Nýi tíminn - 06.03.1958, Síða 10

■’» »« fcf'W « • * i"
fc * um
>rvRircf n ‘TirritioniKjfvinrtnvr’jíi
10) _ NÝI TÍMINN — Fimmtudagur 6. marz 1958 -
, kJíIMIT IYW — 836t síjsíii .& wsM>rr)nrjrní'3>
Ritstjóri: Sveiribjörn Beinteinsson.
1 é ára$n<pr WBm,r síSqei
Skjurður Breiðfjörð fœddst
Þriðjudaginn 4. marz
Móðurjörð, hvar maður fæðist
mun hún eigi flestum kær;
|>ar sem ljósið lífi glæðist
«og lítil sköpun þroska nær.
í fleiri lönd þó fengi drengir
forlaganna vaðið sjó,
hugurinn þangað þrengist
lengi
sem þeirra fögur æskan bjó.
Mundi ég eigi minnast þinna
móðurjarðar tinda há,
og kærra heim til kynna
minna
komast hugarflugi á.
Nú fyrir fáum dögum leit ég
á próförk af ljóðabók tvítugs
skálds og sá að þar var Sig-
urðar Breiðfjörð fagurlega
minnzt í ljóði. Af eldri kveð-
skap um Sigurð vil ég minna
á kvæði Steingríms: Á ferð
hjá Grímsstöðum og kvæði
Svo kvað Sigurður Breið-
fjörð vestur í Grænlandi. Þar
orti hann Númarimur og í
þeim eru þessar vísur sem
íslendingum eru svo kærar.
Sigurður Breiðfjörð fæddist
4. marz 1798 í Rifgirðingum á
Breiðafirði. Hér verður ekki
rakinn æviþráður skáldsins,
enda eru öllum tiltækar heim-
ildir um þau efni. Sigurður
var mikill gleðimaður, en
samf hinn mesti raunsæis-
maður; heilsuveill löngum,
énda óreglusamur og vann
erfiða vinnu meðan kraftar
entust.
Sigurður var síyrkjandi allt
frá bamæsku, orti nær þrjá-
tíu rímnaflokka lengri eða
skemmri, mikið af Ijcðum og
ógrynni lausavísna, auk alls-
konar tækifæriskveðskapar.
Rímur Sigurðar munu lengst
halda uppi minningu hans, og
þær eru mestar að vöxtum
og gildi. Þar er að finna bæði
góðan skáldskap og vondan;
en það bezta í rímum Sigurð-
ar er hlutgengt meðal þess
bezta i ljóðlist nítjándu aldar.
Helzta einkenni á rímum Sig-
urðar er léttur stíll og brag-
leikni, þar er fátt sem heitið
getur hnoð og ekkert klúður.
Rímnalist Sigurðar hefur haft
mikil og góð áhrif á alþýðleg-
an kveðskap síðan. Að sönnu
var fátt ort af rímum á seinni
helmingi nítjándu aldar sem
til stórvirkja teljist, en auð-
séð eru áhrifin frá Sigurði
Breiðfjörð á því bezta í þess-
ari grein. List Sigurðar end-
urnýjast og fágast í marg-
háttuðum kveðskap með
rímnaháttum t.a.m. hjá Þor-
steini Erlingssyni og þó
■kannski hvergi betur en hjá
Páli Ólafssyni. Sigurður Breið-
fjörð dó úr hungri og vesöld
í Reykjavík árið 1846, þreytt-
ur og vonsvikinn. Skáldskapur
þessa breiðfirzka snillings er
enn í gildi og lifir með þjóð-
inni, enda þótt nú vilji ýmsir
smávitrir menn svelta list
þessa í hel.
Það er til marks um vin-
sældir Sigurðar og ítök hans
, með þjóðinni að um hann
hefur verið meira ort en önn-
ur skáld á Islandi, og mundi
sú ljóðagerð fylla stóra bók.
Sigurður Breiðfjörð
Þorsteins Erlingssonar, þar
sem hann minnist skáldsins
m. a. á þessa leið:
Mörg sú neyð sem örgust er
og oft ég kveið í hljóði
síðast leið við söng hjá þér
Sigurður Breiðfjörð góði.
