Nýi tíminn - 02.07.1959, Page 11

Fimmtudagur 2. júlí 1959 — NÝI TlMINN
(11
Vanguardtilraun
fór út um þúfur
Bandarikjamenn skutu Van-
guardeldflaug á loft í fyrri
viku og var ætlunin að hún
kæmi á loft gervitungli sem
nota átti til veðurathugana.
Tilraunin fór út um þúfur því
að tunglið komst aldrei á braut
umhverfis jörðina.
Á íþróttamóti í Karlstad í
Svíþjóð nýlega keppti Vil-
hjálmur Einarsson í þrístökki
og vann keppnina í þeirri
grein.
Vilhjálmur stökk 15,49
metra en Svíinn sem næstur
honum komst stökk 14,80
metra.
Landhelgismálið
Sendiráð Islands í Bonn hef-
ur sent Þjóðviljanum bréf sem
birt var í „Daily Telegraph“
þann 18. þ. m. frá dr. Helga
P. Briem, sendiherra.
Þess skal getið, að bréfið var
skrifað þann 2. júní, en tilefni
þess var bréf til ritstjórans
frá G. Winder, en það var birt
þann 1. júní.
Yfirskriftina setti ritstjóri
blaðsins og breytti hann orða-
iagi á stöku stað, en þýðing á
bréfinu liggur hér með eins og
það var sent ritstjóranum.
Réttur íslands
í blaði vðar frá 1. júní segir
hr. G Winder, að „12 mílria
iandhelgin hafi aldrei verið
viðurkennd í þjóðarrétti".
Svo virðist sem honum og
öðrum, sem skrifað hafa blaði
vðar, sé ókunnugt um, að Sam-
Framhald af 5. síðu
oft Ijót og illa smíðuð, spegl-
arnir oft spéspeglar, gúmmí-
slöngur springa up.p . úr þurru
og, bu’lurnar hálffestast í
strpkjíunum vegna þess að
rétta smurolíu vajitar. En
vonin er vöknuð aftur. Einn
af leigubílstjórum þeim sem
óku mér (leigubílar eru
í rík'seign), ofsalega og opin-
skátt andvígur stjórnarfarinu,
íetlaði að fara að kaupa sér
sjónvarpstæki (1.580 mörk).
Hann hafði 370 mörk á mán-
uði (meira en ófaglærður
verkamaður, minna en fag-
lærður), hann hafði lagt til
hliðar 2.000 mörk (heldur
meira en 200.000 franka) á
þremur árum.
Ná Vestur-Þýzkalandi?
„Svo sem við vinnum í dag,
svo munurn við lifa á morg-
un“. Þetta er letrað á stóra
rauða borða á framhliðum
verksmiðjubygginganna. Eða
einnig: „Áfram til að fram-
kvæma meginverkefnið í efna-
hagsmálunum“.
„Meginverkefnið í efnahags-
málunum" er að fara fram úr
í neyzlu allra afurða á hvern
íbúa í Vestur-Þýzkalandi fyr-
ir 1961—1962. Er þetta að-
eins draumsýn ?
— Gerið yður sem snöggv-
ast í hugarlund hvernig um-
horfs var þegar við lögðum
af stað og hvert við erum
þegar komnir.
Þetta var viðkvæðið að
heita má hvert sem ég kom.
Tölur eru þuldar upp. Þjóð-
verjar, sem hafa ævinlega ver-
ið. gefnir fyrir talnavísindi,
hafa talfræðilégar upplýsing-
ar á taktéinum í tíma og ó-
tíma. En maður verður að
þekkja þessar tölur til þess
að gera sér Ijóst að þfóun
síðustu ára verður ekki snúið
við.
Áður en Þýzkalandi var
skipt var í þeim hluta lands-
ins sem nú er Austur-Þýzka-
land tæplega helmingur eða
49% af þýzka vélaiðnaðinum,
en aðeins 3% af stáliðnaðin-
um. Á því landssvæði lifði um
þriðjungur íbúa Þýzkalands,
en þar var framleitt 17 sinn-
um minna af járamálmi en í
ves turhlu tanum, 62 sinnum
minna af steypujárni, 33 sinn-
um mína af kolum, 12 sinn-
upr minna af stáli og 11 sinn-
um minna. af„ fosfatáþurði. .
