Nýi tíminn - 14.12.1961, Page 8

Hafið er í öllu okkar verki
TILRÆDI VIÐ ISLENZKA
MENNINCU
Þrír menn: póst- og síma-
málastjóri, útvarpsstjóri og ut-
anríkismálaráðherra, hafa tekið
á sig þá ábyrgð að leyfa banda-
rísku sjónvarpsstöðinni á Kefla-
vikurvelli að fimmfalda
orku sína. Þar með hafa þeir
upp á sitt eindæmi veitt er-
lendum her einokunaraðstöðu
til að beita 60níO íslendinga
skæðasta áróðursvopni nútím-
ans — á sjálfum heimilunum.
Hvernig geta þrír menn tek-
ið á sig slíka ábyrgð?
Tveir þeirra hafa þegar reynt
að komast undan ábyrgðinni,
beinlínis eða óbeinlínis. Fyrir
sitt leyti, fyrir hönd stofnana
sinna veittu þeir samþykki sitt,
segja þeir, en ábyrgðin er ut-
anríkismálaráðherrans, Guð-
mundar í. Hann einn gat full-
gilt leyfið. Enda gerði hann
það.
Stendur Guðmundur í. þá
einn undir ábyrgðinni?
NeL- Málgögn stj órnarinnar
styðjatí'éinhuga við bak hans.
Þau .gerra málstað bandaríska
hernámsliðsins að sínum mál-
stað og styðja hann eindregið.
Hvei-nig er hægt að fjölyrða
um slíkan málstað án þess að
ljósta þvl upp um leið hvað
hannjrér slæmur?
Það er hægt með því að tala
almennt um hlutina en forðast
að minnast á kjarna málsins.
Dæmi: Sjónvarp — er það ekki
dásamleg uppgötvun? Geta
nokkfir'verlð á móti siónvarpi
nema afturhaldssamir og þröng-
sýnir útkjálkamenn sem eru
hræddir við allar nýjungar?
Menn á borð við þá sem voru
hræddir við símann og útvarp-
ið á sínum tíma?
Benedikt Gröndal skrifar í
Alþýðublaðið í gær undir því
yfirskini, að íslenzkt sjónvarp
sé á dagskrá, og segir:
„Sjónvarp er aðeins tæki, sem
er hvorki vont né gott frekar
en t.d. síminn. Eigum við að
banna símann.... Eigum við að
■ banna prentlistina með öllu á
íslandi og kalla hana plágu,
af því sumir menn misnota
hana til að gefa út æsirit?“
Þarna er Benedikt farinn að
spyrja dálítið ógætilega, því
beint liggur við að spyrja hann
á móti: Hver yrði afstaða þín
ef prentlistin væri nýuppfund-
in og utanríkismálaráðherra
heimilaði erlendum mönnum
að reka jiér einum prentsmiðju
til að svala lestrarfýsn þjóðar-
innar — með æsiritum á er-
lendi'. máli? Væri það tilræði
við íslenzka menningu eða fram-
farir? Eða segjum að Ríkisút-
varpið hefði ekki verið til þeg-
ar Keflavíkurstöðin tók til
starfa og hún hefði síðan orðið
einkaútvarp íslendinga um ára-
bil? Hefði slíkt verið æskilegt?
Þessi dæmi eru hliðstæður,
nema hvað erJ.ent hermanna-
sjónvarp á íslandi er miklu al-
varlegra mál. Bóka gætu menn
aflað sér erlendis frá ef þeirra
væri ekki völ í íslenzkum út-
gáfum, og á erlendar útvarps-
stöðvar væri hægt að hlusta
Iþótt íslenzkt ríkisútvarp væri
ekki til. En bandaríska sjón-
varpsstöðin á Islandi hefur
einokunaraðstöðu. Og nú á að
fimmfalda styrkleika hennar!
Hver er afstaða þín til þess
máls, Benedikt?
Allir sem til þekkja vita að
sjónvarpið er skæðasta áróðurs-
tæki nútímans. I höndum stór-
veldis sem hersitur lítið land
og hefur þar einokun á sjón-
varpi gætu áhrifin orðið geig-
vænleg. „Víðsýnir menn.......“,
segir Benedikt Gröndal, „taka
tækni hverrar kynslóðar og
blása í hana lífi, láta hana
'þjóna æðri hlutverkum. Ef
postularnir væru í dag að út-
breiða frumkristni, mundu þeir
örugglega gera það í sjónvarpi.