Ein ég mun samt ganga hér
framhjá ljóðum hinna þekkt-
ari skálda en setja í þess stað
vísur sem Guðrún Gísladóttir
ljósmóðir á Akranesi orti við
leiði Sigurðar. Guðrún varfrá
Stóra-Botni í Hvalfirði; hún
er fyrir stuttu látin í hárri
elli. Vísur hennar eru þannig:
Nú þótt rímna fækki fundir
finn ég glöggt hvað var og er.
Þakka allar yndisstundir
er þú Breiðfjörð veittir mér.
Því að hvílu þinni vendi
þegar færi gefast má;
kl"kk í anda konu hendi
kaldan steininn legg ég á.
Þegar Breiðfjörð þér að víkur
þetta smáa ljóðið mitt
hjartanlega höndin strýkur
hörpuna og nafnið þitt.
Þessar einföldu, látlausu
vísur lýsa vel þeim liug sem
fólk bar til skálds síns. Slíkur
kveðskapur segir einatt meiri
sannindi en þau ljóð sem
skáldin yrkja til að sýna list-
ir sínar. Sigurði Breiðfjörð
auðnaðist ekki að fága Ijóð-
list sína sem skyldi, en liann
náði þeim tónum sem hrifu
þjóðina. Það var raunalegt að
þeir skyldu eiga í illdeilum
Sigurður Breiðfjörð og Jónas
Hallgrímsson. Þeir voru ólíkir
menn að skaplyndi og 'skoðun-
um og fóru sína leiðina hvor
í skáldskap. List þeirra verð-
ur e^ki tekin til dóms í þess-
um þætti, en margt er nú ljós-
ara en áður var um ágreining
þeirra. Núna, meira en öld
eftir dauða þessara óliku af-
burðamanna, eru þeir okkur
hugstæðari en önnur skáld
þeirrar aldar sem leið.
Ég vildi aðeins minna á að
nú eru liðnir sextán áratugir
síðan Sigurður Breiðfjörð
fæddist.
Viðtal við Kiljan
ÞingMsbnmiim
Framhald af 8. síðu
Þinghúsið
brennur
Nazistaforingjarnir gengu
til verks. Nýr lögreglustjóri úr
flokki nazista var skipaður í
Berlín. Hinn 24. febrúar gerði |
lögreglan nýja liúsrannsókn
Karl-Liebkneclit-húsi, þar sem
aðalskrifstofur kommúnista-
flokksins voru. Hús þetta hafði
reyndar verið varðsetjð af lög- |
reglunni í margar vikur eftir
að árangurslaus húsrannsókn
hafði verið gerð þar. Við þessa'
nýju leit í m'argrannsökuðu t
húsi, sem iengj hafði verið
fullt af lögregluiiði, þóttust
nazistar nú finna „sérlega mik-
ilvæg gögn“.
lýsingar um að nazistar hefðu
eitthvað stórt i hyggju rétt
fyrir kosningar. Forystumenn
flokksins vöruðu fólk tryggi-
lega við öllu slíku.

Hinum þrautskipulögðu áróð-
ursaðferðum naz'sta var hald-
ið áfram. Hinn 25. janúar varð
minniháttar eldsvoði í Keisara-
höllinni í Berlín og var það
byrjunin á rosafréttum um
„kommúnistiskar aðgerðir".
Daginn fyrir þinghússbrunann
voru risafyrirsagnir í borgara-
blöðunum um „leyndardómana“
í Karl-Liebjcnechthúsi, um
„landráðagögn“ og „bolsévist-
ískar byltngaráætlanir“. Á
þennan hátt var almenningur
frá blaði til blaðs, frá degi t-il
dags, búinn undir hið stóra
högg, sem’ greitt var hinn 27.
febrúar. Kómmúnistaflokkn-
um var ljós tilgangur nazista
með öllum þessum ögrunarað-
gerðum og hann fékk líka upp-
Sérhver hugsandi maður sá
að stjórnmálaástandið var
uggvænlegt. All;r fundu að
| eitthvað lá í loftinu. Nóttina
i 3
milli 27. og 28. febrúar fengu
allir áð vita hvað það var.