Meðan Vestur-Þýzkaland
naut aðstoöar samkvæmt
Marshalláætluninni, fékk A-
Þýzkaland minna en enga
efnaliagsaðstoð; þær verk-
emiðjur sem ekki voru rifnar
niður og sendar Sovétríkjun-
um í skaðabætur senlu þang-
að hluta af framleiðslu sinni
og stundum hana alla.
Það var fyrst á árunum
1949—1950 að Austur-Þýzka-
land gat hafizt handa urn
endurreisn framleiðslukerfis
síns; því var lokið á tveim
árum. Síðan hafa orðið þar
stórstígar framfarir, þrátt
fyrir nær algeran skort
á járni og kolum, þrátt fyrir
brottflutning mikils hluta
hinna hæfustu vísindamanna
og tæknifræðinga. Framleiðsla
landsins tvöfaldaðist á árun-
um 1950— 1955.
1957 settu Austur-Þjóðverj-
ar met í framleiðsluaukningu:
Aðeins í Sovétríkjunum hefur
þróunin orðib jáfn ör. Á síð-
asta ári var framleiðslan í
Austur-Þýzlcalandi orðin rúm-
lega tveimur sinnum (225%)
meiri en hún var árið 1936
framleiðsluaukningin var orð-
in meiri að tiltölu en í Vestur-
Þýzkalandi. Vísitala aukning-
arinnar (miðað við 1950=
100) er nú orðin 230, en 211
í Vestur-Þýzkalandi.
Þessar framfarir kostuðu
erfiði, mikið erfiði, einkum í
upphafi: Austur-Þýzkaland,
sem hafði engan aðgang að
hráefnalindunum (í Ruhr og
Slesíu), átti engan þungaiðn-
að, varð að sigrast á sömu
erfiðleikunum (og oft að
gjaliia fyrir sömu skyssurnar
í samningu áætlana þar eem
mörkin voru sett of há) og
Sovétríkin fyrir þrjátíu árum.
,,Hið sanna undur"
—Nú höfum við lagt það
versta að haki, segja áæti-
unarstjórar Austui-Þýzka-
lands. Hið sanna þýzka und-
ur finnið þér hjá okkur. Ef
við hefðum haft afkastagetu
og dollara Ruhrhéraðs,
myndiun \úð hafa farið fram
úr Vestur-Þýzkalandi fyrir
löngu. . „
einuðu Þjóðirnar skipuðu nefnd
sérfræðinga til að rannsaka
þetta mál árið 1949. Ef'tir 6
ára starf skilaði nefndin áliti
og var það lagt f.vrir allsherj-
arfund Sameinuðu Þjóðanna
árið 1956. Álit sérfræðinganna
var, að þjóðarréttur viður-
kenndi ekki landhelgi yfir 12
mílúr.
Það hefði mátt orða þetta
ljósar, en íslendingar geta bent
á það að þessi sérfræðinga-
nefnd taldi, að þeir hefðu rétt
til 12 mílna landhelgi. en ekki
til meira en 12 mílna. Þann
kost tóku þeir þrátt fyrir það,
að þeir hefðu haft 16 mílna
landhelgi þangað til samningur
milli- Breta og Dana leyfði j
brezkum togurum að veiða allt
að 2 mílum frá ströndinni. j
Deilan er því ekki lengur ;
um útfærsluna í 12 milur. Það
er naumast hægt að rökræða
hana eftir að álit sérfræðinga- ,
nefndar Sameinuðu Þjóðanna1
tairti álit sitt. Nú er deilan
um það. að ísland hafi fært
út fiskilögsögu sína með ein-
hliða pfikvörðun, þ. e. án þess
að swv'-f'! á'ðrar þ.ióðir.- Það
er sa'gt' öð aðferðin hai'i ‘ verið
röng, ..þó.. stefnan væri rétt.
Þetta er alvarlegt mái ef rétt
væri.
Það ’var haldin alþjóðaráð-
stefna um að skrá alþjóða- I
rétt í Haag, en þar fékkst,
engin niðurstaða.
Næsta .alþjóðaráðstefna var
haldin árið 1958 í Genf að
tilhlutan Sameinuðu Þjóðanna
og var álit sérfræðinganefnd-
arinnar um vald yfir hafinu
þar til umræðu. Þetta þýddi
það, að óskað yar eftir álit.i
allra landa heimsins um land-
helgi. ásamt öðrum atriðum.
