Nýi tíminn - 02.06.1960, Blaðsíða 7

Fimmtudagiir 2. júní 1960 — NÝl TlMINN — (t^
lega styrkum stoðum undir þá
• skoðun,' að nauðáynlegt sé að
|gera hér' á verulegá skipulags-
jbreytingu. Enda sjást þess
igreinilega merki, að sú er að
verða sko'ðun fjölda manns
sem bet.ur og betur er farinn
að sjá, að svo búið má ekki
standa. Og verður þá ekki um
aðra leið að ræða; en ríkis-
verzlun að verulegu leyti.
Þá slial vikið nokkrum orð-
um að frumvarpinu sjálfu sem
hér liggur fyrir.
Þegar vinstri stjórnin
hafði setzt að völdum árið
1956 lagði þáverandi sjávar-
útvegsmálaráðherra, — Lúð-
vík Jósepsson þetta frum-
varp fram í stjóminni, og fór
fram á að það yrði flutt sem
stjórnarfrumvarp. Framsókn-
arflokkurinn neitaði að fallast
á þetta, og þrátt fyrir marg-
ítrekaðar málaleitanir um það,
náðist aldrei samkomulag um
flutning þess. Þegar stjórnin
var farin frá völdum, og þar
með séð, að ekki gat verið
um aí ræða flutning þess,
sem stjórnarfrumvarps, flutti
Lúðvík Jósepsson það sjálfur
á síðasta þingi og þar sem
það varð ekki útrætt þá, hef-
ur hann endurflutt það nú á
þessu þingi. í bæði skiptin er
það flutt í nákvæmlega sama
formi og það var borið fram
í stjórninni.
Gert er ráð fyrir að stofn-
uð verði olíuverzlun ríkisins,
er annist öll innkaup og flutn-
inga til landsins á öllum ol'íu-
vörum. bæði tii brennslu og
uti framsöpræðu I
r fyrir frumvarpi |
íuverzlun ríkisins 1
smurningar. Verzlunin skuli
sjá um flutning olíuvaranna í
birgðastöðvar á innflutnings-
höfnum, og leitast við að
fjölga þeim, til þess að auð-
velda dreifingu. Ennfremur er
gert ráð fyrir því að hún
taki núverandi birgðastöðvar
á leigu^ af núverandi eigend-
um eða byggi nýjar, þar sem
þörf er
Þótt ekki sé beint gert ráð
fyrir að olíuverzlunin hafi
smásöluverzlun og dreifingu
með höndum, þá mundi henni
vera heimilt að selja opinber-
um aðilum, og öðrum, er
kaupa mikið magn í einu.
Einnig mundu olíusamlögin
án efa kaupa beint frá olíu-
verzluninni. Þá er enn fremur
gert ráð fyrir að olíusamlög
og aðrir aðilar sem bundnir
eru viðskiptasamningum við
olíufélögin séu lausir undan
þeim án skaðabóta.
1 þessu frumvarpi er ekki
gengið eins . langt og í sum-
um öðrum tillögum er fluttar
hafa verið á alþingi undanfar-
in ár, um þessi mál, þar sem
gert hefur verið ráð fyrir
því að olíuverzlunin tæki að
sér aha dreifingu þegar í
stað. Mun það hafa vakað
fyrir flutningsmanni, að
flytja málið í því formi, sem
líklegast var, að samkomulag
næðist um og jafnframt fá
reynslu í þessum rekstri er
visað gæti leiðina í þessum
Framhald á 11. siðu

Að ál’ðnum degi hinn 16.
október síðast liðinri yar mér,
fyrir tilstiili hins konunglega
hcllenzka flugfélags skákað
niður úr skýjum þiminsins
góðan spöl utan endimarka
Hins frjálsa heims.
