Nýi tíminn - 10.04.1958, Blaðsíða 8

.St — .■!!* ~ 8961: &í<íg M w$abáSmm&i
S) — NÝI TÍMINN — FimmtudagTir 10. apríl 19o8
átfbiuxteæfeO «— 0
Haraldur Jóhannsson hagfrœSingur:
Um þessar mundir eru uppi
kröfur um, að horfið verði frá
greiðslu útflut:jingsuppbó:a, en
gengi krónunnar fellt,
Með gengisfellingu ynnist
það á, að talið er, að bundinn
>’rði endi á árlegar
samningagerðir ríkisstjórnar-
Fyrri hlufi
kostnaður = vörumagn x er-
lent söluverð x gengi.
Hver liður og þáttur þessara
jafna verður stuttlega athug-
aður. Um leið verður gert ráð
fyrir að aðrir liðir eða þættir
haldist óbreyttir. Ennfremur
verður. iitið svo á, að jafnvægi
ríki í útflutningsatvinnUvegun-
um er þa lworki tap né gróði,
vöxtur né samdráttur. Til létt-
is verður jafnframt miðað við
sjávarútvegirin einan, þegar
innfluttra vara fara í reynd
mjög eftir þvi, hvort verðlag
útfluttra vara hreyfist í sömu
átt og að sama marki, þ.e. eftir
viðskiptakjörunum. En að við-
skiptakjörunum verður vikið
undir liðnum Erlent söluverð.
Breytingar á verðlagi rekstr-
arvara sjávarútvegsins munu
þannig sjaldan verða svo miki-
ar, að ástæða þyki til að breyta
gengisskráningu þeirra vegna.
innar og útgerðarmanna um
rekstursgrundvöll útvegsins.
En er þetta sjónarmið á rök-
um reist? Getur fast gengi
skapað sjávarútveginum varan-
legan rekstursgrundvöll? Þess-
úm spurningum verður reynt
að svara í grein þessari.
I.
Aíkomuskiiyrði útflutnings-
atvinnuvcganna verða sett upp
i jöfuur, eins og bent hefur
verið á.
Útgjöldum útflutningsat-
vmnuveganna (sjávarútvegs-
ins) verður skipt niður í þessa
þrjá flokka: Innflutningskostn-
að, kaupgjaldskostnað og fjár-
magriskostnað. Um útgjöld út-
flulningsatvinnuveganna gilda
þannig þessar jöfnur:.
Útgjöld = innflutningskostn-
aður + kaupgjaldskostnaður
+ fjármagnskostnaður.
Tekjur hafa útflutningsat-
vínnuvegirnir af sölu vara
sinna á erlendum markaði, en
söluanövirðinu er skipt í ís-
lenzkar krónur á skráðu gengi.
Um lekjur útflutningsatvinnu-
veganna gilda þannig læssar
jöfnur:
Tekjur = Vörumagn x erlent
söluverð x gengi.
Um afkomu útflutningsat-
vinnuveganna gilda þannig
jöfnurnar:
Innflutningskostnaður + kaup-
gjaldskostnaður + fjármagns-
TAFLA I.
Útsöluverð á gasolíu úr leiðslu
í Keykjavík 1950—1957.
Dags. Ár Kr. á tonn
1. apríl 1950 653
1. júlí 1950 670
6. jan. 1951 728
31. marz 1951 740
,31. maí 1951 769
31. jan 1952 827
31. marz 1952 913
20. des. 1952 867
15. maí 1953 821
31. júií 1953 855
31. des 1953 847
30. sept. 1954 841
23. sept. 1955 864
14. nóv. 1955 898
3. marz 1956 989
31. marz 1956 994
26. febr. 1957 1182
31. júlí 1957 989
30. sept. 1957 943
20. des. 1957 864
Heimild: Verðgæzlan.
Haraílöur Jóliahiissoh
talað ér um útflutningsatvinnu-
vegi, ög við Hnuveiðar á vetr-
arvertíð, stæráta éinstaka þátt
útvegsiris, þegar rætt er um
kostnaðariiði.
Útgjaldahlið jafnanna verður
athugúð fyrst, síðan tekjuhlið-
iri.
II.
Irinflut nitigskostnaður
Innflutningskostnaður sjóv-
arútvegsiris er aðallega útgjöld
vegna kaupa brennsluolía, veið-
arfæra og varahluta. ÚtgjÖId
þessi eru tálin nema að jafn-
aði um 18% útgerðarkostnaðar
linubáts á vetrarvertíð við
Faxaflóa.
Um útsöluverð gasolíu eru til
áreiðanlegar heimildir frá 1943.
Uni verðlag annarra rekstrar-
vara útvegsins eru ekki heim-
ildir tíl reiðu, svo að vitað sé.
Verðlag vara þessara mun þó
sennilega fylgjast með verðiagi
annars innflutnings, en visi-
tala verðlags innflutnings er
góð bending um það. Útsölu-
verð gasolíu 1950—1957 er
sýnd í töflu I og vísitala verð-
lags innflutnings í töflu II.
Kaupverð gasolíu mun nema
um 5% af útgjöldum Hnubáts
á vetrarvertíð. Þegar verð á
gasoliu var hæst þetta tíma-
bil, febrúár—júlí 1957, var það
um 80% hærra en fyrsta verð-
ið eftir gengislækkunina 1950,
en það svarar til um 4% hækk-
unar útgerðarkostnaðar línu-
báts. Það verð verður þó að
teljast til undantekninga. Ef
frá eru talin áhrif gengisbreyt-
ingarinnar og Kóreustríðsins
1950 virðast ekki mjög miklar
breytingar hafa orðið á verð-
lagi innfluttra vara ár þessi.
