Nýi tíminn - 10.04.1958, Blaðsíða 7

-L-g
— Hinn 29. marz 1956 gat að
líta á fremstu síðu „Tímans“
þessi orð, létruð stærstu stöf-
um prentsmiðjunnar: „Staðið
við yfirlýsingar um að ekki
sé hér herlið á friðartjmuin.“
Þetta var mildl nýlunda í
landi þar sem pólitísk loforð
og yfirlýsingar hafa oftast
verið mörkuð hinu gyllta
Kainsmerki skrumauglýsing-
anna. Skemmst var að minn-
ast yfírlýsinganna, sem gefn-
ar voru 1949, er Island var
teygt inn í Atlanzhafsbanda-
lagið með fagurgala annars
vegar og litt duldum hótun-
um hins vegar. Utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna sór þess
dýran eið, og lagði við heið-
ur sinn og höfuð, að aldrei
mundi þess verða krafizt af
Islendingum, að hjá þeim
gisti erlendur her á friðar-
tímum. Hinir íslenzku stjóm-
málaflokkar, er stóðu að inn-
göngu íslands í Atlanzhafs-
bandalagið — Sjálfstæðis-
flokkurinn, Framsóknarflökk-
urinn og Alþýðuflokkurinn
— lögðu hönd á helga bók
og sóru hinn sama eið, og
Jögðu einnig við höfuð sín og
heiður. Réttum tveimur árum
síðar steig amerískur her á
land og hreiðraði um sig á
Reykjanesskaga. Ekki var
þetta gert með alþingissam-
þykkt, heldur á leynilegum
einkafundi ríkisstjórnar og
þingmanna fyrmefndra
flokka. Þá hófst nýtt ökeið í
sögu íslenzks þingræðis og
vinnubragða þess.
Við þetta sat í fimm ár.
I byrjun einmánaðar 1956
virtist hrollur sækja að tveim
okkar ágætu lýðræðisflokka,
Alþýðuflokknum og Fram-
sóknarmönnum. Það er al-
kunna, að vöskustu menn
kenna glímuskjálfta áður en
þeir ganga til leiks, stjórn-
málamenn merkja þennan
undarlega fiðring í taugum
á undan kosningum. Fögur
loforð eru talin öruggasta
meðalið við þessum kvilla,
enda alkunna, að timbraðir
menn lina þjáningar sínar að
afstöðnu svalli með fyrirheit-
um að bragða ekki vín fram-
ar. Það er einnig alkunna, að
loforð gefin i timburmönnum
eru litt merk.
En hvernig svo sem litið
er á hvatir Alþýðuflokksins
og Framsóknar á mótum góu
og einmánaðar 1956, þá komu
þessir tveir flokkar sér sam-
an um eftirfarandi yfirlýs-
ingu: „Alþingi ályktar að
lýsa yfir: Stefna Islands í
utanríkismálum verði hér eft-
ir sem hingað til við það
•xniðuð, að höfð sé vinsamleg
sambúð við allar þjóðir og að
ísland eigi samstöðu um ör-
yggismál við nágrannaþjóðir
sínar, m.a. með samstarfi í
Atlanzhafsbandalaginu.
Með hljðsjón af breyttum
viðhorfum síðan varnarsamn-
ingurinn frá 1951 var gerð-
ur og með tilliti til yfirlýs-
ingarinnar um, að eigi skuli
vera. erlendur her á íslandi
á fi'iðartímum, verði þegar
hafin cndurskoðun á þeirri
skipan, sem þá var tekin upp,
með það fyrir augum, að Is-
. lendingar annist sjálfir gæzlu
og viðhald varnarmannvirkja
— þó ekki hernaðarstörf —
og að herinn hverfi úr landi.
Fáist ekki samkomulag um
þessa breytingu, v.erði málum
»STAÐIÐ
VIÐ YFIR
INGAR«
eítir Sverri Kristjánsson,
fylgt eftir með uppsögn sam-
kvæmt 7. gr. samningsins."
