Nýi tíminn - 20.09.1956, Blaðsíða 6

IB) — NÝI TlMINN — Fimmtudagur 20. september 1056
Ntl TlMINN
Útgefandl: Sósíalistaflokkurínn. Ritstjon og aDyrgðarmaSur: Ásmundur
Sigurðsson. — Áskriftargjald kr. 50 á árl. Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
V..
Næg verkefni
17'yrir skömmu birtu íhalds-
blöðin ályktun sem sögð
var gerð á fundi í svonefndu
Verzlunar- og skrifstofu-
mannafélagi Suðurnesja þar
sem ákvörðuninni um brott-
flutning hernámsliðsins var
cmótmælt og þess krafizt að
ríkisstjórnin sæi þeim félags-
mönnum sem yrðu að hverfa
frá störfum á vegum amer-
íkananna fyrir „hliðstæðri
vinnu“. Varð ekki annað af
ólyktuninni skilið en að þeir
sem að henni stóðu gætu ekki
til þess hugsað að gefa sig
lað öðrurn störfum en þeim
er væru sem skyldust þjón-
ustustörfum hjá hernum og
þá helzt að ástandið héidist ó-
breytt. Hefur Morgunblaðið
verið sérstaklega iðið við að
smjatta á ályktun þessari og
ýta undir þann furðulega
hugsunarhátt sem stendur að
baki hennar.
Ekki verður því trúað að ó-
reyndu að margir íslend-
ingar séu þannig gerðir að
þeir taki niðurlægjandi þjón-
ustustörf hjá erlendu her-
námsliði fram yfir vinnu í
þágu eigin þjóðar. Krafan um
,,hliðstæð störf“ gæti þó
vissulega bent til þess að
nokkur hópur manna sem
snúizt hefur í kring um her-
námið og fengið greiðslu fyrir
sé komiun á þetta þroskastig.
Ber að harma að slíks -hugs-
unarháttar skuli gæta meðal
íslenzkra starfsmanna á Suð-
urnesjum. En þess ber að
gæta að sökin í þessu efni er
hjá þeim forustumönnum
Sjálfstæði".f’okksins sem -hafa
haldið þeirri kenningu að
þjóðinni pð engin vinna væri
nauðsynlegri og þjóðhollari en
sú sem unnin hefur verið í
þégu hins ameríska hernáms.
Og sannarlega sýnir sam-
þykkt Verzlunar- og skrif-
stofumannafélags Suðurnesja
að það var kominn tími til
að stinga við fótum og beina
íslenzku vinnuafli að nýju af
fullum krafti að framleiðslu
landsmanna sjálfra og ann-
arrí uppbyggingu í þágu þjóð-
arinnar.
Þegar þessi breyting á sér
stað verða menn að gera
sér ljóst að í þjóðarbúskap
Islendinga er ekki vöntun á
mönnum til starfa sem talizt
geta „hliðstæð“ við sópunina
og skrifstofuföndrið á Kefla-
víkurflugvelli. Hins vegar er
tilfinnanlegur skortur á
vinnuafli til fiskveiða, sér-
staklega á togurunum sem
orðið hefur að manna útlend-
ingum til þess að geta haldið
þeim á floti. Talið er að um
1000 manns vanti í frystihús-
in við Faxaflóa miðað við full
afköst. Mikill -hörgull er á
mönnum til byggingarstarfa,
ekki sízt fagmönnum og hefur
það tafið stórlega fyrir að
foyggingar gætu gengið með
eðlilegum hætti, og aukið
kostnaðinn. Svona mætti lengi
Athygli manna beinist nú að
Marz sem er nálægt jörðu
Þessi nœsfi nágrannahnötfur íarSarbúa
er nu ,,aÖeins’ 56 m/7//. km frá okkur
ihalda áfram upptalningu. Á
flestum sviðum er skortur á
vinnuafli vegna þess að þús-
undir manna hafa verið
bundnar við störf sem eru
þjóðinni og atvinnuvegum
hennar framandi. Hervirkja-
gerðin á Keflavíkurflugvelli
hefur dregið til sín vinnuafl
sem að réttu lagi átti heima
við framkvæmdir íslendinga
sjálfra og full þörf er fyrir.
Þegar hernáminu lýkur hljóta
þeir starfskra-ftar sem þarna
hafa verið bundnir að snúa
sér að þeim margháttuðu
verkefnum sem unnið er að
á vegum þjóðarinnar og eru
við það miðuð að treysta at-
vinnuvegi hennar.