Ef Lúther væri í dag að negla
mótmæli á kirkjudyr, mundi
því sjónvarpað og hann yrði
síðastur manna til að amast
við því. Vildi hann ekki ein-
mitt koma boðskap sínum á
framfæri sem víðast?.... Sjón-
varpið er einn bezti prédikun-
arstóll nútímans. Páfinn í Róm
skilur það —
Og það skilja raunar fleiri.
Bandaríkjamenn skilja það —
einnig þeir eru „víðsýnir“ og
taka tæknina í þjónustu sína
og láta hana þjóna „æðri hlut-
verkum“ hér á Islandi.
Hannes Sigfússon
Hver eru hin „æðri hlutverk11
sem bandarískt sjónvarp þjónar
hér á íslandi?
Fyrst og fremst að hafa ofan
af fyrir heimfúsum hermanna-
lýð með ýmiskonar léttmeti,
trúðleikum, striplingadönsum,
kúrekamyndum og glæpareyfur-
um, — allt miðað við hinn
lægsta smekk svo að engum
leiðist. Og jafnframt að koma
áróðri sínum á framfæri, vís-
indalega tilreiddum af sérfræð-
ingum, í því skyni að hervæða
hugi dátanna gegn hverskonar
efasemdum um óskeikulleik
bandarískra stjórnmálamanna,
og búa þá undir manndrápin
ef til styrjaldar drægi. — F.n
jafnskjótt og orka stöðvarinnar
verður fimmfölduð, þannig að
tryggt sé að hún nái einnig til
helmings allra Islendinga, bæt-
ist hinu bandaríska sjónvarpi
enn „æðra hlutverk": Að gera
þessa helft að hugmyndalegum
þrælum sér-bandarískra sjónar-
miða, svo að síður þurfi að ótt-
ast bjóðlega endurvakningu sem
ef ti.1 vi.ll myndi leiða af sér af-
nám hinnar bandarísku her-
stöðvar!
Enginn þarf að lá Banda-
ríkjamönnum þótt þeir hugsi
fyrst og frerpst um eigin hags-
muni, og enginn þarf að efast
um að þeir beiti þeirri tækni
sem þeir hafa yfir að ráða til
að tryggja þá. „Þeir (munu) ör-
ugglega gera það í sjónvarpi“,
eins og Benedikt segir.
En hvað gengur íslenzkum
mönnum til að opna heimili
landa sinna fyrir þessari her-
mannaléttúð og einlita hervæð-
ingaráróðri?
Það eitt, að „koma boðskap
sínum á framfæri sem víðast",
svo aftur sé vitnað í Benedikt.
Boðskap sínum um nauðsyn
herstöðva, um vestræna sam-
vinnu, um Nató. Hvað annað?
Standa hernáms- og Nató-
sinnar þá svona tæpt eftir öll
þessi ár glórulauss og þindar-
lauss áróðurs? Nægir þeim ekki
að hafa þrjá af fimm stjórn-
málaflökkum landsins að baki
sér, yfirgnæfandi meirihluta á
þingi, svotil allan blaðakostinn,
erlendar fréttir útvarpsins og
nú um sinn þáttinn um daginn
og veginn og Efst á baugi?
Nægir þeim ekki að hafa farg-
að „hlutleysi“ útvarpsins, þurfa
þeir nú einnig bandarískt sjón-
varp til að ráða niðurlögum
hinna þjóðlegu afla?
Sem betur fer heyrast nú
raddir manna úr öllum stjórn-
málaflokkum að þetta séóhæfa.
Manna sem ofstækið hefur enn
ekki blindað að því marki, að
þeir sjái ekki hvenær berlega
er gengið of langt í óþjóðlegri
starfsemi. Manna sem ekki geta
sætt sig við að sorpritin sem
allir eru einhuga um að for-
dæma séu flutt inn á heimil-
in í formi lifandi mynda og
erlendra texta og flett þar dag
eftir dag fyrir augum bama
og unglinga; manna sem ekki
geta sætt sig við að kvikmynd-
irnar sem bannaðar eru böm-
um innan 16 ára aldurs séu
hömlulaust sýndar á sjálfum
heimllunum og misvitrir ior-
eldarar taki við því gæzlustarfi
sem valin nefnd á vegum barna-
vernarráðs hefur hingað til
annazt; manna sem ekki geta
sætt sig við að brugðið sé fæti
fyrir þá þjóðhollu starfsemi
sem æskulýðsráð hefur nýlega
hafið svo myndarlega með
starfrækslu tómstundaklúbb-
anna — því hermannasjónvarp-
ið hefur að sjálfsögðu betur í
s'i*nkeppninni um áhuga ung-
Ung.anna, það er vitað mál;
manna sem ekki geta sætt sig
við að einn skammsýnn ráð-
herra geri það lýðum ljóst með
einu pennastriki að allar há-
tíðarræður um varðveizlu fs-
lenzkrar æsku og íslenzkrar
menningar hafi verið felldar
úr gildi sem marklaust hjal!
