Nýi tíminn - 05.06.1958, Page 8

6) — NÝI TlMINN
FimmtudagTir 5. júni 1958
Stokkhólmi 23. mai.
Vorið er loksins komið til
Stokkhólms, þó ekki þurfi enn
að kvarta undan hlýindunum.
En nú eru trén óðum að
laufgast og garðarnir að verða
grænleitir og vingjarnlegir.
en þeir hafa verið allstrangir
á svip, teygjandi svarta
stofna með nöktum greinum
upp í hráslagalegt vorloftið.
Iiins vegar spretta nú kosn-
ingaspjöld um alla borg, ekki
sízt í görðunum og meðfram
fjölfömustu götunum, sum af
ótrúlegri stærð og studd jarð-
f.östum trégrindum. Er það
mikið sport. í kosningabardag-
anum að snúa út úr kjör-
orðum andstæðinganna (og
er raunar iðkað í fleiri lönd-
um!). Víða sést kosninga-
spjald frá Sósíaldemókrata-
flokknum með mynd af roskn-
um verkamanni í snarifötum
með medalíu á brjósti. Með
fylgir lesmál á þessa leið:
Það getur svo sem verið nógu
gott að fá meda)íu..en fyrst
ærlegan ellilífeyri! Þjóðflokk-
urinn setti þá upp risastórt
spjald með skrípamynd af for-
I hinum kjördæmunum eru
kosnir 5—12 þingmenn. Nú-
verandi kosningafj’rirkomulag
var fjTst viðhaft í kosningun-
um 1952, og er enn til reynslu.
Var þá horfið frá því að
leyfa bandalög flokka og
breyta nokkuð aðferðinni við
útreikning þingsæta, í þeim
tilgangi að þingmannatala
hvers flokks verði í sem beztu
samræmi við atkvæðamagn
hans.
Eins og sést á orðahnipp-
ingum koshingaspjaldanna um
ellilífeyrinn, er hann mikið
mál í þessari kosningabaráttu
greiðsluna á sl. hausti. Önnur
var frá Miðflokknum (Cent-
erpartiet-bondeförbundet), er
hélt því fram að þegar elli-
laununum sleppti væri það
einkamála hvers og eins
hvernig hann kæmi sér fyrir
á elliárum. Þriðja tillagan var
frá Þjóðflokknum (Folke-
partiet) og Hægriflokknum
(Högerpartiet) sameiginlega.
Var aðalefni hennar að laun-
þegar og aðrir skyldu eiga
kost á ellilífejTÍ, en um hann
skyldi samið við atvinnurek-
endur, hvort sem væri með
heildarsamningum hópa eða
samningum einstaklinga.
Þátttakan í þjóðaratkvæða-
greiðslunni varð 72,4%, af
koma til fullra framkvæmda
fyrr en það herrans ár 2008,
svo sem Erlander vék að í
svarinu á kosningaspjaldinu.
Bæði Miðflokkurinn og Hægri-
flokkurinn virðast hinsvegar
eíndregið andvigir lögbindingu
aimenns ellilífeyris.
Tillögur stjórnarinnar komu
til atkvæða. 25. apríi og felldi
stjórnarandstaðan þær, voru
117 atkv. á móti, 111 með, 2
fjarverandi. Var þingið rofið
28. apríl og kosningar ákveðn-
ar 1. júní.
Fyrir þingrofið var flokka-
skipunin í neðri deildinni
(Andra kammaren) þessi:
kosningarnar
komið fram i kosningabarátt-
unni nú, er sýnir að sænsk
verkalýðshrej-fing á enn harða
baráttu ffamundan. Þannig
heldur Svenska dagbladet,
málgagn Hægriflokksins, því
hiklaust fram að lífeyrismálið
hafi einungis verið yfirvarp
til að fá fram kosningar, sem
í raun séu örvæntingartilraun
sósíaldemókrata til að auka
þingfylgi sitt og festa valda-
aðstöðu sína. En þó kosning-
ar hafi verið óþarfar, séu þær
síður en svo þýðingarlausar.
