Nýi tíminn - 14.12.1961, Blaðsíða 6

HAFIÐ ER í OLLU
NÝITfMINN
Ctgefandi: Sósíalistaflokkurinn.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Ásmundur Sigurðsson.
Áskriftargjald 100 kr. á ári.
Ófrómar hendur í auðlind
þjóðarinnar
C’ngum dylst að mikil verðmæti verða til vegna starfs ís-
lenzku sjómannastéttarinnar. Það aflamagn sem á land
berst á íslandi er beinlínis æfintýralegt þegar haft er í huga
að það eru ekki nema 6000—7000 sjómenn, sem koma þeim
afla á land. Þegar þær tölur eru teknar saman, aflamagnið
og tala íslenzkra sjómanna, veldur útkoman slíkri furðu að
útlendingar eiga beinlínis bágt með að trúa bví að sllk af-
köst í fiskveiðum geti átt sér stað. Þegar þess er gætt má
ótrúlegt virðast hve tekizt hefur að halda niðri kjörum ís-
lenzkra sjómanna og ætla þeim óhóflegan vinnutíma og bág
starfskjör. Enn er alvanalegt að heyra býsnazt y.fir því að
sjómenn á aflahæstu bátunum skuii hafa ríflegar árstekjur
þegar bezt lætur. Er þá oft hampað háum tölum og einstök-
um dæmum án allrar sanngirni í garð þeirra fjölmörgu, sem
miklu minna bera úr býtum, og án alls tillits til þess hve gíf-
urlega langur vinnutími sjómánna er að ölium jafnaði. Vegna
hinna feykilegu afkasta og þjóðhagslegs gildis fiskveiðanna
ættu íslenzkir sjómenn að vera forréttindastétt 1 þjóðfélagirui
hvað snertir laun og vinnuaðþúnað. og staLrfs.skilyrði aimennt,
en mikið vantar á að það sjónarmið sé viðurkennt. Sjómenn
eiga mjög undir högg að sækja með kjaramál sín og réttindi,
og má minna á hve harða baráttu og langvarandi hefur þurft
fyrir jafn sjálfsögðu máli og styttingu vinnudagsins á togur-
unum. Það eru ekki nema nokkur ár síðan Kjartan Thors
og aðrir slíkir í samtökum togaraeigenda létu Alþingi vita, að
. engin leið væri að hafa tólf tíma hvíld á íslenzkum togurum!
17n er ekki útgerðin meira og minna á hausnum? Hvað verð-
ur um þann ofsagróða sem 'skapast í, íslenzkum sjávar-
útvegi? Þannig er spurt og það er mjög flókið mál að svara.
Það hefur orðið eitt helzta viðfangsefni auðbraskaranna á fs-
landi um áratugi að finna leiðir til að hrifsa til sín þau
stórkostlegu verðmæti sem skapast í sjávarútveginum. Veru-
legur hluti stórútgerðarmanna hefur fyllt þann braskaraflokk,
og fundin hafa verið mörg ráð og mörg hundruð leiðir til að
veita gróðanum eftir meira o.g minna duldum rennum í brask-
fyrirtæki og einkalúxus ísienzku auðstéttarinnar, samtímis
því að sjálf útgerðarfvrirtækin eru reikningslega látin berjast
í bökkum og njóta stórfellds opinbers stuðnings af almanna-
fé. Til þessarar iðju hafa auðbraskrarnir mjög notið og notað
áhrif íhaldsins í stjórnmálum landsins og misnotað pólitískt
vald sitt yfir ríkisbönkunum.