Já, ýmsir hafa mótmælt. En
mótmælin þurfa að verða öfl-
usri. Þau verða að vera þess
megnug að riðla fyrirætlunum
ríkisstjórnarinnar, ógilda leyf-
ishréf ráðherrans og sópa hinni
erlendu siónvarpsstöð út í
hafsauea. Fyrr er ekki nægilega
mótmælt,
Ég skora á ábyrga mennta-
menn, hvar í flokki sem þeir
standa. að þegja ekki um þetta
mál. Og ég skora á samtök
menntamanna, rithöfunda, kenn-
ara og æskulýðsleiðtoga að
kalla saman fundi í félögum
sínum hið bráðasta og gera
samþykktir, safna undirskrift-
um undir mótmælin. Raddir
okkar verða að heyrast! Þetta
mál er að vísu pólitískt að
uppruna. en í framkvæmd er
að það einfaldlega tilræði við
íslenzka menningu og varðar
okkur alla án tillits til stjórn-
málaskoðana. Þessvegna hljót-
um við að sameinast um að
hindra framgang þess í eitt
skipti fyrir öll.
4. des. 1961
Hannes Sigfússon.
Framhald af 7. síðu.
kennari við Stýrimannaskólann,
hann er nú að þýða Heims-
kringlu Snorra og var fyrsta
bindið að koma út dagana, sem
við dvöldum í Þórshöfn. Bjarni
afhenti okkur gestunum bókina
að gjöf, með áritun.
— Að. síðustu var svo kveðj-u-
gildi á Flótel Flafnía kl. 5,
segir Hannibal. Þar voru sam-
an komnir stjórnarmeðlimir
Fiskimannafélagsins ásamt eig-
inkonum þeirra svo sem verið
hafði, þegar tekið var á móti
okkur. Það var skipzt á fáorð-
um en hlýjum kveð.ium og síð-
an var okkur fylgt til skips og
þar með er í raun og veru
lokið þessari nýju Færeyinga-
sögu.
® Hin mikla ráðgáta
— Hvað er álit ykkar um
gagnsemi og framhald þessarar
viðkynningar íslenzkra og fær-
eyzkra verklýðssamtaka?
— Það hefur um alllangt
skeið, — segir Hannibal, verið
gott samstarf milli Alþýðu-
sambands Islands og Fiski-
mannafélags Færeyja, en ég
veit, að það muni eflast í fram-
tíðinni, einnig vegna þeirrar á-
nægjulegu kynningar sem nú
átti sé stað.
— Við áttum þess kost, segir
Eðvarð, þrátt fyrfr veizlur og
gleði, að eiga nytsamlegar við-
ræður við marga af leiðtogum
færeyskra launþegasamtaka,
sem vissulega munu efla gagn-
kvæman skilning og styrkja
samstarfið í- framtíðinni. Auk
þess, sem fulltrúinn frá Norges
Fiskerlag reyndist hinn ágæt-
asti félagi í alla staði, höfðum
við einnig frá honum mikinn
fróðleik um málefni norskra
fiskimanna, sem orðið gæti að
liði hér á landi.
— Já, — segir Hannibal, þetta
var ágætur félagi og gaf okkur
margvíslegar bendingar ekki
hvað sízt um fiskverðsmálin
í Noregi og samstarf fiski-
manna og útgerðarmanna þar
gagnvart kaupendum. Enda
hefur maður það alltaf á til-
finningunni að Norðmenn séu
miklu nær réttmætu fisk-
verði til handa sjómönnum, en
bæði færeyskir og íslenzkir sjó-
menn. Þetta er hin mikla ráð-
gáta.
—• Færeyingar spyrja alveg
einsog við, segir Eðvarð: —
Hvernig stendur á því að við
fáum ekki sama verð fyrir fisk-
inn og Norðmenn?
— Þeir spyrja segir Hanni-
bal: Fiskurinn, sem við lögðum
upp í Færeyingahöfn og Norð-
menn við hliðina á okkur, —
sem svo er seldur til sömu
staða, af hverju er hann borgað-
ur miklu lægra verði til okkar?
