Nýi tíminn - 14.12.1961, Qupperneq 3

i't : 0 X ■ /'W’ I
C: pj?\%úB*-

;K V'~ .C«'
t. !
S* -!
Þjóðsögur • okkar Islendinga
lierma sva fráV að það hafi
jafnan þ<jtt .vera guðlast af
verstu tegund, er galdramenn
leyfðu rsér' aðú nota hina heil-
ögú bæn, Faðirvorið, til stuðn-'
.i'ngs myrkraverkuni sínum, þ.é.:
rjotuðu það til að ákalla sjálf-
án nryrkrahöfðirigjann. íslenzk
álþýða bjó trl urri þennan
ýerknað tatsháþt þann, sem • er ■
fyrirsögn - þegsarar , greinar, og".
Eiann mun ekki- gleymast með'-
an islenzk tunga er töluð.
1. desember — fullveld-
isdagur íslendinga
Liðin eru nú fjörutíu og þrjú
ár síðan Islendingar fengu við-
urkennt fullveldi sitt. Hafði
baráttan fyrir því staðið marga
áratugi undir. óeigingjarnri for-
ustu beztu manna þjóðarinnar.
Og til þess að halda minning-
unni sem bezt á lofti, var dag-
urinn gerður að þjóðhátíðar-
degi og almennum hátíðisdegi.
Eftir 1944 féll hann að vísu í
skugga fyrir 17. júní, sem þá
var gerður að hinum eiginlega
þjóðhátíðardegi, en er þó enn
í huga þjððarinnar dagurinn,
sem táknar hinn mikla sigur.
Það sem geröist 1944, var
áframhald, sem enga sérstaka
baráttu þurfti til að frmn-
kvæma. Svo vel hafði verið
haldið á þeim málum fyrir árið
1918.
Þessi þýðing 1. desember hef-
ur líka fullkomlega verið við-
urkennd frám að þessu. Marg-
ir helztu forustumanna í sjálf-
stæðisbaráttunni voru stúdent-
ar. Þess vegna mun það vera,
að stúdentar hafa fengið nokk-
urskonar einkarétt til þess að
gera daginn sérstaklega að sín-
um hátíðisdegi með því að
skipuleggja og stjórna þeim há-
tíðahöldum, er opinberlega hafa
farið fram í nafni alþjóðar, og
þar með vera tákn um hugar-
far hinnar íslenzku þjóðarsálar
á þessum degi.
Að vonuni hefur undirbún-
ingur og' framkvæmd hinna
opinberu hátíðahalda tekizt
misjafnlega, og þá fyrst og
fremst eftir því, hve heils hug-
ar sá hópur hefur verið, er að
þeim stóð í hvert skipti. Þeg-
ar bezt hefur tekizt hafa ýms-
ir færustu menntamenn þjóðar-
innar fengið þar tækifæri til
að sýna henni inn í helgidóm
sögu sinnar, auka skilning á
baráttu þeirra kynslóða, sem
við eigum 'það að þakka að
þjóðin leið ekki undir lok á
ýmsum undangengnum hörm-
ungartímum, og beina hvatn-
ingu.m ti.1 okkar, að glata ekki
okkar þjóðlega menningararfi,
sem hiá öilum þjóðum er
sterkasti þátturinn í viðhaldi
þjóðlegs sjálfstæðis.
Hver gaf heimild til
að breyta merkingu
dagsins?
Þótt ekki hafi alltaf verið svo
vel á haldið með að halda í
heiðri þýðingu þessa dags óg
þegar bezt tókst, þá hafði þó
enginn maður vogað sér í 42
ár að stinga upp á því að
•breyta merkin'gu ltans.. Engum
virtist' hafa kömið ,til hugar,-
að -til mála kæmi að afnema
■hann sem fullveldisdag okkar.
Sem -siíkur hefur hann verið
haldinn á hverju ári,' þar til nú -
fyrir minna en mánuði að sú
•frétt barst- út, frá höfúðstöðv- .