gn það er legið á gróðalind sjávarútvegsins á íslandi og
hún sogin fast af opinberum aðiium engu síður en einka-
braskinu. Það er ekki sízt þetta okur, sem Lúðvík Jósepsson
og Karl Guðjónsson leggja til í frumvarpi sínu um stuðning
við atvinnuvegina að verði af létt, vegna þess að það skapar
þjóðhagsleg vandamál sem virðast lítt leysanleg í auðvaldsþjóð-
félagi. Þeir ..benda á, að í Noregi eru .útflutningsgjöld af sjáv-
aíafurðum. svo að segja engin, eða um 0.075% en hér eru þau
orðin samkvæmt ákvörðun ríkisstjórnarinnar 7,4%. Slík út-
flutningsgjöid þekkjast ekki hjá.nokkurri annarri þjóð. í Noregi
býr sjávarútvegurinn og atvinnúvegir landsins almennt við
lága vexti, 2—3%, en hér á landi eru vextirnir hærri en í
nokkru landi Evrópu, 7—o« á föstum lánum ..6Vi—
Vaxtabyr.ðin hér er tvisvar sinnum til þrisvar sinnum meiri
en í Noregi. Vátryggingargjöld fiskiskipa eru tvisyar til
þrisvar sinnum hærri hér á landi en í Noregi. Farmgjöld eru
miklu hærri hér en í Noregi fyrir sambærilega fiutninga. Kostn-
aður við fisksölusamtök og umboðslaun eru miklu hærri hér
á landi. Tiliögurnar í.frúmvarpi Lúðvíks og Karis um að létta
vaxtaokrinu af framleiðslunni og milliliðaokrinu af útflutn-
ingnum, í þvi skyni að hækka fiskverð og kaup við fiskveiðar
og fiskvinnslu, eru þvi hinar merkustu og til þess fallnar að
losa um þau bönd sem gróðabrall og afturhaldsríkisstjórn hafa
reyrt að þessum undirstöðuatvinnuvegi íslendinga. — s.
0)
NÝI TlMINN — Fimmtudagur 14. desember lððl
Rætt við forseta
A.S.Í. og for-
mann Dagsbrún-
cr um Fær-
eyjaför
að ekki fengju þeir þettá merki
þótt þeir væru um árabil búnir
að vinna að velferð Færeyja,
— en það væri líka mikið ger-
and.i fyrir svona gesti. Þarna
skoðuðum við Fiskirannsóknar-
stofnun Færeyja, sem í ráði er
að fái rýmri og betri skilyrði
til starfa á næstunni.
• „Hamarsslag“ á
milli hiisa
— Það vekur athygli manns
á Þinganesi, — se.gir Eðvarð,
hversu geysiþétt húin standa.
Það verður beinlínis að ská-
skjóta sér milli þeirra. Til eru
tvær reslugerðir, sem hafa að
geyma ákvæði um hve bétt hús-
in megi vera þarna í elzta hiuta
Þórshafnar. I þeirri fyrri er á-
kveðið aö ekki megi hús 'standa
þéttara en svo að unnt: sé að
annast \riðgerðir beirra. athafna
sig á milli húsanna, reiða ham-
ar til höggs, það skeli. vera
,.hamarsslag“ á milli. 1 síðari
raslugerðinni er ékvæði um að
ekki mesi vera minna -erí tvær
álnir milli húsa. Þinganes er
elzti hluti af hinni gömlu'Havn,
imnhaflega byggt úr landi
Kirkjubæjar.
• Sjóminjasafnið..
— Eftir dvöl okkar þarna í
Þ’.nganesi var Sióminiasafnið
s.ko^að. Það er miög eftirtektar-
verð og skemmtiles stofnun, þar
o- samansafnað öllu því, sem
tUheyrir sjóvirmu o.g fiskveið-
u.m gamla tímans og eru þar
marsar gerðir báta frá ýmsum
t'mi’.m o.e frá ýmsum stöðum
F.v’arna. Bátasmtði er gömul og
me’-k iðía í Færeyium og á
m’.ki.ar erfiðir sem tengdar eru
stððum og einstaklingum. Þarna
sáu.m ,við mynd af gömium
m.?nni sem stu.ndað hefur báta-
srm'ðer frá nr.ga aldri og er nú
orðinn 93 ára gamáil og smfðar
enn. Fnda bótt hnnn noti en.g-
?r teiknináar, hefur hann sitt
sérptaka lag, sem þykir af-
hrasös«''+t pg h.p-fnr gert bnta
háns eft'rrAtta af mör.gum fyrr
oe síðar. Það er enn ekki búið
f>ð onna S.ióminiasatnið fyrir
aimenning. en ég verð að seeia,
að bgr er allt með miWnm
rausnarbrag og til fvrirmyndar.