Áhrif breytinga á verðlagi
Ka upgjaldskostnaður
Um breytingar á kaupgjalds-
kostnaði verður rætt í tvennu
lagi: í fyrsta lagi um kaup-
gjaldshækkanir vegna hækk-
aðs grunnkaups; í öðru lagi
upi kaupgjaldshækkanir vegna
greiddra uppbóta á laun sam-
kvæmt visitölu.
Þar sem ekki hafa verið
teknar saman skýrslur um
kaupgjaldskostnað útgerðarinn-
ar nema fyrir nokkur undan-
farin ár, er ekki aðstaða til að
miða við raunverulegan kaup-
gjaldskostnað hennar. En gert
verður ráð fyrir, að laun sjó-
manna á fiskiflotanum hafi
fylgzt með Iaunum verkamanna
og háscta á kaupskipum.
í töflu III er birt ýfirlit yfir
kaupgjald verkamanna í
Reýkjavík 1950 til 1956 og í
töflu IV yfir kaupgjald full-
gildra háseta þessi sömu ár.
Töflur þessar bera með sér, að
grunnkaup verkamanna í
Reykjavik 1950 • var 12.3%
hærra en 1957 og grunnkaup há-
seta 25.4% hærral). Grunn-
kaup fiskimanna, þ. e. kaup-
trygging og skiptaverð, verður
talið hafa hækkað um meðal-
tal hækkana grunnkaups
verkanianna og háseta eða um
19%.
Kaupgjaldskostnaður mun
að jafnaði vera um 70% út-
gerðarkostnaðar linubáts á
vetrarvertíð. Hækkun á grunn-
kaupi sjómanna á fiskiflotan-
um um 19% jafngildir þannig
hækkun útgerðarkoslnaðar um
13%’.
Án breytingar á gengisskrán-
ingu eða greiðslu útflutnings-
uppbóta, mundi slík hækkun
útgerðarkostnaðar án efa leiða
til samdráttar í útveginum.
Kjarasamningar eru miðaðir
við raunveruleg laun og upp-
bætur þess vegna greiddar á
laun samkvæmt kaupgjaldsvísi-
tölu. Kaupgjald undanfarin ár
hefur þess vegna hækkað
miklu meira en svarar til
hækkana grunnkaups. Kaup
verkamanna í Reykjavík 1956
var þannig um 82% hærra-
en 1950 og kaup háseta á
kaupskipum um 103% hærra.
Ef kaup sjómanna á fiski-
flotanum hefur hækkað um
meðaltal hækkana kaups
1) Eftir að áhættuþóknun féll
niður var grunnkaup háseta
hlutfallsíega með lægsta móti.
verkamanna og háseta, hefur
kaupgjaldskostnaður útgerðar-
innar 1957 verið 92% hærri en
1950. En útgerðarkosinaður
línubáts á vetrarvertíð mun
hækka um 65%, þegar kaup-
greiðslur hækka um 92%.
s'-smþ. á 10. síðu
TAFLA II
Breytingar á verðlagi innfluttra vara 1945 — 1956
.2 M
> 3
0)
>
a
—>
cd
V)
>
cy t'i
ra
ÖD
CÖ
0)
'cfi
C
>> öó
V Cú
&
. o
t. -
01 **
eo
tu —
eo
c
a
3
‘<I
(1) (2) (3) (4)
1945 269 294
1946 273 332 + 38 + 13
1947 308 362 + 30' + 9
1948 346 370 + 3 + 2
1949 345 345 + 25 = 7
1950 574 511 + 166 + 48
1951 741 628 + 117 + 23
1952 158 645 - 17 + 3
1953 697 638 + 7 + 1
1954 670 637 - 1 + 0
1955 665 649 + F-• to 4- 2
1956 687 652 - 3 0
Heimild: Hagstofa íslands
TAFLA III
Mánaðarlaun Dagsbrúnarmaims 1950 — 1956
•< pr; Grunnlaun 0 *-4 2. _o u 0 Kr. 3. tfl GS - 1 C3 1/1 Kr. 4. ih 2 73 F~a oc 0, cö o .t: CÖ W w > Kr. 5. 5 a T2 CS 0 C3 a •.-3 § Kr.
1950 2.328 85 2.414 108.3 2.614
1951 2.328 85 2.414 131.0 3.162
1952 2.328 85 2.414 148.7 3.589
1953 2.328 107 2.436 157.3 3.831
1954 2.328 107 2.436 158,1 3.851
1955 2.488 141 2.629 162.3 4.258
1956 2.569 141 2.710 175.6 4.758
ATHS.: MiðaÖ er við 192 dagvinnustundir og 40 eftirv.st.
Heimild: Kjarasamningar Verkmannafélagsins Dagsbrún og Vinnu-
veitendasambands Islands.
TAFLA IV
Hámarkslaun fullgildra liáseta 1950
1956
1.
2.
9
C3
W
,cö £
G B
3 tJO
rd :o
"3 33
G
QJ
c.
3
T3
^ eo
VJ o
s
73
‘3 J3
04 «
3 .ts
Cö W3
W >
J/l O
■§ X
3
.-a
lÆ
ci
G
a
‘>
Kr. Kr. Kr. Kr.
1950 1.759 108.3 1.905 673
1951 1.759 131.0 2.304 1.259
1952 1.759 148.7 2.616 1.899
1953 1.759 157.3 2.767 1.975
1954 1.777 158.1 2.810 2.305
1955 2..206 162.3 3.580 1.966
1956 2.206 175.6 3.874 2.337
ATHS1. Yfirvinna er miöuð viÖ yfirvinnu háseta að
meðaltali á nokkrum millilandaskipum.
2. Þegar kaupsamningar voru gerðir á einlwerju ári telj-
ast þeir gilda allt gerðarárið.
Greinargerð um launahlutföll.