¥»að er ótrúlegt ef allir góðir
* Islendingar fagna ekki
þessari breytingu. Það get-
ur ekki verið neinum nein-
um -heilhrigðum manni keppi-
kefli að eyða ævi sinni og
starfskröftum í þjónustu er-
lends hernámsliðs og stríðs-
undirbúnings. Sú mun líka
verða raunin á að allur þorri
þess fólks sem á tímabili
valdi hernámsstörfin scm illa
nauðsyn meðan atvinna var
rýr eða óviss er því allshugar
fegið að geta nú snúið sér
að öðrum og þjóðhollari störf-
um. Sá hugsunarháttur sem
fram kemur í ályktuninni af
Suðurnesjum er vitnað var til
í upphafi er algjör undan-
tekning enda ekki í samræmi
við hagsmuni -þjóðarinnar og
heilbrigðan metnað. Islend-
inga hefur aldrei dreymt um
að gera snúningsstörf í kring-
um erlent herlið að ævistarfi.
Fram að þessu hefur þjóðin
lifað á að stunda fiskimiðin,
rækta landið og reisa mann-
virki í þágu nútíðar og fram-
tíðar. 1 þesssum efnum bíða
enn ótal verkefni eftir því að
verða leyst af stórhuga þjóð
sem standa vill á eigin fótum.
Ftyrirætlanir núverandi rík-
*■ isstjórnar um alhliða upp-
byggingu og eflingu atvinnu-
lífsins eiga að útiioka alla
möguleika á atvinnuleysi þótt
herinn hverfi úr landi. Það
sem fyrir þjóðinni liggur er
að efla fiskiskipastólinn og
fiskiðnaðinn, byggja verk-
smiðjur, auka ræktun lands-
ins og reisa mannsæmandi í-
búðarhús yfir þann hluta
landsmanna sem býr við ó-
fullnægjandi húsakost. Nýt-
ing orkunnsr í fallvötnum
landsins er og verkefni sem
kallar á stórhug þjóðarinnar
og möguleika til að búa í hag-
inn fyrir framtíðina. Takist
þjóðinni og stjórnarvöldum
hennar að vinna að lausn
þessara verkefna eins og efni
standa til þarf vissulega engu
að kvíða. Þau útheimta allt
vinnuafl þjóðarinnar óskipt
og enginn þarf að sakna þess
að hverfa frá þeim ógeðfelldn
störfum sem Morgunblaðið
vill gera að framtíðaratvinnu-
vegi Islendinga.
í nótt munu stj örnufræöingur um allan heim beina
sjónaukum sínum aS reikistjömunni Marz, sém nú er
nær jörðu en hún hefur verið lengi, eða „aðeins“
56.509.000 kílómetra, en hnettimir köma næst hvor öðr-
um á 15 ára fresti.
Undanfarin tvö ár, meðan
fjarlægðin milli hnattanna hef-
ur farið minnkandi, hafa
stjörnufræðingar rannsakað
Mars í kíkjum sínum. 1954 tók
alþjóðleg Marznefnd til starfa
og aldrei fyrr hafa verið gerð-
ar jafnsamhæfðar rannsóknir á
þessum nágrannahnetti okkar
í okkar sólkerfi.
Meira að segja stjörnufræð-
ingar sem voru löngu orðnir
þreyttir á þessum stöðugu
vangatfeltum um líf á Marz og
höfðu orðið heldur lítinn áhuga
á okkar eigin sólkerfi, þegar
þeim opnuðust nýir heimar í
þeim óráfjarska, sem fullkomn-
Kort petta af Marz og „skurðum“ þeim sem hann taldi
sig sjá teiknaði bandaríski stjörnufrœðingunnn Percival
Lowéll, og leiddi um leið rök að þvi, að þeir vœru grafnir
af skyni gæddum verum. Enn eru skoðanvr skiptar um
rákirnar á yfirborði reikistjörnunnar.
jarðarbúa og að þessu sinni.
„Farvegir“ eða „skurðir“
Allt frá því að ítalskur
stjömufræðingur, Giovanni V.
Schiparelli, tók árið 1877 eftir
einkennilegum rákum á yfir-
borði Marz, sem hann kallaði
„canali‘“ („farvegi"), hafa
staðið miklar deilur um Marz.
Þær deilur stöfuðu að miklu
leyti af því, að orðið „canali“
var ranglega þýtt „skurðir“, en
það orð gefur ótvírætt til
kynna að þar hafi skyni gædd-
ar verur verið að verki.
Er líf á Marz?