© Iliá Erlendi — og
Snorra
— Og nú voruð þið. brátt á
förurn?
— Já. Eðva^ð, vjð áttum
fðra l^lijhrlro.n 7 hprran
— en kL 3 v’ð
£ VtoÍTV'Tlj jr'rlfsrð/dpT’. Ttnr
vfð
c.^nnfj Jvtr-f' p»|r>Toacfr>ri. jypctrj jjni
fmf pkki h.u.w^n ppr, m
r—ðn raunar v.m öll
sem vlð komnm
■ ' - nrr f rl. lliá ,c'" n'lJror\_
— f\a Reri.ð af RÞarði, knv’u
h.nns. Á heimili F"len':'nr h.itt-
u.m v;ð B’arna Niclaspn. sem
er sáttas'em.im-5 < Fae-“vitim Dg
Framh. á 8. sí.ðu.
' Fimmfudágúr 11. • déSember 1961 — NÝI TÍMINN i- (7
FISKIMANNAFÉLAG FÆREYJA 50 ÁRA
• Dönsk vinnubrögð
— Hverjir hafa haft undir-
búning verksins með höndum?
— Það eru danskir verkfræð-
ingar, — segir Eðvarð. Þeir
hafa komið öllu einkar smekk-
lega fyrir, t.d. eru þessi mann-
virki séð ofan frá ekkert nema
þakið eitt — það verður allt
saman tyrft, og þeir voru að
því núna.
— Var mikið af útlendingum
þarna?
— Það vitum við ekki. Það
eru dönsk firmu, sem annast
þessar framkvæmdir.
® Rofin heit
— En það var nýbúið að til-
kynna íæreyskum yfirvöldum
að þarna yrði 140 manna her-
lið írá danska hernum, þrátt
fyrir það, að óður var því
yíirlýst og lofað, að ekkert her-
lið yrði haft í Færeyjum.
— Og okkur var sagt, — seg-
ir Hannibal, — að þeir ættu að
haía atkvæðisrétt og hveð eina
í Færeyjum!
— Já, — segir Eðvarð, hver
einasti danskur þegn, sem bú-
settur er í Færeyjum, hefur öíl
réttindi á við Færeyinga og
þar með líka kosningarétt. Skil-
greiningin á því hvað Færey-
ingur er, gagnvart dönskum
lögum, er: danskur þegn bú-
settur í Færeyjum.
—1 Ekki haía þó Danir treyst
sértilþess að neyða Færey-
þá var sagt: Þarna er huldu-
steinn rétt yið .veginn og verk-
fræðingurinn' ætlaði að sprengja
hann, en einhverja þá vitrun
fékk hann, að hann hætti við
það og lagði heldur lykkju á
leið sína. Var nú stigið út úr
bifreiðinni og tóku bæði Norð-
maðurinn og Eðvarð myndir af
steininum. En einhvern veginn
var það svo, að þegar Norð-
maðurinn ætlaði að taka mynd-
ina, þá „klikkaði11 vélin hvað
eftir annað, og hann varð að
reyna þremur eða fjórum sinn-
um áður en hann gat tekið
mynd —
— á vél, sem hann er bú-
inn að eiga í fjögur ár seg-
ir Eðvarð, og aldrei hefur neitt
komið fyrir, — fjórum sinnum
stóð hún föst —
— og loksins gat hann náð
mynd af okkur við steininn, —
segir Hannibal, — vættirnar
vildu hafa sínar fyrstu myndir.
— En Eðvarði, hvernig tókst
honum?
— Eðvarði skeikaði ekki.
— Að vísu varð mér það á
að ýta fyrst á vitlausan takka,
— segir Eðvarð, en það kom
ekki að sök. Og ég heíd það sé
vegna þess hvað við erum
vanari þessum fyrirbrigðum —
og sambýli við álfa, heldur en
Norðmaðr.rinn, því eins og
hann sagði sjálfur, þá væri
hann ákaflega mikill í’ealisti.