,,Öðru nær, í borgaraflokkun-
um er full þörf að menn geri
sér ljóst um hvað er að tefla
og enginn láti sig vanta við
kjörborðið til að hindra þá
þróun sem sósíaldemókratar
og kommúnistar vilja nú fá.
Langt er síðan jafnmikið hef-
ur verið í húfi í stjórnmála-
lífi lands vors. Nú ríður á
að tryggja með mikilli kjör-
sókn borgaralegan kosninga-
signr og skapa með þvi skil-
Sigurður Guámundsson ritstjóri Þjóðviljans dvelst
nu í Svíþjóð í boði sænskra stjórnarvalda.
sætisráðherranum, með meda- I þessari grein ræðir hann um kosningar þær
líu á briósti. Og nú var les- * , « s, ‘ ,
sem verða 1 Sviþjoö a sunnudaginn
a
málið eitthvað á hessa le;ð:
Hann má gjama fá medalín,
en látnm hann fyrst fara að
lifa af lifevrinum sínum:
bending til kjósendanna að
gefa honum lausn frá störf-
um. 1 gærkvöld var svo komið
annað spjald ekki minna við
blið h5ns, oir bar stóð: Tage
Erlander þakkav þægileebeit-
in. en trevstir sér tæoast t.il að
stjórna allt til ársins 2008,
en þá á piiilífevrisPovf^
kvæmt tiliöanrn Þjóðflokksins
að verða fullbúið!
Kosningabáráttan hefur ver-
ið óvenin =tutt að þessu sinni.
en harðvítugri an r.ft á'ður
segja kunnugir. Flokksleiðtog-
ar og aðrir framámenn hafa
þevtzt um landið til funda-
halda. B)öðin telia að aid’æi
hafi verið meira um heimilís-
áróðnr en nú. frambjóðendur
spialla við eins m?fs:a og þeir
geta og taka í h"ndiria á þéim.
Mikilvægur báttur kosninga-
baráttunnar hefur farið fram
i útvarni og sjónvarni; koma
]>ar allir f'okkarnir fram hvað
eftir annpð og fá gott færi á
því að koma skoðunum sinum
á framfrfiri. Siánvarnið rvðnr
sér miög til rfrnis i Svíbióð.
oo- héf'm sókn hp=s inn á heini-
ilin orðið með ólíkindum hröð.
og kosningaharáttuna sem háð heíur verið að
undanförnu.
Sósíaldemókratar 106 yrði fyrir langþráð og nauð- synleg stjórnarskipti“.
Þjóðflokkurinn 5S 'ir
Hægriflokkurinn 42
Miðflokkurinn 19 ■
Kommúnistaflokkurinn 6 En nú er vorið að koma og
kosningabaráttan að komast í
Samtals 231 algleyming. Kv"-ld eftir kvöld
bvrpast Stokkhólmsbúar á
Ekki gera menn almennt
og raunar tilefni liennar.
Hugmvndin um almennan elli-
lífeyri er orðin mikið rædd i
Svíþjóð og mest allra innan-
landsmála_ nú um árs skeið.
Liðin eru fjórtán ár síðan
þingið setti fyrst nefnd til að
athuga hvort ekki væri hægt
að koma upp lífevriskerfi er
náð gæti til allrar þjóðarinn-
ar. Frá þeim tíma hafa marg-
ar nefndir fjalláð um málið,
en hin siðasta skilaði endan-
legu áliti og tillAgum fyrir
rúmu ári, í febrúar 1957.
Þingið samþykkti að fram
skyldi fara ráðgefandi þjóðar-
atkvæðagreiðsla lun málið, og
fór hún fram 33. október
1957.
þeim sem á kjörskrá voru og
hlaut engin tillagan meiri-
hluta. Fyrsta tillagan hlaut
45,8 % greiddra atkvæða, önn-
ur hlaut 15%, en þriðja til-
lagan 35,3%. Auðir seðlar
Eftir þjóðaratkvæðagreiðsl-
una slitnaði upp úr stjórnar-
samvinnu sósíaldemókrata og
Miðflokksins. Reyndu þá borg-
araflokkarnir. þrír að mjmda
stjórn en náðu ekki saman.
