.06.2001, Blaðsíða 13

Mest af heyfóðri hérlendis er nú verkað í rúlluböggum. Myndin er af hirðingu á
rúllum á Hólum í Hjaltadal. (Freysmynd).
við því að þær verði ræktaðar hvar
sem er á landinu.
Aukin endurrækt, meiri og betri
kýfing túna og fleiri þættir hafa
haft jákvæð áhrif á ræktunarskil-
yrði hin síðari ár. Þar með hafa við-
horf til grastegunda breyst og end-
ing sáðgresis er ekki lengur aðal-
atriði. Skoða þarf hvaða yrki henta
best hverju ræktunarkerfi og ekki
síst staðháttum. Kominn er tími til
að nota uppskerumeiri yrki og teg-
undir á þeim svæðum þar sem kal-
hætta er lítil og sáðskipti verða við-
urkennt búskaparlag. Einnig væri
hægt að nota þau í hluta túna en
harðgerð yrki í önnur. Sem dæmi
hefur norska vallarfoxgrasyrkið
Grindstad vakið athygli fyrir mikla
uppskeru fyrstu ræktunarárin og
einkum í seinni slætti. Það hefur
verið í ræktun á Þorvaldseyri í
nokkur ár (Ólafur Eggertsson
2001) og í tilraunum á Korpu,
Hvanneyri og Þorvaldseyri (Jarð-
ræktarrannsóknir RALA
1997-1999). Grindstad hefur lak-
ara vetrarþol en Adda og Korpa og
gera má ráð fyrir að það endist
skemur. Það gæti einmitt átt vel við
þar sem kalhætta er lítil og löng
ending er ekki aðalatriði.
Víða erlendis eru kýr fóðraðar á
heilfóðri. Við erum enn byrjendur á
þessu sviði, en tilraunir eru hafnar
með þess konar fóðrun. Líklegt er
að þessi aðferð muni verða tekin
upp fljótlega á íslenskum búum, en
í gott heilfóður þarf gott og fjöl-
breytt hráefni. Grænfóður, rótará-
vextir og kom henta án efa vel til
þeirra hluta. Tilraunir munu skera
úr um hagkvæmni heilfóðurs við
íslenskar aðstæður.
Grænfóðurræktun hefur verið að
færast í vöxt síðustu ár, bæði til
beitar og sláttar. Það er mikilvægt
að notaðar séu bestu grænfóðurteg-
undir og yrki sem völ er á. Finna
þarf leiðir til þess að lengja beitar-
tíma mjólkurkúa á grænfóður. Við
hagstæðar aðstæður og í góðum ár-
um hafa bændur náð að beita
mjólkurkúm á grænfóður með
skipulegri ræktun, frá því í byrjun
júní og út nóvember. Hefur þá vetr-
arrúgur verið ræktaður sem fyrsta
beit. Ræktun hans hefur gengið
mun betur norðanlands en á Suður-
landi. Góður árangur við ræktun
fóðumæpu og notkun hennar til
beitar vekur spurningar um það
hvort ekki sé hægt að nota rótar-
ávexti sem hluta af vetrarfóðri
(innifóðri) mjólkurkúa. Fóðumæp-
ur, ásamt úrgangskartöflum, gætu
einmitt verið góður þáttur í heil-
fóðri.
Kornræktin hefur nú fest rætur
víða um land og er orðin fastur
hluti af fóðuröflun á nokkmm tug-
um kúabúa. Er hún mjög ákjósan-
legur kostur í sáðskiptum. Ef að
líkum lætur á hún eftir að aukast á
þeim svæðum þar sem hún er hag-
kvæm. Víða utan þeirra eru mögu-
leikar á að slá slakþroska kom til
notkunar með öðru fóðri, m.a. í
heilfóður. Slakþroska kom til slátt-
ar á að geta verið fremur ódýrt í
ræktun og eykur fjölbreytni fóðurs-
ins. Bygg er ennþá eina kornteg-
undin, en leita þarf áfram eftir auk-
inni fjölbreytni. Komræktin vekur
þá spurningu hvort ekki megi koma
á nokkurri sérhæfingu búa í fram-
leiðslu bæði koms og gróffóðurs.
Ef til vill gæti orðið hagkvæmt að
rækta kartöflur, eingöngu ætlaðar
til fóðurs, verði heilfóður almennt
notað.
Lokaorð
Vel heppnuð og hagkvæm fóður-
öflun er lykilatriði í rekstri kúabúa
á Islandi. Með ræktunaráætlunum
og sáðskiptum má auka gæði
heimaaflaðs fóðurs verulega. Að-
stæður til ræktunar em ólíkar þann-
ig að þær áætlanir, sem notaðar
verða, þurfa að taka mið af því. Eft-
ir því sem meira er unnið af landi
eru líkur á að jarðvinnsla verði hag-
kvæmari á hverja einingu. Til að
halda stöðugum framförum þarf að
leita nýrra tegunda og yrkja sem
kunna að henta til ræktunar hér-
lendis, einkum þeirra sem skila
aukinni uppskeru og/eða fóðri með
betri meltanleika.
Heimildir:
Áslaug Helgadóttir & Jónatan Her-
mannsson, 2001. Ræktun fóðurs í
framtíðinni. Ráðunautafundur 2001.
Bjami Guðleifsson, 1999. ísáning -
sáð í gróinn túnsvörð. Ráðunautafund-
ur 1999, 90-99.
Hólmgeir Bjömsson, 2000. Fjölært
rýgresi. Ráðunautafundur 2000,
298-314.
Ingvar Bjömsson, 2000. Gróffóður-
öflun á kúabúum. Freyr 96(11-12):
37-41.
Jarðræktarrannsóknir RALA, árin
1997-1999. Gefin út í fjölritaröð
RALA.
Olafur Eggertsson, 2001. Munnlegar
upplýsingar.
pREVR 8/2001 - 13