••um.'stúdentasamtakánna í Há-
skóla- tslands, að 'nú skuli
bréýtt • til. Þeim hluta íslen?kra ;
Háskólastúdenta. sem - hátíða- ;
höldunum ráða a f>ví' herrans
ári-1961, þykir nú hin gamla
venja úrelt og ákveður því að
leggja hana niður. Þessum
stúdentameirihluta þykir nú
komið til sögunnar annað við-
fangsefni, þjóðinni nauðsyn-
legra til umhugsunar en full-
veldi og sjálfstæði Islands, óg
skuli það nu látið víkja úr
huga þjóðarinnar þennan fjöru-
tíu ára gamla hátíðisdag. Þetta
nýja viðfangsefni er hin svo-
kallaða „Vestræna samvinna“
og þátttaka okkar í henni sem
nú virðist eiga að leysa af
hólmi hið fjörutíu ára gamla
fullveldi.
Slíkur er boðskapur meiri
hluta verðandi menntamanna-
stéttar íslands 1. desember
1961. Væri leyfilegt að spyrja?
Hvar hefur þessi stúdentahópur
fengið leyfi til að kollvárpa
svo gjörsamlega hinni -tákn-
rænu merkingu dagsins?
Ódulbúinn boðskapur
um útþurrkun íslenzks
sjálfstæðis
Boðskapur sá, sem þjóðinni
var fluttur gegn um eftirlætis-
stofnun hennar, ríkisútvarpið,
þennan umrædda dag, var líka
í fullu samfæmi við þessa
gagngeru stefnubreytingu. Áð-
ur fyrr var venja, að veljá að-
alræðumann dagsins úr hópi
fremstu skálda eða mennta-
manna þjóðarinnar, en aJdrei
leitað í hóp stjórnmálamanna.
Munu flestir hafa skilið það
svo, að með því skyldi tryggja,
að dægurþras stjórnmálanna
blandaðist ekki inn í hátíða-
höld hans, heldur yrði hann
allsherjarhvatningardagur til
þjóðarinnar allrar, um að varð-
veita þann arf, sem aldamóta-
kynslóðin og fyrirrennarar
hennar létu okkur í hendur. I
þess stað var nú valinn for-
sætisráðherra og formaður
stærsta stjórnmálaflokksins, svo
sem til að undirstrika stefnu-
breytinguna. Og þegar svo litið
er á boðskapinn nánar, þá er
hann í einu og öllu áróður fyr-
ir tveimur málum, sem bæði
eru ódulbúinn boðskapur um
útþurkun íslenzks sjilfstæðis.
Getur hugtakið „Vest-
ræn samvinna“ réttlætt
hvað sem vera skal?
Þessi tvö atriði, sem boð-
skapur dagsins snerist um, voru
í- fyrsta laai Atlanrbafsbanda-
bgið oa þátttaka íoiendinga í
því, ásamt venii',égum ív.Uyrð-
iri.gum um að herstöðvar bess
á íslandi væru bezta trygging
og fuilkornnasta tákn um sjálf-
stæði Islands, og annarsvegar
um hið riýstofnaða Efnahags-
bandalag • Evrópu', og. væntan-
lega þátttöku íslendinga, í því.'
Þettá ér-.síðan kalláð hinu iyrr-
nefnda fallega orði „Vestraan
sarnvinna11,-en því hugtaki virð-
ist nú vera ætiað það htutverk;
að leysa af hólmi sjálfstæða
hugsun og 'dórtigreind ,hjá
mijclum þorra íslendinga. eins-
og' hina gömlu tálcnrænu merk-
ingu 1. desember, sefn fullveld-
isdags : þjqðárinnar.Vestræn
samvinna -á sýnilega að verðá
það kjörorð; er réttlætt geti í
augum' - þjóðarinnar hvaða
verknað sem' ófyrirleitnir
stjórnmálamenn telja sér henta
að framkvæma. Auðvitað getur
vestræn samvinna verið margs-
konar, bæði góð og ill. En
hér fer ekki milli mála um
hvada tegund vestrænnar sam-
virtnu er að ræða.
Skal því litið á þéssi tvö at-
riði nánar.
Vitnisburður um
utanríkiss.tefnu
Bandaríkjanna
Fyrs.t skal vikið að Atlanz-
ihafsbandalaginu. Sífellt er full-
yrt við ökkur að það sé' ein-
göngu stofnað í varnarskyni.
Sáma sagði Hitler um vígbúnað
Þjóðverja, þegar' örast var unn-
ið að undirbúningi heimsstyrj-
aldarinnar.
