Freyr - 01.06.2001, Qupperneq 28

Um gæsir
og gæsaveiðar
Inngangur
Fuglaveiðar eru ein grein hlunn-
inda sem áður fyrr skipti miklu
varðandi fæðuöflun og afkomu
fólks. Þótt ekki sé lengur sama þörf
fyrir fuglinn til matar, þá hafa
fuglaveiðar átt vaxandi vinsældum
að fagna. Nútíma fuglaveiðar eru
ekki síður tómstundagaman og úti-
vera en fæðuöflun. A síðari árum
hafa fuglaveiðar í vaxandi mæli
tengst ferðaþjónustu, ekki hvað síst
gæsaveiðar.
Eftirfarandi grein er byggð á rit-
gerð eftir Ágúst Þorgeirsson
(agust.thorgeirsson@isl.is). Hún
var liður í mastersnámi hans í um-
hverfisfræðum við Háskóla íslands
á vorönn 2000. Greinin er mjög
fróðleg og nytsamleg, en höfundur
byggir hana, auk almennrar heim-
ildaöflunar, á könnun meðal bænda.
Hann kannaði sölu á gæs í verslanir
og veiðiálag á gæsir. Það er mat
undirritaðs að efni ritgerðarinnar
eigi erindi til sem flestra sem eitt-
hvað tengjast
gæs og gæsa-
veiðum. Því
verða helstu
efnisatriði
hennar rakin
hér í örstuttu
máli.
Margæs
Veiðistofnar á íslandi
Hér á landi em leyfðar tímabundn-
ar veiðar á grágæs, heiðagæs, blesgæs
og helsingja en margæs er alfriðuð.
Heiðagœs hef-
Heiðagæs
ur fjölgað á síð-
ustu áratugum
og hefur stofn-
inn tífaldast síð-
an um 1950 og
er nú um 200 -
250 þúsund
28 - FR6VR 8/2001
Árni
Snæbjörnsson,
hlunninda-
ráðunautur
BÍ
fuglar. Heiðagæsin verpir aðallega á
hálendi landsins. Veiðitími er frá 20.
ágúst til 15. mars. Árið 1998 vom
veiddar rúmlega 15.000 heiðagæsir.
Grágœs hefur
einnig fjölgað
síðustu áratugi
og verpir hún um
allt land og víða
á svæðum þar
sem lítið var um
grágæs áður.
Talið er að grá-
gæs hafi fækkað
allrasíðustu ár en
samkvæmt mati frá 1993 á íslenskum
gæsum í Skotlandi, þá var stofninn
um 80 þúsund fuglar. Veiðitími er frá
20. ágúst til 15. mars. Frá 1995 hafa
verið veiddar um 35-41 þúsund grá-
gæsir árlega.
Blesgœs
hefur líka
fjölgað að
undanförnu
og er stofn-
inn talinn
vera um 33
þúsund fugl-
ar. Þær koma
hér við á leið sinni til og frá Græn-
landi vor og haust og halda sig
einkum á láglendi á Suðurlandi og
við Faxaflóa. Veiðitími er frá 1.
september til 15. mars. Árið 1998
voru veiddar rúmlega 3.000 bles-
gæsir.
Helsingja hefur fjölgað síðari ára-
tugi og er stofninn talinn vera um
40-45 þúsund fuglar. Fuglinn kemur
hér við á leið sinni til og frá Græn-
landi vor og haust en sjaldgæft er að
helsingi verpi hér. Á vorin halda þeir
sig einkum í Skagafirði og
Húnavatnssýslum en á haustin í
Skaftafellssýslum þótt vissulega
sjáist þeir við og við í öðrum
landshlutum. Veiðitími er frá 1.
september til 1. mars með þeirri und-
antekningu að hann er friðaður í
Austur -
Skaftafell-
sýslu til 25.
september.
Árið 1998
voru veiddir
r ú m 1 e g a
2.000 hels-
ingjar.
Gæsaveiðar á íslandi
Gæsin hefur löngum verið eftir-
sóttur veiðifugl. Fyrr á öldum
hlóðu menn réttir og smöluðu gæs í
þær þegar hún var í sárum. Á
átjándu öld eru skotveiðar komnar
til sögunnar og upp úr 1980 aukast
gæsaveiðar verulega. Grágæsa-
veiðar eru einkum stundaðar í
heimalöndum bænda en veiðar á
heiðagæs fara bæði fram í heima-
löndum og á hálendi. Flestir bænd-
ur telja að ásókn veiðimanna aukist
jafnt og þétt og svo virðist sem
veitt sé á liðlega helmingi bújarða.
Áætlað er að allt að 5.000 veiði-
menn stundi gæsaveiðar.
Atvinna af gæsaveiðum.
Hér á landi eru það tveir hópar
fólks sem stunda gæsaveiðar, þ.e.
sportveiðimenn og atvinnumenn,
en skil á milli þessara hópa eru oft
óljós. Gæs er seld í kjötborðum
stórmarkaða og er vinsæl á veit-
ingahúsum. Það færist í vöxt að
bændur og aðrir landeigendur leigi
rétt til gæsaveiða eða nýti sér veiði-