Það er alkunnugt, að ekki
varð samkomulag. Bretland
stakk upp á sex mílna land-
helgi, en tók uppástungu sína
til baka. Tvær tillögur, sem
mæltu með 12 mílna landhelgi
voru sambykktar, en fengu
ekki tvöfaldan meirihluta (2:1)
sem hefði gert þær að bind-
andi reglu í þjóðarrétti.
I-Ivern gátu íslendingar
snurt eftir að þessi ráðstefna
fór út um þúfur? Þeir gátu
aðeins fengið þau svör, að
t. d. Bretar væru á móti og
t. d. Rússar væru með 12
rnílna landhelgi. Niðurstaða
fundarins sýndi þó það ótví-
rætt. að meiri hluti var með
12 mílna landhelgi. Það hefði
orðið gagnslaust að spyrja
sömu þjóðir aft.ur og mjög
klaufalegt, því þá hefðu þeir
orðið að ákveða að fylgja öðru
hvoru þessara andstæðu stór-
velda.
íslendingar tóku því þá einu
afstöðu. sem möguleg' var og
ákvörðuðu einhliða það, sem
var þeirra hagur: 12 mílna
fiskveiðalögsögu. En hún er
einnig hagsmunamál allra
fiskveiðiþjóða í Evrópu. sem
sannarlega hafa ekki hag af
því. að þorskveiðarnar í ís-
landshafi séu eyðilagðar eins
og hvalveiðarnar, lúðuveiðarn-
ar og aðrar auðsuppsprettur
fiskveiðiþjóðanna í Evrópu,
sem voru eyðilagðar. þegar ís-
landsmiðin voru opnuð fyrir
togveiðum aírið 1901. "
Sélesrferui&s svíður
cskmucs í Evrópu
Til vandræða horfir víða um norðan- og vestanverða
Evrópu vegna langvarandi þurrka.
Sólin skín á heiðum himni'
viku eftir viku og ekki kemur
dropj úr löfti. Jarðvegurinn er
orðinn svo skraufþurr að gróður
skrælnar og vafnsból tæmast.
Vjða að úr Evrópu berast
fregnir um ver'uiegt tjón á upp-
skerunni og búsmalinn er orð-
inn : aðþrengdur. Sumsstaðar
sjá msnn fram á algeran upp-,
skerubrest og .bjargarþrot af
hans völdum á komandi vetri.
Framhalö af 12. siðu ‘
annars str.ð.'r í . ,'oro°;i.
Um þessu lelkýérð skáldsög-
unnar „Kri: *í: Levrensdóttir“
seglr Tonnod .Skagectad svo m.
a. í leikskránni:
Hof f ur balna
Framhald af 1. síðu
apkins.
Macmillan, forsætisráðherra
Bretlands,- sagði á þingi í gær
að allt benti til að sargkomulag
myndi nást í Genf um samning
um eftirl.it með að banni við
kjarnorkusprengingum sé hlýtt.
Þetta væri þýðingarmesti ávinn-
ingur i alþjóðamálum sem enn
eygði undir.'
Voíkswaen
Framhald af 2 síðu.
félög í einkaeign. Sérstaklega er
.Leikritið fjallar um fyrsta j henni umh«gað um að taka up.p
einkarekstur á Volkswagenfyrir-
tækinu.
Fylkisstjórnin í Neðra-Sax-
landi, þar sem verksmiðjurnar
hluta sögunnar (,,Sveigurinn‘0
og er hugsað sem fyrsti hluti
af þríleik. Að sjálfsögðu varð
að fella margt. brott á Ie:ðinni
ff;á, skáldspgu tií- leikrits, svo eru, télur þær pjgnv.iy’-lþi.sins'o|
scm landslagjslýsiiigar og hýg-rhfefur Jýst. yfir hð, huiþ muhi
leiðingar, en það er von mín,
að eitthvað af því' lifi inilli lín-
anna sem blæbrigði í þögnum
og látbrögðum og sviðsmynd-
um“.