Á vegum þessa bandalags
hafa Bandaríkin nú hátt á
þriðja hundrað herstöðvar um
veröld alla, beinandi gapandi
byssukjöftum að. þeim þjóðum,
er ekki vilja lúta þeirra for-
ustu. Vilji einhver draga þessa
fullyrðingu í éfa, skal hér leitt
vitni, og það ekki af lakara
taginu.
Síðla vetrar 1958 var hald-
in alþjóðleg landhelgisráðstefna
í Genf, önnur þeirrar tegundar.
Allir Islendingar vita að þar
var hart tekizt á um það, hvort
við gæturn samkvæmt alþjóða-
lögum fært út okkar landhelgi.
Hörðustu andstæðingar okkar
þar voru einmitt höfuðmáttar-
stólpar þessarar marglofuðu
samvinnu, Bretland og Banda-
ríkin. Formaður bandarísku
sendinefndarinnar á ráðstefn-
unni var Arthur Dean, sá hinn
sami, og nú er formaður þeirr-
ar bandarísku nefndar í Gení
er fjallar um bann við kjarn
orkutilraunum. Hinn 20. jan
sama ár, áður en ráðstefnai
hófst, hafði hann viðtal við ut
anríkismálanefnd Bandaríkja-
þings. Þetta viðtal var birt :
blöðurn víðsvegar um heim. I
því komst hann m.a. þannig ac
orði:
„Sjóher okkar vill einr
þröng’a landhelgi og möguleg;
er, til þess að tryggja sen
frjálsastar athafnir, siglingar o{
hernaðaraðgerðir á höfunum
án þess að þurfa að sækj:
undir viðkomandi ríkisstjórni
um heimiidir í þeim efnum.“
Aðspurður, hvers vegna sjó-
her Bandaríkjanna þyrfti á öllu
þessu frjálsræði að halda, svar-
aði hann:
„Vinþ- okkar eru víða og á-
hrifasvæði okkar eru dreifð um
heim allan. Herskip okkar
þurfa því að geta farið hvert
sem þau vilja, til þess að þau
•« r -
geti framfylgt utanrikisstefnu
Bandaríkjanna." -
- Það þarf ekki mörg orð til
ský-ringar á þessari- yfirlýsingu.
Hvað skyldi: það vera, að láta
herskipaflatan n framfylgja ut-
anríkisstetnu Bandaríkjanna
víðsvegar um heim? Ætli það
sé ekki fyrst og fremst að ógna
lítilsigldum-og jafnvel .mútu-
þægum ríkisstjórnum - til að
láta bandaríska hernum eftir
■•-•■ jiíékÍ-- ••• . •••••• • ‘i-íy- .':• •.••^••.••••íSðS^J^
Ásmundur Sigurðsson
herstöðvar að vild. Skyldi það
ekki einnig vera það, að leyfa
bandarísku fjármagni að at-
hafna sig eins og auðmönnum
þeirra líkar og ertn fremur að
lofa bandarísku auðhringasam-
steypunum að eignast þróður-
part af náttúruauð.lindum við-
komandi landa s.s. námur,
plántekrur, olíulindir og þyí
líkt. Eru ekki hin svo nefndu
áhrifasvæði, sem. samkvæmt
þessari . yfirJýsingu ligg'ja um
heim.. allan, einmitt þau lönd
þar sem svona er ástatt? Það
vita allir, sem eitthvað hafa
kynnt sér nýlendusögu „imperí-
alismans“ að þessu er einmitt
svona varið.
I ljósi þessara sanninda er
líka fullskiljánleg samstaða
höfuðstólpanna tveggja gegn
hagsmunum íslands í landhelg-
ismálinu, Bretland þurfti sem
minnsta landhelgi, til að geta
rúið íslenzk fiskimið upp í
landsteina, eins og þeir hafa
fengið að gera í meira en hálfa
öld, og Bandaríkin þurfa líka
jafn litla landhelgi til að geta
látið herskipaflota sinn fram-
fylgja þessari þokkalegu utan-
ríkisstefnu.