Þá greiddu nazistar lýðveld-
inu rothöggið. Allar þýzkar út-
varpsstöðvar tlkynntu: Ríkis-
þinghúsið brennur!
Útvarpsstöðin í Berlín skýrði
einnig frá þvi, að einn brennu-
varganna væri hollendingurinn
Van der Lubbe. Hefði lögregl-
an handsamað hann á staðn-
um og hefði hann þegar játað
glæp sinn. Seinna voru svo
fjórjr menn í viðbót handtekn-
ir fyrir þátttöku í íkveikjunni.
Það voru: Torgler, foringi
þingflokks kommúnjsta og þrír
landflótta Búlgarar, Popov,
Tanev og Dimitroff. Áróðurs-^
stofnanir nazista sendu út æsi-
fréttir um að kommúnistar
hefðu kveikt í húsinú og ætti
bruninn að vera upphaf komm-
únistískrar byltingar.
Svivirðilegasta áróðursbragð
nazista var komið fram í dags-
ljósið.
Að morgni hins 28. febrúar
gaf fréttastofan „Preussischer
Pressediensf“ út fréttatilkynn-
ingu, þar sem eftirfarandi kafli
stendur: „Þétta er tvímæla-
laust alvarlegasta íkveikja, sem
Framhald af 3. síðu
fjnna betlara af nokkru tagi,
þeir hafa verið algerlega upp-
rættir á einum tíu árum; það
er ekki einu sinni hægt að
fá fólk til að taka við þjórfé.
Fólk sém þekkt Kína áður
trúir þessu var’a; það segir:
ekkerf' var betlið í Indlandi
hjá Kína. Og Kína er eina rík-
ið í gjörvöllum austurlöndum
sem ekki hefur rétt út hönd
eftir ölmusu frá Bandaríkjun-
um.
— Eru ekki einhverj’r á-
rekstrar milli hinnar fomu
þjóðmenningar Kína og þess-
arar tækniþróunar sem nú er
í uppsiglingu?
— Nei, það held ég ekki.
Kínverjar leggja mikla rækt
við menningarlega arfleifð sína
og búa enn til hina fegurstu
gripi af óbrigðulli smekkvísi,
eins og jafnan fyrr; ,þgð sem
áður var gert handa keisara-
hirðinni er nú falt .almenningi.
Og í mennjngu þurfa Kínverj-
ar ekki að læra af vestur-
landabúum. Bæði keisaraleg
og trúræn byggingarlist þeirva
var einstök í sinni röð í heim-
jnum. Það er t.d. ekki hægt
að bera saman musteri himins-
ins í Peking og Péturskirkf-
una í Róm, eða keisarahallim-
ar kínversku og bústaði evr-
ópskra konúnga; það er eins og
að líkja saman nútímahúsi og
sveitakofa. Og það er sama
hvert litið er, alstaðar rekst
maður á fyrirmyndir þess sem
við teljum okkur helzt til gild-
is á vesturlöndum. Ég sá t.d.
bækur, skrifaðar og prentað-
ar á framúrskarandi ágætan
pappír, eins og við getum gert
hann beztan, en þessar fögru
bækur voru sumar frá dögum
Ingólfs Amarsonar, mörgum
öldum áður en vesturlanda-
menn þekktu pappír.
— Þessi menningararfur
hlýtur að auðvelda Kínverjum
mjög alla endurreisn þjóðlífs-
ins.
— Tökum til dæmis þjóð eins
og Rússa sem á 40 árum hafa
lyft sér úr mesta menningar-
legu umkomuleysj sem sögui
fara af, að undanskildum
þessum stutta vakningartíma
10. aldar; áttu enga forna tón-
list, enga forna bygginghrlist,
engan foman bókmenntaarf,
enga verklega menningu, en
hafa þó á þessum skamma
tíma dregið sig upp úr van-
menntunardíkinu, bókstaflega
á hárinu, og orðið e'tt voldug-
asta ííki heims, tæknilega og
menningarlega, hversu margt
sem hægt kann að vera að
gagnrýna í fari þeirra. Þegar
þessa er minnzt þarf enginn
að vera í efa um framtíð Kína,
sem hefur að bakj sér ein-
hverja stórbrotnustu menning-
argeymd jarðarinnar um þús-
undir ára.