Þessi yfirlýsing, er Alþýðu-
flokkurinn og Framsókn
sömdu og orðuðu, var sam-
þykkt með'Sl atkv. gegn 18
atkv. Sjálfstæðismanna. Sós-
íalistaflokkurinn og Þjóðvarn-
arflokkurinn greiddu henni
atkvæði, þótt óánægðir væru
með form hennar og efni.
Þjóðin greiddi yfirlýsingunni
meirihlutaatkvæði sitt í kosn-
ingunum 24. júní: 57,1%
kjósenda lýsti fylgi sínu við
þá flokka, er stutt höfðu yf-
irlýsingana um brotthvarf
hins erlenda here. Mánuði sið-
ar var núverandi ríkisstjóm
mynduð, og í málefnasamn-
ingi hennar standa þessi orð:
„Ríkisstjómin mun í utan-
ríkismálum fylgja fram álykt-
un Alþingis 28. marz s.l. „um
stefnu fslands í utanrikis-
málum og meðferð varaar-
samningsins við Bandarikin.““
Þetta er í stuttu máli saga
yfirlýsingarinnar fram að
stjómarskiptum. Það tók að-
eins fjóra mánuði að standa
eltki við yfirlýsinguna. Dag-
ana 20.—24. nóv. 1956 fóm
fram viðræður í Reykjavík
milli ísl." ríkisstjómarinnar og
nokkurra fulltrúa Bandaríkja-
stjómar um yfirlýsinguna.
Hinn 6. des. 1956 skýröi ísl.
utanríkisráðuneytið frá því,
að „viðræðurnar leiddu i ljós,
að vegna ástands þess er hef-
ur skapazt í alþjóðamálum
undanfarið og áframhaldandi
hættu sem steðjar að örj’ggi
Islands og Noröur-Atlanz-
hafsbandalagsins sé þöi'f
vamarliðs á íslandi sam-
kvæmt ákvæðum varaarsamn-
ingsins". Jafnframt var þess
getið í tilkyxmingu utanrík-
isráðuneytisins íslenzka, að
sagnfræðing
i viðræðunum hafi verið „haft
í huga“ hið gamla sjónarmið,
að erlendur her skuli ekki
dvelja á íslandi á friðartím-
um, sömuleiðis var „haft í
huga“, að „úrslita ákvæði um
hvort varnarlið dvelji í land-
inu, er hjá rikisstjóm ís-
lands.“
Þetta em í stuttu máli
efndirnar á yfirlýsingu Al-
þingis frá’ 28. marz 1956.
Þegar Alþýðuflokkurinn og
Framsókn mönnuðu sig upp
í að semja yfirlýsingu sína
kom það fram í umræðum á
Alþingi, að horfur í alþjóða-
málefnum væru þá ólíkt frið-
vænlegri en áður hafði ver-
ið, og var vitnað um það efni
í Eisenhower Bandaríkjafor-
seta. Þess vagna mundi það
ékki koma að sök, þótt „varn-
arliðið“ yrði látið hverfa til
síns heima. En Eisenhower
reyndist slæmur spámaður.
Siö mánuðum síðar er ver-
öldin öll á öðram endanum:
Rauði herinn ber niður upp-
reisnina á Ungverjalandi,
þverbrestir koma í Ijós í Var-
sjárbandalaginu, siðferðileg
taflstaða Ráðstjórnarríkjanna
verri en verið hafði um langa
stund. I sama mund hafa tvö
siðmenntuðustu og kristnustu
ríki Atlanzhafsbandalagshis
ráðizt inn í Egyntaland með
öllum hertólum nútímatækni,
að kjarnorkuvopnum undan-
skildum, brennt Port Said til
ösku og drepið saklaust fólk
í hundraða og þúsundatali.
