Lesbók Morgunblaðsins - 24.02.2001, Blaðsíða 14

EFTIR SIGURÐ HRAFN GUÐMUNDSSON
Árið 1937 var Nicholaus Ritter majór sendur af þýsku
leyniþjónustunni til Bandaríkjanna til þess að stela
Norden-sprengjusigtinu sem var einhver mesta upp-
finning í flughernaði ó þeim tíma. Hér er leiðangri
Ritters lýst, órangri hans og eftirmóla.
MAÐURINN hélt í ann-
arri hendinni á skjala-
tösku, í hinni á þess
konar regnhlíf, sem
hægt er að nota sem
göngustaf og gekk
ákveðið niður eftir
landganginum á þýska
farþegaskipinu Bremen, sem lá við bakka 86 á
Manhattan í New York. Dr. Hans Rankin var
þéttvaxinn, meðalmaður á hæð og með ljóst yf-
irbragð, hann var í viðskiptaferð til Bandaríkj-
anna fyrir alþjóðlegt verslunarfyrirtæki í
Hamborg. Þetta var í dögun hinn 17. október
1937.
Við hliðið leit tollvörðurinn kæruleysislega á
farangur Rankins, en regnhlífm fangaði at-
hygli hans svo hann spurði Þjóðverjann:
„Hvernig virkar þetta apparat?" með áhuga
þess sem fæst við vélar og tól. Rankin spennti
hana upp og sýndi tollverðinum hina þýsku
gæðavöru. „Þetta væri helvíti magnað fyrir
njósnara!" sagði hann og hló. Rankin tók undir
hláturinn og þeir skildu í mestu vinsemd.
Þjóðverjinn einn vissi að þetta var alls ekki
neinn brandari. Hann var njósnari. Nafnið, Dr.
Hans Rankin, sem og starfið var yfirvarp,
hann var majór í Abwehr, þýsku leyniþjónust-
unni og hét Nicholaus Ritter. Tilgangur hans
með ferðinni var að komast yfir eitt mikilvæg-
asta leyndarmál Bandaríkjamanna fyrir stríð,
hið hámákvæma Norden-sprengjusigti.
Á þriðja áratugnum hófu Þjóðverjar að nýju
að byggja upp flugher sinn, en samkvæmt
Versalasamningunum máttu þeir ekki gera
neitt slíkt, enda hét hann die schwarze Luft-
waffe, svarti flugherinn. Þeir höfðu ekki að-
gang að neinum öðrum flugher um tæknilega
aðstoð.
Því voru menn sendir um allan heim til þess
að kaupa allt sem falt var hátæknilegs eðlis og
tengdist fiugvélum. En í Bandaríkjunum var
allt slíkt um þessar mundir talið til hernaðar-
leyndarmála, allt frá uppdraganlegum hjóla-
búnaði til sprengjumiðunartækja.
Ef eitthvað fæst ekki keypt, verður að stela
því! Þetta hefur verið viðhaft bæði í hemaði og
iðnaði alla tíð og þar er engin þjóð annarri
betri. Hnupl Þjóðverja á tækninýjungum ann-
arra þjóða varð hluti af skipulagðri starfsemi
Abwehr eftir 16. mars 1935. Þá lýsti Hitler því
yfir, að þaðan í frá yrðu skilyrði samningsins
um vopnleysi Þýskalands hunsuð og skipaði
opinbera yfirstjórn yfir Heer (landher),
Kriegsmarine (sjóher) og Luftwaffe Þýska-
lands. Foringinn gaf þannig umheiminum þau
skilaboð, að hann væri að byggja upp vold-
ugasta her í heimi, die Wehrmacht.
Tveimur árum seinna var Nicholaus Ritter
majór sendur í för sína, sem átti að láta Þjóð-
veijum í té hönnun Norden-sprengjusigtisins.
