Litli Bergþór - 01.06.1988, Blaðsíða 20

20
aldur, og segist vilja kjósa sér legstað, þar sem heyrist
klukknahljóð og árniður, og biður hann því að flytja sig
dauðan að Haukadal, en fyrir það ómak skuli hann eiga
það, sem sé í katlinum hjá rúmi sínu ; en þegar hann sé
dauður, skuli bóndi hafa það til merkis, að þá muni
göngustafur sinn vera við bæjardyrnar í Haukadal.
Bóndi lofar þessu og skilja þeir að því. Nú líður og bíður,
að ekki fara neinar sögur af Bergþóri, þangað til einn
morgun, að fólk kemur ofan í Haukadal, er þar var ákaf-
lega mikill göngustafúr við bæjardyrnar. Heimamenn
hafa orð á þessu við bónda ; bóndi talar fátt um, en
gengur út og sér, að það er stafúr Bergþórs. Lætur hann
þegar smíða líkkistu mikla og býst til ferðar norður í Blá-
fell við nokkra menn. Er ekki sagt af ferðum þeirra, fyrr
en þeir koma norður í Bergþórshelli; sjá þeir Bergþór þar
dauðan í rúmi sínu, láta hann í kistuna, og þykir þeim
hann fúrðu léttur eftir stærðinni. Nú sér bóndi, að stór
ketill er við rúmið. Litast hann nú um, hvað í honum
muni vera, og sér ekki í honum annað en viðarlauf, og
þykir Bergþór hafa gabbað sig og hirðir ekki. Einn af
fylgdarmönnum hans fyllir báða vettlinga sína af lauf-
unum. Síðan fara þeir með lík Bergþórs úr hellinum niður
fjallið. En þegar þeir eru komnir ofaná jafnsléttu, fer
maðurinn að gá í vettlinga sína, og eru þeir fullir af pen-
ingum. Sneri bóndi og menn hans þá aftur og vildu
sækja ketilinn, en fúndu hvergi hellinn, og aldrei hefúr
hann fundizt síðan. Urðu þeir því að snúa aftur við svo
búið, og fluttu lík Bergþórs niður að Haukadal, og lét
bóndi jarða það þar fyrir norðan kirkjuna. Heitir þar
síðan Bergþórsleiði. Hringurinn úr broddstaf Bergþórs
kvað vera í kirkjuhurðinni í Haukadal, en broddurinn er
sagt að lengi hafi verið hafður þar fyrir kirkjujárn ; og
endar hér sagan af Bergþóri í Bláfelli.
Sýrukerið á Bergstöðum
Sýrukerið á Bergstöðum. Lýsing: Þetta er hola í bergið
suðvestur frá bænum, höggvin í móklöpp, stærð 1,5 m
í þvermál að ofan, 55 cm á dýpt. Hún er öll í höggförum
að innan eins og eftir stafsbrodd, sem höggvið er í klaka.
Þau ummæli fylgja að alltaf skuli geyma sýru í kerinu og
skal hún endurnýjuð árlega. Annars verði bóndinn fýrir
tjóni, einkum á búfé.
Ég undirritaður ólst upp á Bergstöðum, var þar heim-
ilismaður ffá 1915-1941 að ég fór að búa á næsta bæ,
Drumboddsstöðum. Þessi ár og nokkru lengur bjuggu á
Bergstöðum hjónin Guðrún Þorsteinsdóttir og Sigurfinn-
ur Sveinsson. Alltaf þótti nauðsynlegt að setja árlega
sýru í kerið. Var það oft mitt verk, oftast gert að hausti.