Sem fyrr var sagt, verður
fyrsta sýning norsku leikar-
anna á ,,Kr;stínu Lavrannlótt-
ur“ í Þjóðleikhúsinu annað
kvöld, önnur sýning á föstudag
og sú þriðja á laugardag. Verða
sýningarnar hér að öllum lík-
indum fleiri.
kæra það fyrir stjórníagaáém-
stólnum, ef ríkisstjórnin reyni
að selja þær einstaklingum.
í gær var skýrt frá ’ því' í
Hannover. stjórnarsetri fylkisins,
að fylkisstjórn sósíaldemókrata,
frjálsra demókrata og flótta-
mannaflokksins hefði ákveðið að
breyta verksmiðjunum í sjálfs-
eignarstofnun. Gróðanum af
rekstrinum verður varið til að
standa straum af vísindastörfum
og tæknirannSóknum.
íslenskan á séxtugsafmæli jóns
Frarnhald af 7. síðu.'
ur er eftilvill einn mestur á-
vinníngur ’íslenskrar skóia-
kenslu á okkar tímum. Það
er slæmt að tapa hljóðuuum í
móðurmáli sinu; ég held ég
sé a.m.k. „sannleikans hástól
nærri“, þegar ég.segi að Jón
Ilelgason hafi einhversstaðar
látið í Ijós þá skoðun að
missir hljóðsins y, sem varð
að mig minnir á 14. eða 15.
öld, sé eftilvill mest tjón sem
íslenska þjóðin hafi orðið
fyrir síð.an hún tók bólfestu í
landi. En skrílmeiiníngin
hefndi sín þegar flámælimi
var útrýmt: þágufallssýkin,
krakkamál úr Reykjavík, ó-
hugsandi fyrirbrigði hjá full-
orðnu fólki fyrir tveim-þrem
áratugum, hefur risið einsog
pestarbylgja úr göturæsum
höfuðstaðarins og ekkj aðeins
sýkt heimilin, þannig að full-
orðna fólkið hefur tekið
þágufallsambögurnar eftir
málviltum börnum sínum,
heldur brotið veggi skólanna,
svo sjálfir barnakennararnir
hafa í mörgu falli lyppast nið-
ur fyrir túngutaki óburðug-
ustu skjólstæðínga sinna;
þágufallssjúkir menn eru út
skrifaðir úr Háskóla íslands.
Öskubuskur fornar rísa sem
tignardrotníngar .yfir skóla-
geingnar kynsystur sínar
þágufallssjúkar -á þeim tíma
sem nú er að líða. Og þó eru
að minsta kosti tveir flokk-
ar endemis í túngumáli á lægra
stigi en skrílmál einsog flá-
mæli og þágufallssýki; blaða-
mannamálið, sem ég var- að
. tala um áðan, og það mál sem
þvi er -skyldast, þýðíngamál
sem svo hefur verið nefnt.
Skrílmál hefur það sér til á-
gætis að oft er hægt að gera
gys að því svo menn skamm-
ist sín fyrir það; en enginn
endist til að skopast að blaða-
mannamáli, þaðanafsíður
þýðingamáli. (Vitaskuld eru
til á dngb’öðum greinar á
góðri b'c-’s’-n eingu síður en
þýddr-r brekur geta verið á •
góðu máli. En þegar þessar
tegundir máls eru orðnar góð
íslenska, heita þær ekki leing-
ur blaðamannamál og þýð-
íngamál.)
Á fyrri árum hafði Jón
He’gason þann sið að taka
skroll úr íslenskum stúdent-
um ..sem komu til Hafnar
haldnir þessum leiða ávana.
Heyrst hefur aðeins um einn
landa' sem vildi fyrir eingan
mun lá.ta t.aka úr sér skrpll.
Af Jóni Helgasynj hafa flest-
ir kunnúigjar hans lært ,að
virða fagurt mál og síðan
reynt, hver eftir mætti og
kríngurnstæðum sínum að
vanda málfar sitt. Eg veit að,
Jón- Helgason þefur hærra
.nafn í sinni grein, norrænni
málfræði, en aðrir menn sem
nú eru uppi, en. ég sleppi að
tala um það. Hugnæmari er
sú skpðun sem ég fékk af
rökræðu við hann, að vöiidun.
túngunnar, þessa þreifanlega
og tilfinnanlega eil'ífðarþáttar
sem teingir hug horfinna
lángfeðga og óborinna niðjav
sé ein frumskylda manns. ,
Halldór K, Laynöss.