Sumarkosningarnar éru und-
antekning í Svíþjóð, venjulegi
kjördagurinn er þriðji sunnu-
dagur í september. Kosning-
amár næsta sunnudag, 1. júní,
era aukakosningar. Kjósa skal
231 þingmann til neðri deild-
ar (Andra kammaren) sænska
Ríkisdagsins, og er kjörtímabil
fjögur ár. Kosningaréttur er
miðaður við 21 árs aldur en
kjörgengi við 23 ár og skal
frambjóðandi eiga kosninga-
rétt í kjördæminu. Kosningin
er hlutfallskosning milli
flokkslista í stórum kjördæm-
um. Landinu er skipt í 2S
kjördæmi og fer þingmanna-
fjöldi hvers kjördæmis eftir
íbúafjölda þess; þó sendi
ekkert þeirra færri en þrjá til
þings. Höfuðborgin Stokk-
hólmur er drýgst á metunum,
með 24 þingmenn, en fæsta
liefur eyjan Gotland, þrjá.
Allir flokkar höfðu orð;ð
sammála um að hækkál elli-
launin innan þess tryggingar-
rammá sem fy.rir var. En
deilan stóð um viðbótina, er
gefa átti öllúm iaunbegum ;
sams konar lífawisréttindi og
ýmsar aðrstr 'stétrir höfðu náð.
Við ’þfððaratkvæðagreiðsl-
una studdu báðir verkalýðs-
flokkarriír og Alþýðusamband-
ið (Landsorganisationen) til-
lögu, sem byggði í aðalatrið-
um á tillögu undirbúnings-
nefndarinn.ar, um lögbundinn
lífevri fyrir alla launþega,
sem miðað er við að nemi,
þegar kerfið kemur til fullra
framkvæmda, .65% af meðal-
launum hlutaðeiganda fimm-
tán launahæstu ár hans. Fjár-
lagagrundvöllur lifevrisins
yrði, - að . atvinnurekendur
greiða í þessu skvni vissan
hundraðshluta af launum
þeirra sem hjá.þeim vinna, og
nokkru meira en til útborgun-
ar kemur árlega, svo smám
saman mvndast verulegur
sjóður. Aldurstaltmark lífevr-
isþega j;rði 67 ár. Lifeyririnn
skyldi vísit'ilutryggður. Til að
njóta hæsta lífeyris þyrfti 30
ára starf, en frá því ákvæði
þó undanþágur meðan kerfið
er að komast á.
Tvær aðrar tillögur komu
til atkvæða við þjóðaratkvæða-
ráð fyrir miklum breytingum
á * flokkaskipuninni, enda
skamnit siðan kosið var. í
Morgontidningen var t. d. ný-
lega. spjall um kosningahorfur
kjördæmi fyrir kjHrdæmi og
komizt að þeirri niðurstöðu að
varla væra nema 18 þingsæti
í verulegri óvissu, 6 frá Sós-
íaldeniókrötum, 4 frá Hægri,
3 frá Miðflokknum, 3 frá
Þjóðflokknum og 2 frá Komm-
únistum. En mjótt er á mun-
um milli hins borgarlega
meirihluta og verkamanna-
flokkanna. Svo er hitt, að
þrátt fyrir óvenju snörp á-
tök og að ýmsu letdi skýrar
linur nú við þessar kosningar
ITði sjálfsagt ekki auðgert
fyrir borgaraflokkana að
myjida stjórn. Ynni t. d.
Hægriflokkurinn á, er talið
líklegt að hann heimtaði svo
sterkan íhaldsblæ á stiórnar-
,'s.íefnuna pð b»ðí Þjóðflokk-
urin.n og Miðflokkurinn kynnu
. eiaa erfitt að ganga til
þess leiks.
Ililding Hagberg
Mynduðu þá sósíaldemókratar
einir minnihlutastjórn 31.
október 1957.
Samkomulag tókst ekki 4,
þinginu um lifeyrismálið og...