Smáþjóð leyfist ekki að
sýna sjálfstæðisvilja
Til þess að ha'd.a vörð um
svona aðstöðu stórveldanna er
Nató stoínað. Og það er engin
tilviljun, að þegar gerð var al-
varlegasta tilraunin til að'
tryggja efnahagslega framtíð
vaxandi íslenzkrar þjóðar í
þessu landi, sem nokkurntíma
hefur verið gerð, þá rákum við
okk.ur einmitt svq heiftarlega á
þetta aísprengi vestrænnar
samvinnu, að annað þeirra
beitti okkur vöpnavaldi. En
þeir vissu líka að hér á íslandi
voru aðstoðarmenn góðir. Það
var bezt opinberað í útvarps-
umræðum frá Aiþingi- um
landhelgismálið 3. marz 1960,
Þá sagði ■ núverandi- forsætis-
ráðherra Ólafur Thórs eftir
• farantii 'setnmgu ;f eyrir alþjóð- :
ar. „Rétt tel ég að benda á„ að j-
■ meðferð •landhelgismálsins -eftir |
Genfarráðstefnuna 1938 var ;
með þeim hætti, að sú gagn- ,
■ rýni, sem að okkur var beint !
. er vel skiljanleg, og hæpið; að j
• smáþjóð geti oft leikið slíkan r
. leik“. - - > :
Stórþjóðir hafa-fært -út -sína í
- landherlgi ,eins mikið, ,.og - sumar i
• miklu meira en Íslendingar,- ón ;
þéss að nokkur hreyfði mót-
mæU'.m. Og með þessurn orðum
lýsir Ólafur Thórs því yfir, að
þessi tegund vestrænnar sam-
vinnu a.m.k. leyfir ekki smá-
þjóð eins og íslendingum að
, gera hluti, sem fara í bága við
gróðasjónarmið Breta og ekki
lúta leiðsögn utanríkisstefnu
Bandaríkjanna, þótt stærri
þjóðir megi gera slíkt óátalið.
Þctta er þá liklega skýring-
in á því fyrirtæki íslenzkra
stúdenta, að hætta að minnast
fullveldis Islands 1. des„ en
helga daginn fremur þessari
vestrænu samvinnu.
Feitur þjónn er ekki
mikill maður
Grein þessi er nú orðin það
löng, að lítið rúm er til að
ræða hitt aðalviðfangsefni
dagskrárinnar, þ.e. Éfnahags-
bandalagið, og hugsanlega að-
ild Islands að því. En svo á-
berandi eru annmarkarnir og
hættumar fyrir okkur á því
sviði, að sjálfir forustumennirn-
ir verða að viðurkenna þær.
Þeir reyna ekki að neita því,
að með aðild að bandalaginu
afsölum við miklu af bæði
efnahagslegu og pólitísku sjálf-
stæði okkar til stofnana banda-
lagsins. Fram eru bornar vífi-
lengjur um að sérstaða okkar
muni verða virt með undan-
þágum. Slíkt hefur verið borið
fram áður og þarf ekki að
minna á efndimar. Allar upp-
lýsingar benda til þess ótvírætt,
að í framtíðinni yrði það hlut-
verk þings og stjórnar á íslandi
að stjórna í umboði þessarar
samsteypu, þar sem sýnilegt er
nú, að vestur-þýzku auðhring-
arnir hafa mestu völd og áhrif.
Útvald.ir íslendingar gætu vafa-
lai'.st orðið ráðsmenn á vegum
þeirra stórfyrirtækja, sem auð-
hringar stórveldanna fengju
rétt til að setja hér á stofn tii
þess að nytja náttúrugæði
landsins. Þeir sem e..t.v. hyggja
gott til þessa hlutskiptis ættu
þó að minnast þeirra orða,
sem okkar mesti og frægasti
rithöfundur leggur í munn
elnni af sögupersónum sínum
undir nokkuð líkum kringum-
stæðum. „Feitur þjónn er ekki
mikiU maður.“
Einu sinni vildu Hamborsar-
ar gjarnan kauoa ísland fyrir
fimm tunnur gulls.
í
Dómur sögu og
framtíðar
Og svo að lokum örfá orð
til þeirra stúdenta, er töldu:
sig hafa rétt til að breyta svo.'
gjörsamlega hinni þjóðlégií •
merkingu, er 1. des. hefur nú
Framh. á 11.• síðu.
Fimmtudagur 14. desember 1961 — NÝI TÍMINN — (3