Freyr - 01.06.2001, Qupperneq 23

Menning, saga
og atvinnulíf
jóðtrúin segir okkur að þar
sem fé og fjársjóðir séu
faldir í jörðu sjáist bláleitur
logi upp af landinu. Ara-
grúi slíkra sagna af fjölmörgum
slíkum stöðum um allt land er varð-
veittur í íslenskum þjóðsagnasöfn-
um. I sumum sögunum segir að
menn hafi ekki þorað að grafa í
hólinn eða þúfuna til að ná í ger-
semarnar vegna þjóðtrúar sem
tengist staðnum, en í fleiri sögum
reyna ungir oflátungar og ofurhug-
ar að nálgast fjársjóðinn en mis-
tekst. Þeim sýnast hús og kirkjur
standa í björtu báli, fæturnir festast
við jörðina eða þá að ýmsar ofsjón-
ir gera verkið ómögulegt. Það er
helst að kunnáttumenn um galdra
og ýmsa fomeskju séu færir um að
nálgast slíka fjársjóði.
Menningarsagan
í íslensku landslagi
Það er eins með fólgið fé í jörðu
og menningarsöguna, sem í lands-
laginu býr, að það er ýmsum vand-
kvæðum bundið að nýta þessa auð-
lind. Oft hefur verið haft á orði að
sögustaðir séu á hverju strái eða við
hvert fótmál um land allt, að menn-
ingarsöguna sé hægt að lesa úr
landslaginu á hverri jörð. Þessir
frasar eru vissulega bæði sannir og
réttir.
Hitt er svo allt annað mál og oft
öllu erfíðara fyrir íbúa dreifbýlisins
að breyta þessum gersemum sem
sögustaðir, menningarleg sérstaða
og menningararfurinn em, í krónur
og aura. Slík uppbygging er undir
kraftmiklum einstaklingum komin
og ef verkefnin eru viðamikil þarf
einfaldlega fleiri einstaklinga sem
leggjast á eitt. Um leið útheimtir
uppbygging á sviði menningartúr-
isma samvinnu heimamanna og
kunnáttumanna og til að hún geti
Jón
Jónsson,
þjóðfræðingur,
Kirkjubóli,
Strandasýslu
orðið þarf vakningu. Það verður að
draga möguleikana, tækifærin og
leiðimar fram í dagsljósið og ræða
þær vandalega og síðan þarf ennþá
meiri samvinnu - innan afmarkaðra
svæða - milli ráðgjafa, ferðaþjón-
ustuaðila, menningarstofnana,
sveitarstjórna og íbúa.
Segjum sem svo að einhver ætli
að nýta sér að sögustaður eða nátt-
úruperla sé á landareign hans.
Markaðssetning á staðnum eða
vamingi og þjónustu sem tengist
honum er ófullkomin nema fræði-
leg heimildavinna og fagleg kynn-
ing á staðnum og þjónustunni komi
til. Sala og ágóði er afleiðing af
þeirri vinnu og árangurinn helst í
hendur við fagmennsku við undir-
búninginn.
Það er af nægum efniviði að taka
í sögu hvers héraðs, fólk hefur búið
hér á landi í meira en 1100 ár og
við þekkjum tiltölulega vel lífs-
hætti og sögu forfeðra okkar og til
eru ótal ritaðar heimildir. Auk þess
eru í landslaginu allt í kringum
okkur minjar um liðna tíð og fram-
kvæmdir genginna kynslóða - rúst-
ir, tóftabrot, gömul naust, túngarð-
ar, áveitur, skurðir og túnsléttur,
hálfhrundir stekkir, vörður og grón-
ar götur. Hér gildir fyrst og fremst
að hafa góða yfirsýn og gnótt af
hugmyndaflugi, en vissulega hættir
mönnum til að verða einhvern veg-
inn svo samgrónir umhverfi sínu að
þeir hætta að veita þessum menn-
ingarminjum og verðmætum eftir-
tekt.
En það er ekki aðeins sú menn-
ingarsaga sem lesa má úr landslag-
inu sem er þess virði að miðla og
hagnýta. Samtímamenningin, at-
vinnu- og búskaparhættir, mannlíf
og sérkenni hvers svæðis eru svo
sannarlega þess virði að íbúar þess
geri sér mat úr þeim. Og það er
Greinarhöfundur að segja galdrasögu á Galdrasýningu á Ströndum sem opnuð
var í Hólmavík sumarið 2000. (Myndir úr myndasafni Sögusmiðjunnar).
FR€YR 8/2001 - 23