Hvemig stendur á þessu. Hvern-
ig stendur á því að við fáum
miklu lægra verð fyrir fiskinn,
en Norðmenn? Svona spyrja
þeir alveg einsog menn hér á
landi.
® Svarið er: Milli-
liðagróði
— Og hver eru svörin, sem
Færeyingar hafa fundið?
— Þeir hafa ekki ennþá svar-
að því frekar en við, — segir
Eðvarð, — ekki í raun og,veru.
En það er enginn efi á því, að
þetta liggur að mestu í milli-
liðunum, — frá því að sjómað-
urinn afhendir útgerðarmannin-
um fiskinn og þangað til hann
kemst á endanlegan ákvörðun-
arstað.
• Lög til verndar
fiskimanninum
— En Norges Fiskarlag hefur
aðstöðu til að fylgjast með
þessu öllu saman, alveg frá
upphafi til enda, meira að
segja með eigin þátttöku að
mjög miklu leyti. —
— Og síðan lögboðna aðstöðu,
— segir Hannibal, — til að
hafa eiginlega síðasta orðið um
verðákvörðunina. Fræðilega séð
getur ráðherra að vísu fellt úr-
skurð, en til þess hefur aldrei
komið.
— Og hafa þeir sjálfir með
verðuppbætur að gera?
— Já, þeim uppbótum sem
ríkisstjórnin ákveður, deila síð-
an samtökin. Og hafa þær
að lang-mestu leyti farið
til byggðanna í Norður-
Noregi, til að jafna aðstöðuna.
— Sem sagt, þama er ekkert
á huldu um verðmætið sem
fæst fyrir aflann?
— Það er rakið alveg frá
fyrstu til síðustu stundar, segir
Hannibal. Við munum nú fá
öll gögn þessu viðvíkjandi, ein-
mitt um skipulagið og þá laga-
legu aðstöðu, sem Norðmenn
hafa í þessum málum gegnum
Norges Fiskerlag. Það eru lög,
sem almennt ganga undir nafn-
inu Fiskerens Grundlov, og eru
lög um þessa aðstöðu fiski-
mannasamtakanna.
— Að síðustu báðu þeir fé-
lagar, Hannibal og Eðvarð, fyr-
ir beztu kveðjur til Fiski-
mannafélags Færeyja og allra,
sem með gestrisni, fróðleik og
skemmtan, gerðu þeim Fær-
eyjaför eftirminnilega — að
öllu góðu. St.
8) — NÝI TlMINN — Fimmtudagur 14. desember 1961
»
Allsherjarþingið felldi
Hllðgu um aðild Kina
N.Y. — Allsherjarþingið felldi til
lögu frá SovéiríkjuEium um að
Formósustjórnin yrði látin
víkja úr samtökunum, en kín-
verska alþýðustjórnin tekin í
stað hennar.
Atkvæði íéllu þannig að 37
ríki greiddu tillögunni atkvæði,
en 48 gegn henni. 19 ríki sátu
hjá við atkvæðagreiðsluna. Það
voru Bandaríkin og tryggustu
fylgiríki þeirra sem greiddu at-
kvæði gegn tillögunni, en Asíu-
ríkin flest voru með henni, þ.á.
m. Indland, Pakistan og Burma.
Bretar greiddu tillögunni einnig
atkvæði, einnig Svíþjóð, Dan-
mörk og Noregur, en ísland mun
hafa setið hjá eða greitt atkvæði
á móti.
Áður hafði verið samþykkt
(með 61 gegn 34) tillaga þess
efnis að þar sem hér væri um
svo mikilvægt mál að ræða,
þyrftu tveir þriðju greiddra at-
kvæða að vera með tillögunni
til þess að hún öðlaðist gildi.
Sovétríkin höfðu lagzt gegn
þeirri tillögu.
Fulltrúi Sovétríkjanna, Valerí-
an Sorin, sagði eftir atkvæða-
greiðsluna að hún sýndi að þeim
ríkjum fjölgaði stöðugt sem
styddu aðild Kína að SÞ og
myndi þetta mál verða ráðið til
lykta á næsta allsherjarþingi.
Bandaríska blaðið New York
Times kemst að sömu niðurstöðu
í forustugrein í dag. Það segir
að þótt syona hafi farið að þessu
sinni, verði menn að gera sér
ljóst að það býði aðeins gálga-
frest, málið verði tekið upp aft-
ur á næsta allsherjarþingi og
ekki þýði að loka augunum fyr-
ir því að aðild Kína aukist stöð-
ugt fylgi.