Fór ég þá með 2 fúllar fótur þ.e. um 20 lítra. Jós ég fýrst
úr kerinu og hreinsaði alveg botninn. Fyrst var vatnið
sem ég jós alveg tært, en þegar kom niður í það fór að
koma sérstök lykt af því og gráleitur litur á það. Sagt var
að sýran og vatnið blönduðust ekki saman í því, sýran
væri alltaf undir. Ég hellti svo sýrunni í tómt kerið. Þegar
rigndi seytlaði vatn ofan af klöppinni í það svo að það
var alltaf fúllt og rann aðeins úr því í rigningum. Þessi
26 ár sem ég var á Bergstöðum kom það tvisvar fyrir að
ekki hafði verið sett sýra í kerið. Annað árið drapst ein
kýr af þremur og góð hryssa sem drapst ofan í feni. Hitt
árið drápust um 20 sauðir úr einhverri lungnaveiki og
þótti miídll skaði að. Þessar búsifjar voru í bæði skiptin
settar í samband við að gleymst hafði að setja sýru íker-
ið, því yfirleitt voru skepnuhöld góð og búskapur gekk
heldur vel hjá þessum hjónum. Á síðustu búskaparárum
þessara umgetnu hjóna á Bergstöðum, þegar þau voru
orðin þar ein og farin að heilsu og skepnur orðnar fáar,
áttu þó 2 kýr sem drápust báðar síðasta vorið sem þau
bjuggu á Bergstöðum. Farið var þá að athuga að ekki
hafði verið sett sýra í kerið í eitt og hálft ár, og var þá kúa-
dauðinn settur í samband við það. Árið 1965 urðu eig-
endaskipti á jörðinni Bergstöðum. Þá keyptu hana
hestamenn úr Reykjavík. Einn af þeim var Einar G.E.
Sæmundsen, skógfræðingur, sem nú er fýrir nokkru lát-
inn. Hann var mjög ákveðinn í því að árlega skyldi sett
sýra í kerið og ekld breytt þeirri gömlu venju. Nú er þetta
verk búið að vera í föstum skorðum í nokkur ár. Eigend-
urnir kaupa sýru í M.B.F. og setja hana í kerið um versl-
unarmannahelgina ár hvert. Alltaf hefúr sama yfirgerðin
verið á sýrukerinu síðan ég man fýrst eftir og sjálfsagt
gæti hún verið nokkurra alda gömul. Hún er hlaðin úr
hellusteinum í hring sem látinn er ganga að sér og hella
lögð yfir þegar opið er orðið lítið. Dyrnar eru hlaðnar upp
úr kampsteinum, og eru þær farnar að síga saman svo
ekki verður um þær komist nema fyrir mjög granna.
Týrft hefúr verið yfir hleðsluna, svo þetta er lágur hóll til
að sjá. Á árunum milli 1920 og 1930 kom stundum fólk
að Bergstöðum sem vildi sjá sýrukerið, einkum útlend-
ingar sem ferðuðust eftir korti, því sýrukerið var merkt
á kortinu sem það ferðaðist eftir. Einu sinni kom danskur
maður seint um kvöld. Honum var boðið að nátta sig.
Hann sagðist þá ætla að gista í sýrukeri og benti á það
á kortinu. Gekk ég þá með honum að því og fannst hon-
um þá ekki fýsilegur gististaðurinn og var feginn að
koma með mér heim aftur. Mér er ekki kunnugt um að
slíkt sýruker sé til annarsstaðar á landinu. Mér finnst
saga Bergþórs í Bláfelli mjög merkileg og býst við að
ekkert tröll eða afkomandi trölla eigi sér merktan legstað
nema hann því á leiði hans er áletraður myndarlegur leg-
steinn með nafni hans, norðan við kirkjugarðinn í
Haukadal. Sögu Bergþórs í Bláfelli er að finna á Þjóð-
sögum Jóns Arnasonar og er hún þar eftir sögn Egils
hreppsstjóra í Múla Pálssonar og talin munnmælasaga
í Biskupstungum. Einnig er hún endurprentuð í bóJdnni
,,lnn til fjalla I.bindi eftir Guðríði Þórarinsdóttur frá
Drumboddsstöðum, útgefin 1949.
Skráð hefurSveinn Kristjánsson 1987,
fceddur 20.12. 1912, nú í Bergho/ti,
Biskupstungum.