Mín fyrstu skref í þessu
framandi landi voru stig'n í
þægilegri eftirvænting, er
átti rök sín í vitundinni um
það, að nú biði min, í fyrsta
skipti á ævinni, langþráð tæki-
færi til þess að kynnast af
e’gin sjón og raun einni
þeirra þjóða, er ýmsir vest-
rænir blaðamenn berjast hvað
djarflegast fyrir að frelsa og
le'ða aftur til farsældar þeirr-
ar tegundar þar sem alþýðu
manna gefst kostur á að hafa
á fóðrum því fleiri miiljóna-
mæringa sem hún vili fórna
meiru af lífshamingju s'nni.
Ósjaldan hefur mér boðið í
grun, að drjúgur skammtur
af hrollvekjum þeim, er blaöa-
menn segja okkur frá sósíal-
istísku löndunum væru í
nokkurri frændsemi við frá-
sagnir prestanna af kvalastað
fordæmdra og ættu sér svip-
aðar hagsmunaforsendur-
Höfundur (með hatt á höfði) fer í ökuferð á uxakerru ásamt búlgörskum bændum.
Mér er að vísu vel ljóst,
að djúpstæðrar þekkingar afl-
ar sér enginn á þjóð, sem að-
eins er dvalizt með um hálfs-
mánaðartíma, jafnvel þó að
allt sé gert af gestgjafans
hálfu til þess að það megi
takast. Þó fullyrði ég að slík
dvöl gefur margfalt traustari
þekkingu í þessu efni en þeir
menn hafa flestir, er sitja á
ritstjórnarskrifstofum blaða í
hinum „frjálsu lýðræðislönd-
um“ og hagræða fregnum frá
Austur-Evrópulöndunum þar
til þær hafa sam’ð sig að
kröfum reglunnar um fram-
boð og eftirspum.
Sú þjóð, Bú’gararnir, sem
ég var svo lánsamur að
gista, lifir ekki í neinum lúx-
us og vantar meira að segja
margt af því, sem við erum
vön að telja til nauðsynja.
Þar búa menn ekki við eins
gett húsnæði og við gerum,
ýmsar smærri iðnaðarvörur
eru þar nokkru frumstæðari
en hjá okkur gerist, og all-
flestir verða að gera eig
ánægða með kolaofna og kola-
eldavélar í húsum sínum.
Nú mun sjálfsagt margur
spyrja: ,,Eru þetta þá allir
yfirburðir sósíalismans ef þeir
eru enn svo Langt á eftir okk-
ur í jafn þýðingarmiklum efn-
um?“
Nokkru áður en núverandi
ríkisstjórn hóf baráttu sína
fyrir viðreisn fátæktarinnar á
íslandi var hér i höfuðmál-
gagni fésýslumanna gerður
samanburður á kjörum al-
mennings hér og í Sovétríkj-
unum. En þar eð svo virtist,
sem þjónustulund greinarhöf-
undar hefði verið í öLLu brúk-
unarhæfara standi en skyn-
semin þá var þess að engu
getið, að fyrir aðeins 15 árum
voru Sovétríkin flakandi í
sárum eftir ægilegustu styrj-
aldarátök, er orðið hafa á
þessari jörð, þar serii stór
hluti hins vinnandi fólks
hafði faLlið í valinn og hin
frjósömustu héröð landsins
því nær gereydd af nýtilegum
verðmætum.
í styrjaldarlokin hafði ís-
lenzkum verkaiýð aftur á
móti tekizt að neyða stétt
fjárplógsmanna til svo þolan-
Siifurður
AUSTAN
RðSA
legrar arðskiptingar, að hag-
ur alþýðu manna var orðinn
allur annar. Heimili verka-
fólks, sem áður höfðu verið
því sem næst snauð af hús-
munum voru nú allflest orðin
sem hin betri hreppstjóra-
eða sýslumannsheimili liöfðu
áður verið. Auk þess áræddi
nú fjöldi fólks að leggja út í
það stórvirki, að eignast þak
yfir höfuðið.
