Nýi tíminn - 10.04.1958, Blaðsíða 5

mí
Fimmtudagiir 10. apríl 1958
NÝI TÍMINN
(5
Paul Robeson hyfftur víða
áfsafmæfinu
Myndin cr tekin af Kobc-
son þegar liann kom síðast
til Bretlands fyrir átta árum,
Þá, haföi Iiann enn ve abréf.
Hvarvetna hljómar krafan um oð bandarísk
sfjórnarvö!d leys1 af hönum fjöfunnn
26 3 átti einn af óviöjafnanlegustu listamönnum, einn
stórbrotnasti persónuleiki þessarar aldar sextugsafmæli.
Hans veróur minnzt urn allan heirn á þessum degi og
dteljandi aödáendur hans munu vona aö skammsýnir
ráöámenn í ættlandi hans sjái sig loks urn hönd og
'skeri af honum átthagafjöturinn sem þeir hafa tióðraö
hann meö í nær heilan áratug.
Þessi maður cr bandoríski
söngvártón og leikarinn Paul
Robeson, sem hsfur verið ó-
hneykslar.ieg, en tmi leið orðið
til þess að skýra fyrir mönnum
um allajr heim aö umhyggja
frjáls maður síðan 1950. Síðan | ba.ndarí.ski'a stjórnarvalda fyrir
þá heíur bandaríska utanvikis- eiiistakiins: f: clsir.u • reUir birzt
ráountytið mai'gsinnis neiíað
hönurri um vegabréf til útlanda,
síðast riu fyrir rtokkrum vikum.
Þessi skerðing á ferðafrelsi eins
vinsælasta listárnarins Bárida-
ríkjanna hefur a.ð vonum þótt
á áilundar'egan hátt, þegar þvi
er að skipta.
Átfhagafjöíurinn á Robeson er
enn fárániegri og óáfsakanlegri
fyrir það ao Kann v'ar' á hann.
se;tu-r vegria bess eins að hann
Ritötjóri: Sveinbjörn Beintcinsson..
Fæstir þeir, sem yrkja fer-
henda visu stöku sinnum,
gera sér grcin fyrir því liváð
slík vísa er í rauninni marg-
brotin smíði. Til einnar fer-
skeytlu þarf fjórar Ijóðlinur
tuttugu og sex atkvæði, fjór
tán áherzluatkvæði og liin tólf
áherziulaus, þá þarf sex
stuðla, eða fjóra stuðla og tvo
höfuðstafi, ef menn vilja held-
ur orða það svo, ennfremur
þarf fjögur orð í rím. Ekki
má hræra þessu efni í eina
bendu eftir því sem andi vís
unnar heimtar, heldur verður
hver hlutur að vera á sínum
stað svo rétt hljónifall náist.
Auk alis þessa þarf að koma
til vit og metnaður skáldsins
eigi vísan að vera skáldskap-
ur.
Margir geta ort. rétt kveðna
vísu án þess að kunna skil á
þessum reglum, sem sagt, án
'þess að til staðar sé verk-
fræðileg lcunnátta í byggingu
ferhendrar vísu. Ef menn
finna það á sér án verulegrar
ihugunar hvort vísa er rétt
ort eða ekki, þá er sagt að
þeir hafi brageyra, og er það
hliðstætt því að margir geta
sungið og náð lagi þó ekki
geri þeir sér grein fyrir lög-
málum söngfræðinnar. Það er
sennilega lítið unnið við
fræðilega greiningu á bragar-
háttum frá sjónarmiði skáld-
skapar að minnsta kosti. Ef
ein eða tvær kynslóðir van-
rækja. að nema og kenna brag-
iist þjóðarinnar, þá deyr þessi
einkennilega list út og verður
að dauðum bókstaf. En ef Is-
lendingar missa tökin á stuðl-
um og hi’ynjandi ljóða sinna
þá eru þeir búnir að glata
meginstyrk íslenzkrar tungu.
Vera má að þjóðin telji sér
hagkvæmt að selja þessa eign
sína eins og aðrar fleiri, en
ekki er það til virðingarauka.
Vegna. þess að ýmsir hafa
óskað þess að í þættinum
komi fram fróðleikur um
bragarhæít: og undirstöðuat-
riði i Ijóðagerð, þá mun ég í
nokkrum þáttum reyna að
leiða í Ijós helztu atriði þessa
máls. Nákvæm fræðsla um
þetta efni niundi fylla margar
stcrar bækur, svo hér verður
stikla.ð á stóru.