Þegar Abwehr sendi Ritter til Bandaríkjanna
árið 1937, hafði hann enga reynslu af njósnum,
en hann bjó yfir mikilvægri reynslu - hann
hafði starfað sem klæðisframleiðandi í Banda-
ríkjunum um tveggja ára skeið og talaði amer-
íska ensku reiprennandi án þýsks hreims.
Kiæðisverksmiðjan fór á hausinn í desem-
ber 1936, eins og svo mörg önnur fyrirtæki á
þessum tíma, kreppan sá til þess. Niðurbrot-
inn og örvæntingarfullur hitti hann fyrir til-
viljun Fiedrich von Bötticher, hermálafulltrúa
Þýskalands í Washington, sem ráðlagði honum
að snúa aftur heim og taka þátt í uppbyggingu
hervélar Adolfs Hitlers, sem þá var í fullum
gangi. Hinn gjaldþrota iðnrekandi tók ráðum
hans og sigldi til Þýskalands. Þar var honum
vel tekið, hann var fijótlega settur majór í Ab-
wehr í Hamborg og gerður að yfirmanni Ast X,
leyniþjónustu flughersins.
Fljótlega eftir að hann hóf störf, fóru yf-
irmenn Luftwaffe í Berlín að liggja í honum að
nálgast Norden tækið, sem var einhver magn-
aðasta hátæknigræja þess tíma, til þess að
þýskir vísindamenn gætu smíðað það og komið
fyrir í þýskum sprengjuflugvélum. Þrýsting-
urinn á Ritter var mikill - hann hafði engu að
tapa, þannig að hann ákvað að láta undan hon-
um, fara til Bandaríkjanna og ná í teikning-
arnar, nokkuð sem virtist óhugsandi.
Eftir tollskoðun lét Ritter hringja á leigubíl
fyrir sig og fór með honum að Taft hótelinu,
rétt norðan við Times Square, þar sem hann
skráði sig undir téðu dulnefni, Dr. Hans Rank-
in. Það fyrsta sem hann gerði, þegar hann kom
upp á herbergið, var að setja regnhlífina sína
inn í skáp. Hann og örfáir yfirmenn hjá Ab-
wehr í Berlín og Hamborg vissu að hún var hol
að innan, því henni var ætlað að fela leynileg
skjöl, sem smygla átti til Þýskalands. Tollvörð-
urinn hafði því hitt naglann á höfuðið, óafvit-
andi.
Tveim tímum síðar tók hann dæmigerðan
New York leigubfl fyrir utan hótelið og bað bfl-
stjórann að fara með sig að Monitor Street
númer 245 í Brooklyn, gi'áu, látlausu og frekar
óaðlaðandi húsi. Hann gerði upp við bflstjór-
ann, fór hægt út úr bílnum á meðan hann at-
hugaði með gætni hvort fylgst væri með hon-
um, gekk síðan rólega upp að dyrunum og
hringdi bjöllunni. Miðaldra, feitlaginn maður
með nokkurra daga skegg kom til dyra og
bauð góðan dag.
„Mr. Söhn?“ spurði Ritter.
„Ja, I am mister Söhn,“ svaraði maðurinn
vai'lega, með greinilegum þýskum hreimi.
„Gleður mig að sjá þig, Pops. Ég færi þér
kveðju frá Roland.“
Pops var lykilorð Ast X til að hitta Söhn, og
Roland sérstakt orð fyrir Treff, eða leynilegan
fund þeirra.
Söhn var minni háttar foringi og í meðallagi
áreiðanlegur, svo að Ritter hafði engan áhuga
á honum. Majórinn vildi vita hvort Söhn gæti
komið í kring fundi með „Paul“.
„Að sjálfsögðu," svaraði Pops.
Ákveðið var að Ritter kæmi aftur á sama
tíma, tveimur sólarhringum seinna, hann fór
aftur á hótelið sitt og drap tímann þangað til.
Þegar hann kom á staðinn, á tilsettum tíma,
t
1 4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 24. FEBRÚAR 2001