Af þessu viðburðum dró Al-
þýðuflokkurinn þá ályktun, 1.
des. 1956, að ekki sé „rétt
eins og nú er ástatt að gerðar
séu ráðstafanir til brottfarar
varnarliðisins frá Islandi."
En stefna beri að því, „að

Islendingar reki vamarstöðv-
arnar sjálfir með nauðsyn-
legri aðstoð, þegar þeir telja
örvggi landsins og Norður-
Atlanzhafsbandalagsins leyfa
slíkt.“
Alþýðuflokkuririn hrösaði
sér af því að hafa verið höf-
undur að yfirlýsingunni 28.
marz 1956 og er ástæðulaust
að svipta hann þeim heiðri.
En hann má einnig hrósa sér
af því að hafa hlaupið frá
þeesu veika barni sínu þegar
mest lá við, og ástæðulaust
líka að sleppa því atriði úr
frægðarsögu flokksins. Hitt
er svo annað mál, hvort á-
stæða sé til að fyrirgefa höf-
undi yfiriýsingarinnar flótt-
ann.
Þegar vígsnautar okkar Is-
lendinga, Englendingar og
Frakkar, gera herhlaup inn
í annað land, þá virðist nokk-
uð hæpið að draga af því
þá ályktun, að íslandi sé
nauðsyn á dvöl erlends hers
til að vernda „öryggi Islands
og Noröur-Atlanzhafsbanda-
lagsins.“ Nema þvi aðeins, að
ísland leggi blessun sína á
þetta herhlaup, telji það
nauðsynlegt öryggi sínu. En
engin skilríki hafa birzt um
það, að slík hafi verið opin-
ber afstaða íslenzka utanrík-
isráðuneytisins. Hins vegar
skal það játað, að öryggi At-
lanzhafsbandalagsins var í
hættu í innrásinni í Egypta-
land. En það vom Englend-
iiigar og Frakkar sjálfir, er
stefndu því í voðann, og þar
áttu engir aðrir sök á, allra
sizt Ráðstjórnarríkin. En við-
burðir þeir, er urðu þess vald-
andi að Alþýðuflokkurinn og
Framsókn gengu á bak kosn-
ingaloforða sinna um brott-
för hins erlenda hers, gerðu
það bert, að staða Islands í
Atlanzhafsbandalaginu er
ekki aðeins andhælisleg, held-
ur blátt áfram lífshættuleg.
Það er eitthvað kynvillings-
legt við það ástand, að vopn-
laust smáríki sé að spóka sig
í hernaðarbandalagi og hafi
sýslumann úr Gullbringu- og
Kjósarsýslu til að semja um
hermál í stórráði Atlanzhafs-
generálanna. Þama situr full-
trúi Islands, og á ekki einu
sinni trésverð, og ræðir af al-
vöm við gullbryddaða herfor-
ingja, um vamir Atlanzhafsr
ins — já um varnir alls hins
„frjálsa heims“! Eri þetta
er ekki aðeins hjákátlegt, það
er háskalegt. Island er dreg-
ið eins og lamb til skurðar
inn í hverja þá deilu, sem upp
kann að rísa á hnettinum.
Hver úlfaþytur, hvar sem er
á jarðkringlunni verður til
þess, að stjórnmálaflokkar
okkar, sem eru þó að burðast
við á stundum að vera heiðar-
legir fyrir kostningar, svíkja
allt sem þeir hafa lofað þeg-
ar líður að haustnóttum. Með
aðild sinni í Atlanzhafsbanda-
laginu hefur Island í raun og
vera misst alla stjórn á ut-
anríkisstefnu sinni, það bei*st
eins og stýrislaust far í stór-
sjóum ,heimsviðburöanna,‘étur
ofan í sig í dag það sem það
sagði í gær, sviptii' sig póli-
tískum manndómi, treystir
sér ekki til þess að lifa eins
og frjálsbornum manni sæm-
ir og lætur öðrum um að
dæma, hver sé hagur þess í
samskiotum og viðskiptum
við umheiminn.