Ég var búinn að tclja upp
ýmsa þá hluti sem þarf í eina
vísu og er þá. næst að gera
grein fyrir því hverrug þetta
cr sett saman í vísu. Fyrst
er að gera sér ljóst hvað orð-
in merkja.
Það er nokkuð breytilegt
hvað menn ka.lla hinar reglu-
bundnu línur sem vísan skipt-
ist í. Snorri nefnir þær visu-
orð, en þao nafn kann að villa
nútímamenn. Einatt er talað i
i
um Ijóðlímir og mun það vera
algengasta fræðiheit.ið. Ég get
vel fellt mig við að línur :
kvæði séu nefndar ijóðlínur,
cn kami ekki við nafnið, þeg-
ar um vísur undir rímnahátt-
um er að ræða. Almennast
er að kalla línur i vísu hend-
ingar; að visu var rim í kvæð-
um kallað hendingar til foma,
en orðið rim hefur nú útrýmt
þeirri merkingu orðsins svo
vel má nota það í hinni al-
mennu merkingu. Orðið hend-
ing hefur ýmsa kosti fram-
yfir orðin vísuorð eða Ijóð-
lína og verður notað hér í
þeirra stað. 'Orðið rím er ekki
mjög fornt í málinu sem nafn
á því er áður var nefnt hend-
ingar þ.e.a.s. samhljóma orð
í ljóði. Timatalskerfið var
nefnt rim áður. Eitt elzta
dæmi um hina yngri merkingu
orðsins er að finna í Hátta-
lykli Lofts ríka, en hann var
ortur nokkrum áratugum eft-
ir ao rímnagerð hófst á ís-
landi. Það má ætla að orðin
rím og rima hafi orðið sam-
Framhaid á 6. siðu
hefur neitað að afsala sér
grundvallarréttindum sem eiga
að vera tryggð í stjórnarskrá
Bandarikjanna: skoðanáfrelsinu.
Forsendur hinna mörgu úr-
skurða bandaríska utanríkis-
ráðuneytisins hafa jáfnan verið
| þær sömu: Robeson hefur ekki
féngið vegabréf vegna þess að
hann hefur neitað að „svara
spurningum varðandi veru hans
i Kcinniúnistaflokknum“, eins og
utanríkisráðuneytið komst að
orði í síðasta mánuði.
Robeson hafði i þetta sinn sótt
i 4--
uni vegabréf sem aðeins átti að
gilda fyrir stutta ferð til Bret-
lands og heim aftur. Þar átti
hann m. a. að leika i Pcrikles
á Shakespeareháííðinni i Strat-
ford, koma frani í sjónvarpi,
halda hljómleika og syngja á
samkomum námumanna.
Brezka Ieikarafélagið hafði
haft forgöngu uni að bjóða Robe-
son til Bretlands. Það og aðrir
aðilar sem stóðu fyrir boðinu
hafa þó ekki gefið upp alla von
um að bandarísk stjórnarvöld
kunni að sjá að sér, þó sejnt
sé.
Mikil liátíðahöld
i Indlandi
Robeson verður sem áður seg-
ir heiðraður víða um heim í
dag, en óvíða mun verða jafn-
mikið um dýrðir og í Indlandi.
í flestum stórborgum landsins
verða haldnir fundir og hljóm-
Jeikar. Nehru fórsæiisráðherra
og dóttir hans, Indira Gandhi,
hafa haft forgöngu -um þessi há-
tíðahöld. Nehru líefur komizt
svo að orði í ávarpi:
,,Það cr skylt að minnast þess-
ara tímamóta, ckki aðeins vegna
þess að herra Robesen er einn
mesti listamaður okkar kynslóð-
ar. heldur einnig vcgna þess að
hann hefur verið fulltrúi og
píslarvottur rrtáístaðár, sem okk-
ur ætti öllum að vera kær,
I málslaðar mannlegs virðuleika.
1 Við erum ekki einungis að votta
| miklum manni virðingu okkar
I liegar við höldum upp á afmæli
hans. Við hyllum um leið þann
málstað sern verið hefur hans og
hann hefur þjáðst fyrir.“
Undir þessi orð munu rnargir
taka. Þeim aðdáendum hans hér-
lendis sem kynnu að vilja senda
honurn kveðju skal bsnt á heim-
ilisfangið: Paul Rcbeson, c/o
Robert Rockmorc, 10 E. 40th
Strcet, Ncw York, USA.