En sem sagt, nú varö hann
'■'•ííkari; —. Síð.an
héldumvið ti! þórshafnar, þar
Við Huldustein: Haistein Rasmussen, Jákup í Jákupsstovu,
Hannibal Valdimarsson.
uð hart. Það er basalt og var
a.m.k. ekki á þessum stað mjög
sprungið. Það virtist klofna vel.
Nú var sprengingum að mestu
lokið og búizt við að radarstöð-
in yrði fullbyggð næsta haust.
• Nató er eigandinn
og markmiðin þess
— Er þetta allt á vegum
Nató?
— Já, Nató er eigandinn og
hefur yfirstjórnina og mark-
miðin eru þess, — segir Eð-
varð.
— Verkstjórinn þarna var
færeyskur skipasmiður, — seg-
ir Hannibal, hafði verið á Is-
landi, talaði íslenzkuna forfínt
og var hinn reifasti. Hann gekk
á undan okkur niður þennan
heljarstiga og að því búnu kall-
aði hann á mann með vélskóflu
sem var þarna í jarðgöngunum
og hún kom svamlandi út yfir
vatnspollana í göngunum, —
en við stigum upp í skófluna,
færeyski verkstjórinn, Norð-
maður og tveir Islendingar —
og síðan var ekið í fjölda beygj-
um inn í botn á jarðgöngunum,
— en þar voru- tveir menn við
vinnu —
— og geysimlkið af nið-
u.rhrundu grjóti,'*’:— segir Eð-
varð, — sem þefr áttu eftir að
flytja burt, en þeir sögðu, að
sprengingum væri senn lokið,
þeir væru hú komnir lóðrétt
undir mannvirki.n á tindinum og
við sáum. að opið var allá leið,
aðeins eftir áð ganga frá lyftu-
göngunum uppi. Þegar állt er
komið í kring, er ekki ætlazt til
þess að starfsmennirnir þurfi
að fara út undir bert loft, þégar
þeir fara upp í radarstöðina úr
híbýlum sínum. Þeir geta hafzt
við þarna í f.iallinu að öllu
leyti, þegar íbúðarhúsin hafa
verið bvggð. Annars eru þarna
nokkru neðar við veginn geysi-
rni.kil mannvirki, sem við sáum
ekki nema tilsýndar, þar er
bækistöð fyrir allt það starfs-
lið, sem þarna á að vera. -Það
er eftirtektarvert hversu . vel
bessi . mannvirki öll eru byggð
inn í landslagið. . : ,
inga í danska herinn. Þ@ir hafa
verið með tilburði til þess, en
ekki lánazt það.
• Stríðsmönnum
finnst anda köldu
— Færeyingar eru, — segir
Hannibal, — sama sinnis og
íslendingar yfirleitt, þeir hafa
hina megnustu óbeit á öllu því,
sem við kemur hernaði og
stríðsanda. Enda sögðu ungir
tæknifræðingar, sem við hitt-
um og verið höfðu í Færeyjum
til eftirlits með byggingu hern-
aðarmannvirkj a, að þeir fengju
að vísu alla þá fyrirgreiðslu,
sem þeir þörfnuðust og bæðu
um, en þeim fyndist anda
köldu í Færeyjum.
• Huldusteinn í vegi
— Þegar við vorum á leiðinni
niður í byggð úr þessari
fjallaför, varð fyrir okkur á-
berandi hlykkur á veginum og
beið okkar ríkuleg máltíð á
heimil.i Jákups í Jákupsstovu.
