Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.01.2002, Qupperneq 19

Fréttabréf ættfræðifélagsins í janúar 2002
Gunnar Guðmundsson frá Heiðarbrún:
Fáein orð út af erindi sr. Geirs Waage
- Uppbyggingin í Reykholti og saga staðarins -
Ég vil þakka fyrir þessa grein sr. Geirs, því hún
er yfirgripsmikil og fræðandi, en lestur hennar
vakti mig til umhugsunar um örfá atriði.
1) Ofantil á bls. 5, vinstra megin, segir að Snorri
Sturluson hafi búið í Odda á Rangárvöllum
alla sína tíð eftir að hann flutti frá Borg. Hann
ólst upp í Odda en bjó þar aldrei, heldur í
Reykholti eins og alkunna er. Hér hefur sr.
Geir mismælt sig, en erindi hans er tekið upp
á hljómsnældu og textinn svo prentaður eftir
henni.
2) Neðantil í þeim sama dálki er nefndur
„Símon Knútur“, „knútur“ er hér viðurnefni
og á því að ritast með litlum bókstaf.*
3) Neðanmáls er vitnað í bókina Lögréttu-
mannatal. Föst venja er að skammstafa það
með „Lögrm.“ eða „Lögrm.tal“, en ekki eins
og gert er í neðanmálsgreininni.*
4) A sömu blaðsíðu fyrir miðjum hægra dálki
segir: „Drepinn var fyrsti sýslumaður Borg-
firðinga, seint á 13. öld“. Hér verða enn mis-
mæli, því hér er átt við Gunnlaug Magnússon
sem höggvinn var 1399 (þ. e. síðast á 14.
öld). (Það orkar og tvímælis hvort nefna má
hann „fyrsta“ sýslumann héraðsins?).
5) Þá hefur misritast fæðingarár Odds Gott-
skálkssonar neðar í sama dálki.*
Á bls. 4 segir: „Lykillinn að Sturlungaöldinni
er að verulegu leyti afleiðing auðsöfnunar
biskupanna, söfnun goðorða, söfnun heimilda
að kirkjum“ (Leturbreyting mín). Varðandi
biskupana var yfirleitt friður og farsæld í
kringum persónur þeirra og embætti á meðan þeir
virtu íslensk lög og unnu með innlenda höfð-
ingjavaldinu. Þegar hins vegar settust á biskups-
stólana meinlætamenn, sem tóku boð erlendra
kirkjuvaldsmanna fram yfir íslensk lög og venjur,
þá ýtti það undir upplausn í þjóðfélaginu. Svo
keyrði um þverbak þegar erlendir menn settust á
biskupsstólana og unnu að erindum norska
konungsvaldsins.
Þá nefnir sr. Geir „söfnun goðorða“. Það er
kórrétt, því þegar einstakir menn fóru að komast
yfir fleiri en eitt goðorð og safna þeim, þá
raskaðist valdajafnvægið, átök urðu víðfeðmari,
menn hættu að virða lög landsins og fram-
kvæmdavaldið byggðist á því hverjir höfðu
vígsterkastan mannafla á bak við sig.
En einu vil ég bæta við sem miklu hreyfiafli í
ófriði Sturlungaaldar, stjómarfarslegri upplausn
og glötun sjálfstæðis en það vom áhrifin frá
norsku hirðinni og konungsvaldinu. Þar dvöldu
stundum íslenskir höfðingjar og höfðingjasynir
sem vora „böm síns tíma“ og því sumir hverjir
jafn „einfaldir“ í þjónustu sinni við norska valdið
og sumir íslenskir valdsmenn okkar kynslóðar
hafa verið gagnvart erlenda nútímavaldinu. Sú
fyrirmynd sem íslensku höfðingjamir höfðu við
norsku hirðina var ófögur: pyntingar, manndráp
og vopnaskak. Þó voru mörg ódæðisverk
aldarinnar hérlendis unnin án þess að leita megi
erlendrar fyrirmyndar. Hinu má velta upp til
umhugsunar hve ofbeldisfullir íslenskir höfð-
ingjar vora stundum, þegar þeir vora nýkomnir
heim frá norsku hirðinni, eins og til dæmis
kjarkleysinginn Snorri Sturluson, þegar hann
hvetur Loft biskupsson til ófriðar að aflokinni
Noregsför 1221 og hversu geðveikilega brjálaður
Sturla Sighvatsson er í yfirgangi sínum eftir
heimkomuna frá Noregi 1235. Og ennfremur
hefur Gissuri Þorvaldssyni vart sýnst það
tiltökumál að drepa fyrrverandi tengdaföður sinn
(Snorra Sturluson 1241) þar sem Hákon Noregs-
konungur hafði drepið sinn tengdaföður (Skúla
jarl) árinu á undan.
*) skrifast á ritnefnd Fréttabréfs ÆF / ÓHÓ.
http://www.vortex.is/aett
19
aett@vortex.is