Foreldrablaðið - 01.05.1952, Side 6

ur eftir föstum, óhagganlegum lögmálum.
Geri hún það ekki, er hún gölluð og verð-
ur brædd upp. Nemandi í skyldunámi
verður ekki bræddur upp, hvernig sem
úrlausn hans er. Hann er heldur ekki
nema að litlu leyti prófaður, hversu mörg
nöfn, ártöl og formúlur sem hann hefur
skrifað á prófblaðið sitt. Manngildi hans
kemur að minnstu leyti fram í því, enda
verður það ekki metið í tölum. Þó er það
einmitt aðferð vélprófandans, sem setur
allan svip á íslenzka skóla. Ymsar heim-
ildir eru veittar um undanþágu frá próf-
um. Samt er prófað. Sum próf veita rétt-
indi, öll próf veita heiður eða skömm:
Kennari, sem vanrækti prófsundirbúning,
sviki nemendur sína. Hin vélræna hring-
rás er fullkomnuð.
Af þessum ástæðum er það aðeins þvað-
ur, sem ýmsir bera sér í munn, þegar
kvartað er yfir ófrelsi í kennsluháttum,
að lög og reglur leyfi kennurum að haga
störfum í samræmi við hæfileika og þarfir
nemendanna. Jú, lög og reglur leyfa það
— en prófið kemur bara á eftir, miskunn-
arlaust uppgjör andlausrar ítroðsluhyggju,
hvað sem reglurnar leyfðu, hálfs mánað-
ar strit við mat úrlausna og talnagerð,
sem veitir ekkert í aðra hönd.
Margir nemendur eru reknir áfram
eftir námsskrá, ekki vegna námsskrárinn-
ar, heldur vegna prófsins, þótt vitað sé
fyrirfram, að þeim væru allt önnur vinnu-
brögð heppilegri. Ef kennarinn leyfði sér
að hundsa prófið og kenna eftir beztu
samvizku, myndu þessir nemendur að
vísu hafa miklu meira gagn af skólavist-
inni, en þeir mundu fá lægri einkunn á
prófinu. Þá myndi verða rennt hornauga
til kennarans úr öllum áttum, foreldrarnir
yrðu annaðhvort hryggir eða reiðir eða
hvort tveggja, og nemendurnir yrðu næst-
um neyddir til að álíta sig svikna.
„Það er sitt hvað að bua nemendurna
undii próf og að búa þá sem bezt undir
lífið“, sagði einn þrautreyndasti skóla-
stjóri þjóðarinnar við eitt tækifæri. Svo
rammt kveður að til dæmis að taka, að
ágætur og mikils virtur leiðbeinandi í
ákveðinni námsgrein bendir byrjandi
starfsbróður á að æfa nemendur sína vel
í tilteknum reglum, tiltölulega fánýtum,
því að þá muni þeir slampast á að fá góða
einkunn á prófinu, þótt kunnátta þeirra
að öðru leyti sé hvorki fugl né fiskur.
Próf geta verið hin gagnlegustu, séu
þau hagnýtt réttilega. Stundum eru próf
í einhverri mynd nauðsynleg, t. d. þegar
veita skal réttindi til ákveðins starfs, sem
útheimtir vissa hæfileika og kunnáttu.
En prófhugsjón skylduskólans í dag er
á refilstigum.
En um leið og þetta er sagt, verður að
taka fram, að hér verður ekki auðveld-
lega bót á ráðin. Það er ekki hægt að fella
niður próf né draga úr þeim að neinu
ráði nema breyta jafnframt mjög veru-
lega um starf og starfshætti í skólunum.
Og sú breyting, sem verður að koma, hlýt-
ur að taka alllangan tíma, því að kenn-
ararnir kunna aðeins þær starfsaðferðir,
sem þeir hafa vanizt og geta ekki tekið
upp nýja háttu fyrirvaralaust. Aðeins fáir
kennarar myndu kunna fótum sínum for-
ráð, ef þeir einn góðan veðurdag væru
sviptir hinum einfalda ramma prófsins og
fengju í staðinn frjálsræði til þess að „búa
nemendurna sem bezt undir lífið“. Þá eyk-
ur það vandann um allan helming, hversu
fátækir skólarnir eru að kennslutækjum,
vöntun þeirra er bærilegri undir núver-
andi háttum. Það er sannarlega kominn
tími til að snúa við á þeirri braut að
fórna öllu fé og allri orku fyrir glæsileik
og skart skólahúsanna, en vanrækja að
mestu leyti eða öllu miklu þýðingarmeiri
hluti. Enn er ótalin ein veigamikil ástæða,
sem hamlar gegn breytingum, en það er
hið mótaða viðhorf nemendanna sjálfra
til starfs og starfsaðferða. Nýjar leiðir
myndu reynast þeim torsóttar, jafnvel
undir handleiðslu slyngasta kennara. Þeg-
6 FORELDRABLAÐIÐ