Hér er þó hvergi nærri allt
talið, því við stríðslok áttum
við í erlendum bönkum til
frekari framkvæmda svo nálg-
aðist sex hundruð milljónir
króna, eða sem svarar til
andvirðis nálægt tvöhundruð
nýsköpunartogara. Og siðan
höfum við verið sæm.dir Mars-
hallaðstoð og gjafafé svo
skiptir hundruðum milljóna.
Þessi grundvallaraðstöðu-
munur gilti þó ekki aðeins
gagnvart Sovétríkjunum held-
ur einnig gagnvart öllum al-
þýðulýðveldunum, að meira
eða minna leyti-
Búlgarar höfðu heldur ekki
farið varhluta af hörmungum
styrjaldarinnar. Höfuðborg
landsins hafði orðið fyrir
stórkostlegri eyðileggingu af
hendi Breta og Bandaríkja-
manna og í baráttunni við
Þjóðverja og innlenda banda-
menn þeirra missti þjóðin
fjölda sinna beztu sona og
dætra.
Þrátt fyrir þetta þurftu
Búlgarar ekki að senda for-
sætisráðherra sinn í útvarpið
á gamlársdag til þess að færa
þjóðinni þann „gleðiboðskap“
að nú væri aðeins einn kost-
ur fyrir hendi, að alþýða
manna færði búskap sinn all-
an til smærra sniðs þar eð
efnahagslifið ætti sér nú það
eitt til bjargar að takast
mætti að sníða stórhug lands-
manna nýjan stakk og
þrengri.
Þau ár, sem Búlgarar hafa
búið við hið nýja hagkerfi
virðist þeim hafa tekizt að
leggja grundvöll að hinni
glæsilegustu framtíð. Þeir
hafa komið sér upp veruleg-
um stóriðnaði, efnt til mik-
illar nýræktar, vélvætt land-
búnaðinn, margfaldað námu-
gröft sinn og, reist sér raf-
orkuver meðjþeim árangri að
á 15 ára afpriæli alþýðulýð-
veldisins voru þeir í þeim efn-
um komnir langt fram úr
Atlanzhafsbandalagsríkjun-
um Grikklandi og Tyrklandi,
sem þó væntanlega ekki hafa
fúlsað við Marshallaðstoð eða
gjafafé fremur en aðrir
vopnabræður þeirra.
Það kom mér á óvart hvað
m’kið var hægt að byggja af
íbúðarhúsum, samfara svo
mikilli fjárfestingu í atvinnu-
vegunum, því allsstaðar í
hinum stærri borgum voru
stór og glæsileg hverfi að rísa
utan hinna eldri borgarhluta
og úti á landsbyggðinni
mátti hvarvetna sjá rauðan
hring nýreistra tígulsteina-
húsa utan um gömlu þorpin.
Allveruleg dýrtíð virtist
mér vera í landinu; var mér
þó sagt að hún hefði farið
stöðugt minnkandi hin síðari
ár eftir því sem hin nýja stór-
iðja, raforkuverin, hinn vél-
væddi landbúnaður og aðrar
tekjulindir lar.dsins hafa
skilað meiri arði. En þeina
arði hefur þjóðin ekki þurft
að de’la með þurftarfrekri yf-
irstétt þar eð hún hefur neit-
að með öLIu framfærsluskyldu
sinni gagnvart rík'smönnum.
Laun hafa að vísu ekki
hækkað í landinu almennt í
langan tíma, en kaupmáttur
þeirra hefur vaxið við alls-
herjar verðlækkanir, er átt
hafa sér stað, á vörum, með
alllöngu millibili. Og svo hitt-
ist á, að ein slík verðlækkun
á vefnaðarvörum var tilkynni
í blöðunum rétt síðustu dag-
ana sem ég dva’di í landlnu.
Nam sú hækkun á flestum
tegundum frá 25—36 af
hundraði.
Framhald á 10. síðu.
ILaðströndin í Varna, helzta baðstað Búlgaríu við Svartaþal