Þau áttatíu ár sem síðan
eru liðin hafa bæði stjörnu-
fræðingar og leikmenn í þeim
fræðum reynt að finna svör
við ýmsum spurningum. Er líf
á Marz? Búa þar lífverur svip-
aðar mönnum? Eða er stjarn-
an löngu útkulnuð, eins og
stjörnufræðingar höfðu áður
talið? I hugum almennings og
þá sérstaklega blaðalesenda
hafa þ-essar spurningar orðið
ágengari, eftir að fréttir tóku
að berast um „fljúgandi
diska“, sem að sögn sumra
hlutu að hafa komið úr him-
ingeimnum og geimsiglinga-
fræðingar tóku að tala um lík-
ur á því að bráðum gætu menn
brugðið sér á milli hnattanna
ustu sjónaukar og útvarpskíkj-
ar ná til, hafa aftur fengið á-
huga á þessu máli.
eálujrt 1
Snjohettur a heimskautunum
Gufuhvolfið sem umlykur
Marz er miklu þynnra en gufu-
hvolf jarðarinnar, varla meira
en 100 km á þykkt, en gufu-
hvolf jarðar er um 500 km. Af
þeim sökum er auðvelt að.
kanna yfirborð Marz jafnvel í
tiltölulega litlum stjörnusjón-
aukum.
Það fyrsta sem menn taka
eftir er að hvítar hettur eru
á heimskautum Marz eins og á
heimskautum jarðarinnar. Þær
vaxa og minnka eftir árstíð-
um og eru vafalaust hrim eða
snjór. Snjórinn er ekki djúpur,
varla meira en þumlungur á
dýpt að því tálið er.
Græmir blettir
Ýmislegt annað merkilegt
má sjá á yfirborði Marz. Þar
má sérstaklega nefna stóra
græna bletti, sem verða haust-
brúnir þegar sumri hallar, en
grænka á vorin. Þessi litaskipti
eiga sér stað í fullu samræmi
við þær breytingar sem verða á
stærð heimskautahettanna.
Lífsskflyrffi U
Þrátt fyrír snjóinn á heim-
skautunum er það enn óvíst
hvort vatnsgufa er í gufuhvolfi
Marz, en telja má ólíklegt, að
líf geti þrifizt án hennar. Auk
þess þykjast menn hafa gengið
úr skugga.um, að ekkert súr-
efni sé í gufuhvolfi Marz. En
óbundið súrefni er ekki algert
skilyrði fyrir lífi. Það er ekki
tiltölulega mikið af súrefni í
okkar andrúmslofti, og auk
þess eru til lífverur á jörðinni,
sem ekki fá súrefni sitt úr
loftinu, heldur afla sér þess
á annan hátt,
Lífverur á jörðinni eru mjög
háðar hitaskilyrðum, þola
fæstar minni hita en nokkru
fyrir neðan frostmark og fæst-
ar meiri hita en 60—70 stig,
a. m. k. ekki til lengdar. Frá
þessu eru að vísu til undan-
tekningar, en lífverur jarðar-
innar þola ekki hitastig sem
eru mjög undir eða yfir þess-
um mörkum. Samkvæmt mæl-
ingum er hitinn á Marz frá
-í- 70 stigum á Celsíus upp í
um + 4 stig við heimskautin,
og frá -H45° upp í + 180°
við miðbaug. Hitasveiflurnar
þar útiloka því varla líf.
„Skurðirnir" margumræddu
Ekki er hægt að skilja svo
við Marz að ekki sé minnzt
nánar á „skurðina", sem áður
voru nefndir. Bandarískur
stjörnufræðingur, Percival
Lowell, sem teiknaði kort það
af Marz sem við birtum í dag,
hélt því fram og leiddi að því
nokkur rök, að hér væri um
að ræða áveituskurði, sem
skyni gæddar verur hefðu
grafið til að veita því vatni
sem myndast á vorin þegar
snjórinn bráðnaði á heimskaut-
unum til þurrkasvæðanna á
hnettinum svo að hægt væri áð
stunda þar akuryrkju. Þessar
bollaleggingar hans vöktu
mikla athygli, ekki sízt það at-
riði, að Marzbúar hlytu að
hafa jafnað öll sín ágreinings-
mál fyrir löngu, þar sem þeim
væri lífsnauðsyn að vinna allir
saman að hinum miklu mann-
virkjum.
Voru skrifaðar um þetta
margar bækur, skáldsögur og
pólitísk heilabrot. Sú kunnasta
mun vera bók H. G. Wells
um árás Marzbúa á jörðina, en
Orson Welles las upp úr henni
í útvarp í Bandaríkjunum
nokkru fyrir stríð og gerði
söguna svo sennilega, að margt
fólk þar vestra trúði hverju
orði.
Enn þá er ekkert svar fengið
við spurningunni um af hverju
þessar rákir á yfirborði Marz
stafa og jafnvel af sumum
haldið fram, að þar sé aðeins
um sjónblekkingu að. ræða.
Reynt hefur verið að taka ljós-
mynd af rákunum gegnunx
sjónauka, en þær myndir hafa
hingað til ekki leyst vandann,
og hafa bæði þeir sem eru viss-
ir um að rákimar séu sj<?n-
blekking og þeir sem eru á
annarri skoðun talið myndjm-
ar sanna sitt mál. Tsikniogipn;
Framh, á 11. eíðu