Hin maTgncfnda yfir'ýsing
frá 28. marz var ÖU mörk-
uð þessarj fáránlegm „sam-
stöðu“ okkar i Atlanz,hafs-
bandalaginu. Því er lýat vfir
að Islendingar :,s5ru?; riálfir
framkvæma öll störf víð
,,varnarmannvirkin“, — „þó
ekki heruaðarstörf“. Mér er
spum: hví ekki heraaðar-
störf? Eru það ekki Ivnað-
arstörf að viðhnlda hemaðar-
mannvirkjum ? En hvers
vegna undanskilja höfundar
yfirlýsingarinnar hernaðar-
störfin ? Einfaldlega vegna
þess, að þeir kveinka sár við
r 5 gerácí hcrncnn, en vllja
Þdr v:rðnst
pevV’-nv, O’VIIV, llVG
fjarstæðukennd aðild U,'inds
er í AtlanzhafsbaudaUrinu,
en liafa ekki manndóm í sér
til að mæla með þv;. sem
s.jálfsagt er: úrsöam Is'ands
úr þeim félagsskap!
Það má hverjum manni
■rivyir— -Jjóst, að e’kki verður
Íosnað við erlendr.n her úr
landi nema að geröar verði
ráðstafanir til þess að segja
ísland úr Atlanzhafsbandalag-
inu og taka upp aftur það
hlutleysi, er lýst var vfir við
vöggu íslenzks sjálfstæðis ár-
ið 1918. Höfundar þeir er
stóðu að seinni yfirlýsingu
Alþýðuflokksins 1. des. 1956,
játa þetta óbeinlínis. Þeir
staðhæfa, að eklti sé hægt að
koma hernum*burt. „eins og
nú er ástatt“, en Islendingar
eigi að stefna að því ,.að reka
varnarstöðvarnar með nauð-
synlegri aðstoð“. Orðalavið
er dálítið torskilið, eða öllu
heldur: það má skilia það og
misskilja eftir geðbóta. Rnð-
herra Albvðuflokksins hafði
setið 4 máriuði og einni viku
betur í stóli utanríkisemb-
ættisins þegar yfirlýsinrin
um flótt.ann frá fyrri afstöðu
var samin. Stuttur tími, jafn-
vel á ævi íslenzkrar ríkis-
stjórnar, en nóau langur til
þess að Alþýðuflokkurinn
hafði numið hið tvíræða
tungumál sem talað er í söl-
um utanríkisþiónustunnir.
Það sem á hinni dinlómatísku
íslenzku Alþýðuflokksins heit-
ir „að reka varnarstöðvar“,
hlýtur að þýða á íslenzku
okkar hinna: að fást við
hernaða’störf og liervamir.
Þetta verk eiga Islendingar
að rækja „með nauðsynlegri
aðstoð“. Getur þessi nauðsyn-
lega aðstoð verið nokkuð ann-
að en amerískir, þjálfaðir har-
menn? Hin mikla yfirlýsing
frá 28. marz 1956 um brott-
för hins erlenda hers er þá
orðin að yfirlýsingu um kyrr-
setu þessa hers í landinu, að
viðbættri þátttöku íslendinga
í „rékstrinum“. Sic transit!
Það sem hér hefur verið
tekið fram er ekki sagt til
þess að leggja Alþýðuflokk-
inn í einelti eða skattvrðast
við hann, heldur til þpss að
sýna fram á, að brottflutn-
ingur hersins af Islaudi eru
draumórar einir, ef ekki verð-
ur um leið reynt að flvtia
Island búferlum úr Atlanz-
hafsbandalaginu. Þetta er
heldur ekki sagt til þess að
letja menn til baráttu fyrir
brottflutningi hersins á
gmndvelli hinnar gömlu yfir-
lýsingar Alþingis 28. marz
1956. Það er aðeins á það
Framh. á 11. siðri