Þar vcru m.a. íslenzk svið á
borðum, fram reidd að íslenzk-
um sið, — líka steiktur blóð-
mör. —
— Að lokinni ánægjulegri
isamtSui«i y ©
stund á heimili þeirra hjóna,
segir Hannibal, var okkur boð-
ið að koma til fundar við land-
stjórnina í Þinganesi. Þar var
á móti. okkur tekið af lögmann-
inum, Peter Mohr Dam, og Paul-
sen landstjórnarmanni, sem er
garnall skólabróðir minn frá
Danmörku. Voru okkur
sýndar skriístofúr landstjórnar-
innar, sem eru gömu.l húsa-
kynni einokunarverzlunarinnar,
byggð alveg út á klappirnar i
sjávarmálinu á Þing?nos;. —
Þarna var okkur aí .Ögn'.a,..,.
gefið skjaldarmerki eyjanna,
mjög fagurt merki. — Fiski-
mannafélagsmennirnir, erþarna
voru staddir höfðu orð á þvi,
® Ný skip — enginn
barlómur
— Annars eru Færeyingar
komnir alllangt í því að byggja
upp nýtízku fiskiflota, — segir
Hannibal. — Þeir eiga t.d. stóra
og myndarlega togara, sem
kunnugt er, og eru nú að gera
Stofnendur Fiskimannafélags Færeyja í kjallaranum þar sem félagið var stofnað: Aftari röð: Joen
S. Isaksen, H. A. Husgaard, S. J. Thomsen, Joen Zachafiasen, O. J. Zachariasen, J. E. Gregersen,
Andr. P. Gregerscn. Fremri röð: Th. H. Hansen, O. J. Jacobsen, Poul Enok Hansen, Hans Ilendrik
Olsen. Joen Carl Göethe.
Teikn. Jaáus Kamban.
Nýi tíminn birtir hér síðasta
hluta viðtais við Eðvarð Sig-
urðsson og Hannibal Valdimars-
son um nýafstaðna för þeirra
til Færeyja.
Fiskimannaféiag Færeyja hef-
ur um 3000 félagsmenn, og nær
það nú yfir alit landið. Skipu-
lag samtakanna er þannig að
Iandinu er skipt niður í sókri-
ir og sýslur. Sóknirnar eru
52 að tölu en sýslur 7. Sókn-
arnefndirnar kjósa sér sóknar-
formenn, sem aftur kjósa sýslu-
formenn, er síðan mynda stjórn
Fiskimannafélagsins.
Um þessar mundir er í prent-
un fyrra bindi af sögu Fiski-
mannafélags Færeyja, ritað af
Erlendi Paturssyni, og vinnur
hann nú að hiinu síðara.
★
★ *
1 síðasta spjallinu urn Fær-
eyjaför voru forustumenn
Fiskimannafélagsins, konur
þeirra og gestir staddir í bæn-
um Fámjin á Suðurey og halda
nú ferðinni áfram.
• Áttundi hver fiskur
— Þegar við fórum frá Fám-
jin, — segir Hannibal, —
komum við til Tvörovrar við
Trangisvog. Þar héldum við
okkur að mestu um borð I
skipinu, — við gengum þó um
staðinn og skoðuðum hann.
Þar komum við í hraðfrystihús
og litum á vinnubrö.gð þar. Það
virtist vera góður afli um þess-
ar mundir. Allsstaðar þar sem
við komum, höfðum við séð
gömlu skúturnar; fáar af
þeim ísierizkú eru ennþá við
lýði' — þó nokkrar, en
margar. af þeim ensku. Ennþá
eru þær mi.kið notaðar. við
Orænland, allmargar líka við
ísland, og sumir vildu halda
því fram að þær gæfu í ýms-
um tilfellum svipaðar tekiur
þeim sem fást á nýtlzku skin-
um, Á meðan væru þeir ekki
á bví að leggja þær algerlega
niður.
— En eru það ekki undan-
.tekninear?.
— Já, — það eru afburða-
ménn við handfæri.ð. sem feng-
ið hafa sambærilegan hlut, —
segir Eðvarð. Okkur var sagt
dæmi um e;nn siómann —
hann er bróðir JAkuns f JA-
kunsstovu.; hann var á gamalli
skútu s.l. sumar og hafði éKka
hlut og þeir sem beztan höfðu
á nviu skipunum. Þeir voru
sevtján á og hann átti áttunda
hvern fisk sem á skioið knm,
svn befta er náttúruiega ekki
fullgildur mælikvárði.