— Hvernig féll þér við Kín-
verja sjálfa?
— Þeir eru ákaflega þægi-
legir og Ijúfir í umgengni. En
sá gall: er á samneyti við þá,
að þeir eru einstaklega litlir
tungumálamenn. Það er mjög
erfitt að finna fó!k sem skilur
vesturlandamál, og vestur-
landamenn hafa gert sér lítið
far um . að læra kínversku,
nema trúboðar, en því miður
eru trúboðar ekki be.'inlínis
heppilegir til þess að vera
milligöngumenn milli vestur-
landa og Kína. En eflaust auk-
ast nú samskiptin á þessu
sv'ði, ég rakst t. d. á íslending
í Peking, sem er að læra kín-
versku við háskóla þar, Skúla
Magnússon, ungan stúdent.
— Telur þú ekki að þunga-
miðja mannkynsins, ef svo má
-að orði komast, sé að færast
nær Kína og Indlandi?
-— Hún er þar; það er þarna
austurfrá sem mannkynið á í
rauninni heima. Við Vesturlanda-
menn erum í útjaðrinum. Við
erum þessir skrýtnu en gáfuðu
sjóræningjar, sem búum á yztu
annesjum veraldarheimsins og
höfum fundið upp peningana.
í skólum á vesturlöndum er
okkur kennt um Alexander
m.'kla, sem lagði undir sig
Indland. í Indlandi bjó á þeim
tíma hámenntuð þjóð og mikið
bókafólk, en þó talið sé að
hann hafði komizt alla leið til
Punjab, er hvergi í indverskri
heimild nokkur stafur finnan-
legur um Alexander — þeir
tóku ekki eftir honum! Svona
er frægð okkar þarna austur-
frá. Eg álít að þar séu höfuð-
stöðvar mannkynsins. Kína og
Indland eru mestu ríki jarðar-
innar, þar búa me.'ra en 1000
milljónir manna. Eg held okk-
ur skjátlist stórlega hér á vest-
urlöndum ef við gleymum
þessari staðreynd. Þessar þjóð-
ir eru nú að vakna á alveg
nýjan hátt og kveða sér hljóðs
á vettvangi sögunnar, og þær
munu hafa úrslitaáhrif á örlög
heimsins, einnig vesturlanda.
M.K.
<S>-
átt hefur sér stað í Þýzkalandi.
Lögreglurannsóknir sýna að
eldur var kveiktur í öllu hús-
inu, frá grunni til þaks. Elds-
neytið var tjörupappi, kyndlar
og benzín og var það borið að
eldf'mum stöðum. Lögreglu-
menn sáu 7—10 menn með log-
andi kyndla í hinni myrku
byggingu. Miðhluti þinghúss-
ins er gjörsamlega brunninn,
þingsalur og þingpallar gjör-
eyddir. Tjónið er metið á
milljónir marka“. E. Þ.
Erlend tíðindi
Framhald af 6. síðu
gerða gegn Túnis. Gaillard og
sósíaldemókratarnir tóku þann
kost að verja árás'na á óvarið
þorp í Túnis í öllum atriðum.
Einungis þingmenn kommún-
ista og fylgismenn Mendés-
France mótmæltu hermdar-
verkinu við atkvæðagre'.ðsluna.
Oft hefur verið um það rætt,
að nýlendustyrjöldin í Alsír
hafi í'för með sér hættu á að
reynt verði að koma á hernað-
areinræði í Frakklandi. Að-
dragandi og eftirmál árásar-
innar á Sakiet sýna að sá
ótti er allt annað en ástæðu-
laus. M. T. Ó.
Tuttugu bórn. drukknuðu í
fyrrad. í Kentucky í Banda-
ríkjunum, þegar skólabíll
datt í á í vexti. Mörg börn
gátu bjargað sér með þvi
að skríða út um dj-rnar á
bílnum áður en hann sökk.