Dani.féll 17 mefra í jekulsprunp og
slapp vi5 öll felþni mellsli
Gekk niður í skála þegar h mn hafði verið dreginn upp
Reykvíkingar flykktust úr bænum um páskana, mörg
hundruö á Hellisheiði, á annaö hundraö suöur í lönd.
Dani einn sem gekk á Langjökul steyptist riiöur í jök-
ulsprungu, 17 metra fall, en varö ekki meirit af og fór
til vinnu sinnar í gær sem ekkert hefði í skorizt.
Ferðafélagið gekkst fy-rir tveim
ferðum um páskana. í Haga-
vatnsskálann fóru 10, og var
Jóhannes Kolbeinsson farar-
stjóri. Lagt var af stað kl. 7
á skírdagsmorgun og komið um
hádegi austur að Helludal og
gengið það sem eftir var leiðar-
innar og tók það nær 8V2 klst.
Bezta vorveður var þar innfrá,
blæjalogn en þoka og regnsuddi
en á föstudag og laugardag var
glampandi sólskin og einnig mik-
inn hluta páskadagsins.
Á laugardaginn var gengið á
Langjökul. Á svokölluðum jökul-
borgum, þar sem jökullinn geng-
ur fram af brúnum, vildi það ó-
happ til að einn í förinni datt
niður í sprungu. Vildi honum
það til að mikill snjór fór niður
með honurn er snjólagið yfir
sprungunni brast undan honum
og að sprungan var ekki nema
um 1 m á breidd. Rann hann
því meir en féll þar til hann
stöðvaðist á sillu, hafði hann þá
runnið urn 17 metra.
Svaraði hann strax beear k.nll-
að var til hans og kvaðst vera
ómeiddur. Var þegar farið heim
að ská'a eftir meiri köðluni til
þess að liægt væri að draga
hann upp. Liðu um 2 stundir
frá því hann féll niðúr ög þar til
honurn hafði verið náð upp.
Hann hafði skrámást nokkuð á
enni og hnakka, en var ómeidd-
ur að öðru leyti. Gekk hann
mestalla leiðina niður að skálan-
um. Maður þessi er danskui
bókbindari, Djurup að nafni og
vinnur i Bókfelli. Gekk hann að
vinnu sinni i gær.
34 í Þórsmörk
Hin ferð Ferðafélagsins var í
Þórsmörk. Þangað fóru 34. Var
farið þar i Hamraskóga, Úti-
gönguhöfða o. fl. nálæg fjöll og
einhverjir fóru upp á jökul.
65 austur í Öraefi
Austur í Öræfi fór.u 65 með
Páli Arasyni. Var lagt af stað
í hellirigningu austur yfir Héll-
i.shciði LJ'iarii-.n éILLl lwnai-
farið var yfir Skeiðarársand var
glaðasólskin. Farið var austur að
Kvískerjum og að Fjallsá á
Breiðamerkursandi. Nokkrir
•gengu á Kvíárjökul, en enginn
héimsótti Öræfajökul í þetta
sinn.
47 tU Kaprí —
61 til Parísar
Suður til Ítalíu fóru samtals
47, til Kaprí, Rómar o. fl. staða
og nutu kaþólsks helgihalds og
•gr-rigu á fund páfa. Ferðin var á
mJum Ferðaskrifstofu ríkisins
og flugráðs og var Baldur Ing-
ólfsson fararstjóri. Þeir komu
heim í fyrradag.
Þá fóru 61 af starfsmönnum
bankanna og SÍS til Parísar.
Munu þeir hafa fengið snjó-
komu í Frakklandi, en Hklega
engan skíðasnjó. Þeir eru vænt-
anlegir heim i dag. Fararstjóri
var Guðni Þórðarson blaðamað-
ur hjá Tímanum — Nokkur
'aðanna hneyksluðust mjög á'
Rómarförinni — en virtust ekki
finna neitt athugavert við Pai’ís-
arförina.
Loks var svo skíðamótið á
Hellisheiði um páskana, en frá
þvi er ýtarlega sagt á íþrótta-
cíAnnr.; 1 rloo