Aldudrátturinn er okkar merki,
undir tí vit fylkjast dag um dag,
er enn breyðið bœði turt og berkið,
havið hevur knoðaö okkum tað.
Havið er í öllum okkar verki,
okkar hugsan, olckar verulag.
Havsins menn á havsins bardu strondum
líta út av landi móti londum.
H. A. Djurhuus.
stórátak í því að láta byggja
ný fiskiskíp.
— Þeir eiga jafnstóra togara
og okkar stærstu?
— Eru m.a. að láta smíða
skuttogara, segir Hannibal.
— Daginn, sem við fórum frá
Þórshöfn, — segir Eðvarð, —
sáum við einn af nýju togur-
unum, hann var byggður í Dan-
mörku, þeir eiga fjóra slíka,
þrír af þeim eru byggðir í
Portúgal, en þessi heitir Brand-
ur Sigmundarson og var ein-
mitt að koma frá Grænlandi með
hátt á 6. hundrað tonn af salt-
fiski, —1 hafði verið um það bil
tvo mánuði í ferðinni. Það verð-
ur að teljast góður afli. Þessi
togari ér mjög nýtízkulegur og
eitthvað yfir 1000 tonn.
— Þeir báru sig ekkert illa
yfir því, hvernig togaraútgerð-
in gengi, — segir Plannibal. —
Það er það merkilega. Það
þurfti ekki að fara lengra frá
íslandi til þess að allt gengi
bara sæmilega vel með togara-
útgerð.
• Til fjalla
— Nú var Suðurey kvödd og
um nóttina sigldum við til
Þórshafnar í bezta veðri. Þann-
ig var það reyndar í allri okk-
ar sjóferð. Á leiðirini upp til
Frá Þórshöfn.
Færeyja var rjómalogn, ekki
nokkur ýfa, ekki hreyfing á
skipinu — það var eins og bezt
getur orðið í júnímánuði. —
Þegar við stigum á land í Þórs-
höfn um morguninn var nú
ekki til setu boðið. Þá kemur
Jákup í Jákupsstovu og segir,
að nú skulum við til fjalla.
Ekið Var upp úr Þórshöfn, med-
fram Kaldbaksfirði, en í áttina
til hans mu.i Þórshöfn byggjast
og ef til vill mun þar verða
önnur höfn Þórshafnar. Við ók-
um allhátt inn eftir fjallinu
meðfram firðinum og allt inn-
fyrir fjarðarbotn. Þessi vegur
er að mestu leyti lagður af
Nató og á að liggja að radar-
stöð, sem Nató er að reisa upp
á háfjalli inn af fjarðarbotnum
Kaldbaks- og Kollafjarðar. Við
ókum eins langt og bifreiðin
komst, unz komið var í hálku,
endaþótt þíöviðri væri í byggð;
— gengurn síðan spölkorn þar
til fyrir okkur urðu jarðgöng
■tvö í fjallið. önnur verða
notuð - ti.l geymslu á olíum og
benzíni, en inn í hinum göng-
urrúm á að byggja stórt tveggja
hæða hús.
• Hellisbúar
— Utan í fjallinu og upp á
fjallstindinn, segir Eðvarð —
liggur tréstigi með handriði og
295 þrepum, sem við gengum
öll — og þótti heilmikið afrek,
ekki sízt vegna hálkunnar.
— Þarna var verið að ljúka
við að steypa tvo sívalninga, —
segir Hannibal, — þeir voru
líkastir stórum vatns- eða olíu-
geymum með 30 m millibili, —
en í milli geymanna áttu að
koma steinsteypt manngeng
göng og liggja í jörðu. I geym-
ana eiga að koma vélar radar-
stöðvarinnar, en niður úr göng-
urium að vera lyftugangur
í jarðgöngin, sem ganga
þarna inn í fjallstindinn og of-
aní íbúöarhúsið, sem þar verð-
ur.
— Er þetta auðunnið berg?
— Færeyska bergið er nokk-