11. febrúar lagði ríkisstjórnin
fram frumvaTp sitt er byggir
í aðalatriðum á tillögunum er
flest atkvæði fengu í þjóðar-
atkvæðagreiðslunni, en þó í
ýmsu breytt, m. a. skyldi nú
lifeyrissjóðskerfið verða alveg
almennt. Jafnframt vora flutt-
.ar tillögur um ekltna-, barna-
og '"ryrkjalífeyri. Ekki héldu
Þjóðflokkurinn og Hægriflokk-
urinn samfloti i málinu, og
gerði nú einnig Þjóðflokkur-
inn tillögu um lögbundið lif-
eyriskerfi, en öll var hún laus-
ari í reipunum, og gyllt fyr-
ir mönnum með hvers konar
,,frelsis“boðum, en sá galli
var á að kerfið átti ekki að
Þó mun hin !ye''si öflnp's og
marggreinda sænska verkalýðs-
• hreyfing þurfi að halda á öllu
sínu eigi ekki að takast að
svipta hana stjómmálaforyst-
unni, þó það yrði sjálfsagt
ekki til langframa. Aminning
um það er t. d. borgaralegi
meirihlutinn í bæjarstjórn
Stokkhólms. Sá lét sig hafa
bað. á drigunum í heitustu
kosningabaráttunni að fella
umbeðna aukafjárveitingu svo
?ð 500 fleiri illa stæð borgar-
b"rn kæmust til sumardvalar.
Þjóðflokkurinn og Hægriflokk-
urinn hafa lika yfir gífurleg-
um yfirburðum að ráða í
blaðakosti, einkum í Stokk-
hólmi, og segir það til sín;
og nú ná hin stóru Stokk-
. hólmsblöð orðið daglega um
mestallt landið. Hættan af
gagnsókn auðvalds borgara-
flokka gegn því, sem verka-
lýðshreyfingin hefur áunnið,
og áhrifum alþýðunnar á
þjóðfélagslíf Svíþjóðar er ekki
liðin hjá, og sitt hvað hefur
kosningafundina í görðum
borgarinnar. Heil röð funda
hófst í Kungstrádgárden á
miðvikudaginn var með fundi
sósíaldemókrata. Gaf þar að
hevra lúðrasveit og óperusörig-
fólk, en ekki aðra pólitik en
ræðu Tage Erlanders forsætis-
ráðherra. Hann kom þar fram
á útisviðið í rykfrakka sínum
og fólkið sat og stóð, nokkrar
þúsundir, og hlvddu á af at-
hvgli og lifandi áhuga, mér
þótti tiltakanlega mnrgt af
konum og ungu fólki, lika ung-
lingum sem ekki fvlgdust verr
með en aðrir. Erlander er
þróttugur ræðumaður, kraft-
karl í ræðustól. talar einkar
lióst og auðskilið, og hamrar
röksemdirnar í hausinn á á-
heyrendum með hnitmiðuðum
en sparlegum handahreyfing-
um. Andstæðingana, horgara-
flokkana, hirti hann oft í
gamansömum tón og var ó-
spart hlegið að þeim, en
stundum gránaði gamanið og
urðu þá einkum Þjóðflokkur-
inn og Hægri fvrir höggum.
Lagði Erlander þunga á-
herzlu á nauðsyn þess. að
myndazt gæti meirihluti 1
þinginu, sem ekki einungis
kæmi lífeyrismálinu í höfn,
heldur héldi einnig að ^ðra.
leyti áfram sókn verkalýðs-
hreyfingarinnar til aukins
réttlætis og áhrifa í þjóðfé-
laginu.
Sár vonbrigði urðu það
ýmsum að forsætisráðherrann
skyldi ekki einu orði ráðast
á kommúnista, og gátu blöð
ekki orða bundizt. Expressen
(þjóðflokksblað) og fleiri blöð
hafa líka hvað eftir annað
rekið upp angurskvein með all-
stórum fyrirsögnum af því til-
efni að Kommúnistaflokkur-
inn býður ekki fram 1 ýmsum
þeim kjördæmum, sem sósíal-
demókratar eru tæpir i, og
hafa kommúnistar í kosninga-
baráttunni lagt megináherzlu
á nauðsra þess að verkalýðs-
hreyfingin eigi meirihluta
þingsins það kjörtímabil sem
í hönd fer.
S. G.